Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
[411]
Ümumiyyətlə hədis uydurmağın müxtəlif səbəbləri arasında olsa da, bunun içərisində olan ən mühümü bəlkə də siyasi məsələlərdir. Həmçinin saxta hədislərin çoxunun tədqiqi onu göstərir ki, dövrü hakimlər insanları Əhli-beytdən (ə) uzaqlaşdırmaq və onları xalqın gözündən salmaq üçün onların əleyhinə daha çox hədis uydurmağa vadar etmişdir. Deməli, hədis uydurma fəaliyyətinin əsasında Əhli- beytə (ə), xüsusən də həzrət Əlinin (ə) ilahi fəzilətlərinin heçə endirilməsi dayanır. Bunu kiçik bir misalla təhlil edək: Belə ki, “Səhih” əsərin müəllifi Buxari öz əsərində yazır: “... İbn Müsəyyib dedi: Peyğəmbərin əmisi Əbu Talib dünyadan müsəlman olmadan getdi.” Buxarinin ən məşhur şərhçilərindən olan Əllamə Eyni yazır: “Müsəyyibin hədisi zəifdir. Çünki o, İslamı Məkkənin fəthi ərəfəsində qəbul etmişdir və Əbu Talibin ölümü ilə onun arasında on il fərq vardır.” Belə olan halda o, Əbu Talibin vəfatını necə görə bilərdi?” 1474
Təəssüflər olsun ki, hədis uydurma fəaliyyətinin ilk rüşeymləri elə məhz bəzi səhabələrə məxsusdur. Onlar siyasi nüfuzlarını artırmaq və var-dövlət sahibi olmaq eşqinə özlərindən hədislər uydurmuş və uydurduqları hədisləri xalq içərində təbliğ edərkən öz havadarlarından bəxşişlər almışlar. Buna misal Əbu Hüreyrə, Ənəs bin Malik və digərlərini göstərmək olar. Bu barədə İmam Sadiq (ə) buyurub: “Peyğəmbərin adına ən çox hədis uyduran üçdür: Əbu Hüreyrə, Ənəs və bir qadın.”
1475
Bunlardan başqa bəzi məzhəb mənsubları da öz məzhəblərinin haq və doğru olduğunu xalqa tanıtmaq və onu xalq içərisində möhkəmlətmək üçün hədis uydurmuşlar. Buna misal aşağıdakı hədisləri göstərmək mümkündür: “Ümmətimdən Məhəmməd bin İdris adında birisi çıxacaq. Onun ümmətimə zərəri, iblisdən daha çox olacaqdır.” 1476 Həmçinin məzhəb imamı Əbu Hənifə haqqında olan hədis də uydurma hesab olunur. Həmin hədis belədir: “Ümmətimdən Əbu Hənifə deyilən biri daha çıxacaq. O, ümmətimin lampasıdır, ümmətimin lampasıdır.” 1477
mümkündür. Xüsusilə Küleyninin “Üsuli-kafi”, Əllamə Məclisinin “Biharül-ənvar” və digər şiə mənbələrində bir çox zəif və uydurma hədislər vardır ki, bunlar araşdırılmalı və onların zərərli tərəfləri xalqa çatdırılmalıdır. Bu hədislər içərisində məzhəbi təəssübkeşlik yaradan hədislər tamamilə müasir cəmiyyətimizə yararlı olmadığı üçün onların rəvayət və təbliğ olunması yolverilməz hal kimi qiymətləndirilməlidir. B. İslam düşmənçiliyi Hədislərin uydurulması səbəblərindən biri də heç şübhəsiz ki, İslam düşmənçiliyidir. Hədis tədqiqatçıları haqlı olaraq bir qrup şəxslərin gizli və aşkarşəkildə İslamı yox etmək və yaxud da aradan aparmaq üçün planlı şəkildə hədislər uyduraraq insanlar arasında təbliğatlar aparmalarını qeyd edirlər.
1474 Əllamə Eyni, Ümdətül-qari, c. VII, səh. 202, c. XVII, səh. 18, c. XIX, səh. 104-105 1475 Əllamə Məclisi, Biharül-ənvar, c. XX, səh. 420 1476 Prof. Dr. İ. L. Canan, Kütubu-Sittə Tərcüməsi və Şərhi, c. II, səh. 142 1477 həmin mənbə [412]
İslam dininin və onun təbliğatçısı olan Məhəmməd peyğəmbərin (s) əleyhinə yönəldilmiş hədis uydurma fəaliyyətinin başında yəhudilər, xristianlar və bir qrup münafiq müsəlmanlar dayanırlar. Bu qrupların məqsədləri heç şübhəsiz ki, dini yıxmaq və onu yox etmək olmuşdur. Hətta mənbələrə görə Həmmad bin Zeyd demişdir:“Zındıqlar on dörd min hədis uydurmuşlar. Onların içərisində ən məşhurlarından biri, Əbdülkərim bin Əbüləvca olmuşdur. O, Abbasi xəlifəsi Mehdinin (775-785) zamanında edam cəzasına layiq görülmüş və son sözündə tək başına dörd min hədis uydurduğunu etiraf etmişdir. 1478
İslamın əleyhinə yönələn bu qruplar içərisində bəlkə də ən təhlükəlisi münafiqlərdir. Çünki onlar özlərini zahirdə həqiqi müsəlman kimi göstərsələr də əslində İslamın düşməni kimi hərəkət etmiş və müsəlmanların nəzərində İslamı gözdən salıb, onun tərəfdarlarını azaltmaq üçün özlərindən və yaxud da yəhudi və xristian havadarlarından aldıqları dəstək və yardım hesabına çoxlu sayda hədislər uydurmuşlar. Həmçinin imanca zəif müsəlmanlar, cahiliyyət təəssübü altında yaşayan bəzi səhabələrin, o cümlədən Əbu Süfyan, Müaviyə bin Əbu Süfyan, Əmr bin As və digərlərinin təsiri altına düşərək onların əlaltılarına çevrilmiş və hədis uydurub təbliğ etmək üçün müxtəlif bölgələri dolaşmışlar. Bütün bu deyilənlərdən əlavə müsəlman mədəniyyətinin genişlənməsi nəticəsində öz hörmət və izzətlərini, mal və mülklərini itirmiş bəzi “müsəlmanlar”, öz keçmiş etibarlarını geri qaytarmağın qeyri-mümkünlüyünü görüb, İslam əleyhinə uydurmaçılığa başlamışlar.
Hədis tədqiqatçıları hədis uydurmağın səbəblərindən birini milliyyətçilik duyğusunun olmasında görürlər. Belə ki, Əməvilər dövründə (661-750) işğal edilən bir çox müsəlman olmayan ölkələr ərəblərin milliyyətçi ruhlarını görüb onların əleyhinə hədis uydurmağa başlamışlar. Məlumdur ki, xəlifə Müaviyə (661-680) zamanından başlayaraq ərəb şovnizmi özünün ən yüksək zirvəsinə çatmış və hətta ərəb olmayanlara “əl-məvali” adı verilərək onların hüquqları ərəblərin hüquqlarından daha aşağı səviyyədə qorunurdu. Hətta mənbələr Əməvilər dövründə ərəb milliyyətçiliyinin doğurduğu zülm və istibdadlardan çox danışmış və xilafət yeritdiyi siyasətin sırf İslami deyil, ərəb təəssübkeşliyi ruhunda olduğunu xəbər verirlər. Türkiyəli alim Fuad Köpürlü yazır: “Əməvilər bu mövzuda təqib etdikləri yalnış siyasət, iranlılarda olduğu qədər, İslamı yeni qəbul etmiş olan digər bəzi millətlərdə də millətçilik duyğusunun ortaya çıxmasına səbəb olmuşdur. Çünki Əməvilər müəzzəm imperatorluğu meydana gətirən digər ünsürləri İslamın qəti surətdə qadağan etməsinə baxmayaraq-ərəblərlə bərabər saymırdılar.” 1479
Bundan başqa Əməviləri devirib onun yerini tutan Abbasilər xilafəti (750-1258) də heç də Əməvilərdən geri qalmayan millətçilik ideyalarını daha da qabardaraq onlardan irəli getmişlər. Abbasilərin bu davranışı “Əməvilər dövründəki ərəblik təəssübkeşliyini və ərəblərin siyasi görüşlərini yox etmişdi. Bu sərbəst hava içərisində başqa ünsürlərə
1478 bax: Prof. Dr. İ. Canan, Kütubu-sittə tərcümə və şərhi, c. II, səh. 141 1479 Fuad Köpürlü, İslam mədəniyyəti tarixi, Ankara, 1993, səh. 99 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|