Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
[39]
Əbu Hüreyrədən Həmmam bin Münəbbih rəvayət edir: “Əbu Hüreyrənin belə dediyini eşitdim: HəzrətPeyğəmbərin(s) əshabı içində Abdullah bin Amr müstəsna məndən daha çox hədis bilən kimsə yoxdur. O, hədisləri yazırdı, mən isə yazmazdım.” 156
Abdullah bin Amrın “əs-Səhifətüs-sədiqa”sı onun ailəsində qalmış və uzun zaman mühafizə edilmişdir. Səhifələr içərisində ən məhşurlardan olan “Səhifətüs- sədiqa”da İbn Əsirin verdiyi məlumata görə min hədis vardır. 157
əsərinin vasitəsilə gəlib çatmışdır. Belə ki, Əhməd bin Hənbəl “Müsnəd”inin “Abdullah bin Amr bin As” bölümündə bir araya gətirdiyi “Səhifətüs-sədiqa” hədis tarixində böyük önəm daşıyır. 158
8). Ənəs bin Malik Ənəs bin Malik həzrət Peyğəmbərin (s) Mədinəyə hicrət etdiyi əsnada kiçik bir uşaq idi. O, hələ kiçik yaşlarından yazıb-oxumağı öyrənmişdi. Tarixi məlumatlara görə Ənəs bin Malik həzrət Peyğəmbərin(s) yanında on ilə yaxın bir müddətdə qalmış və Həzrətin (s) vəfatından sonra onun evini tərk etmişdir. 159 əd-Dariminin rəvayətinə görə Ənəs bin Malik həyatının sonlarına yaxın uşaqlarına daima bu tövsiyələri etmişdir: “Ey uşaqlarım! Bu elmi (hədisi) yazın.” 160
Qaynaqların verdikləri məlumatlara görə Ənəs bin Malik yalnız həzrət Peyğəmbərdən (s) eşitdiyi hədisləri yazmaqla kifayətlənməmiş, eyni zamanda yazdıqlarını gözdən keçirmiş və zəruri gördüyü təshihləri etməsi üçün həzrət Peyğəmbərə (s)ərz etmişdir. 161
9). Əbu Hüreyrənin Həmmam bin Münəbbih yolu ilə gələn səhifəsi Əbu HüreyrəPeyğəmbərin (s) səhabələrindən olub hicrətin yeddinci ilində (m.628) İslamı qəbul etmişdir. O, Yəməndə doğulmuş və ömrünün otuz ilini orada keçirmişdir. Buxarinin verdiyi məlumata görə Əbu HüreyrəPeyğəmbərin (s) xidmətində iki ildən bir az artıq olmuşdur. O, İslamı hamıdan gec qəbul etməsinə baxmayaraq, hamıdan çox hədis nəql etmişdir. Əbu Hüreyrə oxuma-yazmanı bilən səhabələrdən olmuş, hətta farsca və həbəşcə də bildiyi rəvayətedilmişdir. 162 Əbu Hüreyrə də digər səhabələr kimi Peyğəmbərdən (s) eşitdiyi hədisləri yazmışdır. Əbu Hüreyrənin tələbələrindən biri Həmmam bin Münəbbih olmuşdur. O da Əbu Hüreyrə ilə həmyerli idi. O, təhsil üçün Mədinəyə gəlmiş, Əbu Hüreyrə də ona
156 Həmmam bin Münəbbihin səhifəsi, səh. 33 157 İbn Əsir, Üsdül-qabə, c. III, səh. 123 158 bax: İbn Salah, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 22, M. Həmdullah, Həmmam bin Münəbbihin səhifəsi, səh. 33 Əhməd bin Hənbəl, Müsnəd, c. II, və s. mənbələr 159
Ali Yardım, Hədis I-II, səh. 26 160
Darimi, Sünəni-Darimi, c. I, səh. 125 161
bax: Həmmam bin Münəbbihin səhifəsi, səh. 35 162
həmin mənbə, səh. 46 [40]
Peyğəmbərin (s) 140 hədisini seçib vermişdir. 163 Bu hədislər daha çox əxlaqla əlaqədar olub, Əbu Hüreyrə bunlardan kiçik bir risalə təşkil etmiş və tələbəsinə yazdırmışdır. Bu hadisənin tarixi dəqiq deyildir, amma Əbu Hüreyrənin ölümündən əvvəl olması şübhəsizdir. Daha sonrakı bəzi qaynaqlar bu risaləyə “əs-Səhifətüs- səhihə” adı verildiyini göstərir. Həmmam bu səhifəni çox qoruyub saxladığı üçün sonralar o səhifəyə “Səhifətu-Həmmam” deyilmişdir. 164
Məlumdur ki, Həmmam bin Münəbbih hicri 40-cı ildə doğulmuş, ustadı Əbu Hüreyrə isə hicri 58-ci ildə vəfat etmişdir. Bu səhifə Həmmamın şeyxinin məclisinə davam edərək eşıtdiyi hədislərin məcmusu olduğu üçün, mütləq Əbu Hüyerəninvəfatından öncə, yəni hicri I əsrin ortalarında tədvin edilmiş olmalıdır. 165
Tarixi məlumatlara əsasən demək olar ki, “Səhifətüs-səhihə”ni Həmmam bin Münəbbih zaman keçdikcə onu öz tələblərinə oxumuş, onun gələcək nəsillərə yetişməşi üçün bütün gücündən istifadə etmişdir. Həmmamın da tələbələri bu səhifəyə nə bir hədis əlavə etmiş, nə də ondan bir hədis belə çıxarmamışlar. Bu səhifəni ciddi mühafizə edib, onun gələcək nəsillərə ötürülməsində canfəşanlıq edənlərdən də biri Mömər ibn Raşid olmuşdur. O, nəinki, adı çəkilən səhifəni mühafizə etmiş, həm də “Cami” adlı bir əsər də də meydana gətirmişdir. Həmmam bin Münəbinin səhifəsini məşhur alim Prof. Dr. Məhəmməd Həmdullah 1953-cü ildə Berlin və Dəməşqdə bir-birinin eyni olan nüsxələri əldə etmişdir. 166
“Səhifətüs-səhihə”də olan hədisləri Əhməd bin Hənbəl “Müsnəd” əsərində olduğu kimi qələmə almışdır. Həmçinin bu səhifədə olan bəzi hədislər “Səhihi-Buxari”də də mövcuddur.
Peyğəmbərin (s) ən yaxın səhabələrindən biri və Həzrətin (s) hədislərini yazıb bir araya toplayanlardan ən məşhuru Abdullah bin Abbasdır. O, elm məclislərinə yanında gəzdiyi lövhələrlə daxil olar və Peyğəmbərin (s) hədislərini yazmaqla məşğul olarmış. 167
Məşhur tarixçilərdən olan Musa ibn Üqbə belə bir xəbər verir: “Qüreyb bin Müslim bizə İbn Abbasın yazılarından bir dəvə yükü kitab gətirib əmanət etmişdir. Onun oğlu Əli bir kitab istədiyi zaman Qüreybə bu kitabı (səhifəni) mənə göndər” deyə yazır, Qüreyb da onun istədiyi kitabın üzünü köçürərək iki nüsxədən birini ona göndərdi.” 168
hədisləri yazardı. İbn Abbasın səhifələrinin olması şübhəsizdir. Onun səhifələri uzun zaman əldən-ələ dolaşmış, müsəlmanlarda bu səhifələrdən rəvayətedib ondan faydalanmışlar. Təfsir və hədis kitablarında İbn Abbasın nəql etdiyi hədislər və
163 həmin mənbə, səh. 49 164 həmin mənbə, səh. 49 165 Sübhi əs-Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 25 166 həmin mənbə, səh. 26 167 İbn Səd, ət-Təbəqatül-kübra, İbn Abbas bölümü 168 həmin mənbə, İbn Abbas bölümü Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|