Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3)Əbdürrəzzaq bin Həmmam əs-Sənani və “Müsənnəf” əsəri
[115]
comərdliyi, hədisin sağlamını çürüyündən ayıra bilməsi, ayrıca hədislərin nasix və mənsuxuna vaqif olması, Allahın kitabı Quran və Peyğəmbərlə (s) əlaqədar xəbərləri əzbərləməsi… üləma və füqəhadan çoxuna müyəssər olmayan imkanlardandır. 478
qazılıq etmişdir. Həmin işində olan zaman dövrün xəlifəsi Harun ər-Rəşidə (786-809) Şafeinin xilafəti ələ keçirmək fikri olduğu haqqında məlumat verilmişdi. Bunu eşidən xəlifə onu dərhal xilafətin mərkəzinə çağırmış və hicri 184-cü ildə orada xəlifə ilə görüşərək onun hüzurunda Məhəmmədbin əl-Həsən ilə münazərə (elmi çəkişmə) etmişdir. Bu münazərədə Şafeinin böyük elmi şəxsiyyət olması Məhəmməd bin əl- Həsənə və məclisdə olanlara sübut oldu və bundan sonra əl-Həsən onun xilafəti ələ keçirmək iddiası olmadığını xəlifəyə bildirmişdi. Məhəmməd bin İdris hicri 195-ci illdə ikinci dəfə İraqa getmiş və Əhməd bin Hənbəl ilə görüşmüşdür. 479
O, hicri 199-cu ildə Misirə getmiş və 204-cü ildə (miladi 820) 54 yaşında orada vəfat etmişdir. Qəbri Misirdə ziyarət edilməkdədir. Məhəmməd bin İdris əş-Şafei həm də İslamda böyük məzhəblərdən biri olan şafeilik məzhəbinin banisidir. O, dövrünün dərin İslam hüququnun bilicisi kimi tanınmışdır. Mənbələrin məlumatına görə o, hənəfilik və malikilik məzhəblərinin ehkam və hüquq prinsiplərini sadələşdirmiş, onların arasındakı ziddiyətləri aradan qaldırmış və öz məzhəbini yaratmışdır. Şafei həm də İslam hüquq prinsiplərini sistemləşdirmişdir: 1. Quran və sünnə vahid fiqh mənbəyidir. 2. Sünnə yalnız Quranı tamamlayır. 3. Bu işdə Mədinədən olan hədis ravilərinin rəvayətləri sözsüz qəbul edilir. 4. İcmanın rəyi Quran və sünnəyə əlavə kimi qəbul olunur və s. Şafeinin yaratdığı və hazırda dünyanın bir çox bölgələrində, o cümlədən Livan, Fələstin və İordaniyada hakim mövqe tutumuşdur. Malyaziya və İndoneziya kimi bölgələrdə də bu məzhəbin ardıcılları yaşamaqdadırlar. Azərbaycanda da bu məzhəbin arıdcılları vardır. Məhəmməd bin İdris Şafeinin əsərlərinə gəldikdə, şübhəsiz ki, bunların sayı çoxdur. İslam elmlərinin müxtəlif sahlərini, xüsusilə də fiqh və hədis elmində dərin biliyi olan bu böyük şəxsiyyət özündən sonra ardıcılları üçün dəyərli əsərlər qoyub getmişdir. İshaq bin Rahuyədən: “İmam Şafei ömürü az olduğu halda bu qədər kitabı necə yazdı?” deyə soruşulmuş və o da cavabında: “Allah ömrünün azlığına müqabil ona cami bir ağıl ehsan etdi” demişdir. 480
Şafeinin meydana gətirdiyi əsərlər aşağıdakılardır: 1.
2.
İxtilafül-hədis 3.
Müsnəd 4.
İbtalül-istihsan 478
Ali Özək, adı çəkilən əsəri, səh. 90 479
Sübhi əs-Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 323 480
həmin mənbə, səh. 323 [116]
5. Bəyanül-fərz 6.
7.
İcmaül-müəllim 8.
Əhkamül-Quran 9.
Siğətül-əmrvən-nəhy 10.
İxtilafül-Malikvəş-Şafei 11.
İxtilafül-iraqiyyun 12.
İxtilafuhuməaMəhəmmədbinəl-Həsən 13.
Fədailül-Qüreyş 14.
Kitabül-umm 15.
Kitabüs-sünən. Şafeininqələməaldığıəsərlərçoxzəngindir. O,
fiqhvəhədissahəsindənbaşqa, təfsirvəədəbiyyatsahələrinədəaidəsərləryazmışdır. Onunyazdığıəsərləriçərisində“Müsnəd”və“ər-Risalə”əsərləridahaməşhurdur. “Müsnəd”adlıəsəriəslindəƏbuƏmrMəhəmmədbinCəfərən-Nişapuri“əl- Umm”və“əl- Məbsut”adlıəsərlərindəkimüsnədhədisləribirarayagətirməkyoluiləmeydanagətirmişdir . İbnƏsir (öl. 606 h/q) bu“Müsnəd”əbirşərhyazmışdı. 481
Onun “ər-Risalə” əsəri üsulu-fiqh mövzusunu ətraflı şəkildə ehtiva etməkdədir. Həmçinin onun “əl- Umm” adlı əsəri də din prinsiplərinin çoxunu əhatə edir. Xülasə olaraq demək lazımdır ki, Şafeiİslam mədəniyyətinə,xüsusilə də hədisşünaslığa müstəsna xidmətlər göstərmiş dövrünün böyük şəxsiyyətlərindəndir. Əhməd bin Hənbəl onun haqqında gözəl demişdir: “Əlinə qələm-kağız alan hər kəsin İmam Şafeiyə şükran borcu vardır.”
Hicrətin ikinci əsrində (mialdi VIII əsr) hədis əsəri meydana gətirən müəlliflərdən biri də Əbdürrəzzaq bin Həmmam bin Nafi əs-Sənanidir. O, hicri 126- cı (miladi 744) ildə Sənada doğulmuşdur. Əbdürrəzaq Yəmənin böyük hədisşünaslarından sayılmışdır. Onun künyəsi Əbu Bəkirdir. O, hicri 221-ci (miladi 826) ildə vəfat etmişdir. Əbdürrəzaq bin Həmmam Mömər bin Raşid (152/729), İbn Cüreyc (150/767), əl-Əvzai (159/775), Süfyan əs-Səvri (162/777), Süfyan bin Üyeynə (198/813) və Malik bin Ənəs (179/795) kimi məşhur hədis alimlərindən elm əldə etmişdir. 482
ondan çoxlu rəvayətləri öz kitablarına almışlar. O, Əhməd bin Hənbəl (241/855), Yəhya bin Main (233/847), İshaq bin Rahuyə (238/852) və Əli bin Mədini (234/849) kimi alimlərə dərs demişdir. Mənbələrin verdiyi məlumatlara görə Əhməd bin Saleh əl-Misri Əhməd bin Hənbəldən: “Hədisdə Əbdürrəzzaqdan da yaxşı birini gördünmü” deyə soruşmuş, Əhməd isə: “xeyr” cavabını vermişdi. 483
481 Sübhi əs-Saleh, adı çəkilən əsəri, səh. 324 482 İ. Çanan, adı keçən əsəri, səh. 49 483 həmin mənbə, səh. 140 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|