Uşaq və yeniyetmələrin inkişafının sosial‐psixoloji məsələləri
216
Test 1.17. Uğura doğru motivasiya dərəcəsi
Bəli
Xeyr
Öz uğurlarıma az
diqqət yetirirəm
Həyatda puldan vacib
çox az şey var
Dostlarım məni tənbəl
sayırlar
Özünü işlə
yükləməyən insanlara
paxıllıq edirəm
Qərar qəbul etməyi
bacarıram
Ürəyimcə olan işlərə
çalışıb nail oluram
İstirahət istənilən
işdən vacibdir
Qınama məni daha
çox stimullaşdırır,
nəinki tərif
Hər zaman işi sonuna
kimi çatdırmağa
çalışıram
Əzmlə işləmək mənə
xas deyil
Ancaq özümə
güvənməyə çalışıram
İradəmə qarşı heç
vaxt müqavimət
göstərmirəm
Mənim uğurlarım daha
çox mənim
həmkarlarımdan
asılıdır
Məni indiki işimdən
çox, başqası cəlb edir
Bütün
nailiyyətlərim eyni
əziyyətli olmur
Gücə nail olmaq
istəyənlərə paxıllıq
etmirəm
İnadla işləyən
insanlarla ünsiyyət
qurmaq mənə
asandır
Həyatımda nə zamansa
nə isə alınmadıqda,
mən səbirsizlik
göstərirəm
İşi görə bilmədikdə
tez əsəbiləşirəm
Mən digərlərindən daha
çox şöhrətpərəstəm
İşsiz qalanda
həyəcanlanıram
Uzun‐uzadı variantlar
arasından seçim edirəm
Hamı məni bacarıqlı
birisi hesab edir
Mən digərlərinə
nisbətən özümə qarşı
daha çox ciddiyəm
Mən digərlərindən
daha xeyirxaham
Öz qəlbimdə
olmadığım günlər
olur
Maneələr məni daha
da qüvvətləndirir
1
2
3
Uşaqların yuxulara baxışı
217
Açar
1.
Sizdə istənilən həyat uğuruna qarşı zəif motivasiyanız vardır. Görünür,
vəziyyətiniz sizi narahat edir, işə siz “ alışmırsınız” və tam əminsiniz ki,
heç nəyə baxmayaraq, hər şey öz qaydasında gedəcəkdir. Yenə də təbiət və
təhsilinizin sizə verdiyini həyata keçirmək üçün cəhd etməyə dəyməzmi?
2.
Çox insanda olduğu kimi, motivasiyanız orta səviyyədədir. Məqsədyön‐
lülük və nəsə böyük bir şey əldə etmək arzusu sizdə dövri xarakter daşıyır.
Hərdənbir hər şeyi atmaq istəyirsiniz, çünki sizə elə gəlir ki, getdiyiniz hə‐
dəf əlçatmazdır.
3.
Uğura qarşı motivasiyanız yüksək dərəcədədir. Siz o insanlardansınız ki,
dağı belə, aşırmağa hazırsınız. Öz hədəfinizə çatmaqda çox israrlısınız və o
hədəfə çatmaq üçün istənilən maneəni dəf etməyə hazırsınız.
Test 1.18. Xarakteri təyin etmə testi
Təlimat:
Verilmiş 5 fiqura baxın. Bu fiqurları üstünlük verdiyiniz ardıcıllıqla düzün. 1‐
ci yerə seçdiyiniz fiqur sizin xüsusiyyətlərinizi və üstünlük təşkil edən xarakteri‐
nizi bildirir. 5‐ci, yəni sonuncu yerə qoyduğunuz fiqur sizin üçün qarşılıqlı müna‐
sibətlərdə çətinlik çəkdiyiniz adamları bildirir.
Uşaq və yeniyetmələrin inkişafının sosial‐psixoloji məsələləri
218
İndi isə seçin.
Kvadrat: Əgər siz ilk növbədə kvadratı seçmisinizsə, deməli, yorulmaq bilmə‐
yən zəhmətkeşsiniz.
Əlamətləri: Təşkilatçılıq, başladığı işi sona çatdırmaq səyi, çalışqanlıq, dözüm‐
lülük, səbir, sistemlilik. Adətən, bu keyfiyyətlər kvadratların öz sahəsində yüksək
ixtisaslı mütəxəssis olmasına imkan verir.
Əgər əminliklə seçmisinizsə, onda sizi sol yarımkürəli insanlara aid etmək olar.
Kvadratlar həddindən artıq diqqətcildir, adət olunmuş həyat tərzini dəyişməyi sev‐
mir, səliqə‐sahmanı sevirlər.
Kvadratlardan yaxşı inzibatçı, icraçı, nadir hallarda menecer olur. Emosional
quruluq, soyuqluq insanlarla ünsiyyət yaratmasına mane olur. Riski sevmirlər.
Üçbucaq: Liderlik əlamətidir. Qarşılarına məqsəd qoyan və nail olan möhkəm
şəxsiyyətlərdir. Sol yarımkürəli insanlardır, lakin kvadratlardan fərqli olaraq,
fikrini xırdalıqlara yox, əsas məqsədə yönəldirlər. Özlərinə inanan və həmişə haqlı
sayan adamlardır. Şöhrətpərəstdirlər. Tez‐tez risk edirlər. Öz səhvlərini etiraf et‐
məkdə çətinlik çəkirlər. Hər bir işdə üstünlük təşkil edirlər. Onların məqsədi qələbə
çalmaqdır.
Düzbucaqlı: Bu fiquru seçənlər hal‐hazırda keçirdikləri həyat tərzindən narazı
olub, daha yaxşı həyat şəraiti axtarışı ilə məşğuldurlar. Bu fiqur keçid və dəyişiklik
simvoludur, demək olar ki, problemlər içərisində başını itirib.
Xarakterik əlamətləri: günbəgün dəyişirlər. Özlərini bəyənmirlər, lakin bu, ke‐
çicidir. Hər cür yeniliyi asanlıqla qəbul edirlər. Həddindən artıq tez inanan, təsir‐
lənən, sadəlövh olurlar. Lakin bu, keçici haldır.
Dairə: Dairə beş forma içərisində ən xeyirxahıdır. Ünsiyyətə girməyi daha tez
bacarırlar. Yaxşı dinləyicidirlər. Yüksək dərəcədə həssasdırlar. Başqalarının dərdinə
şərik olmaq hissi güclüdür. Ona görə də insanlar onlara can atırlar. İnsanları çox
gözəl oxuya bilirlər və yalançını dərhal ifşa edirlər. Mübahisəni sevmirlər. Biznes
sahəsində zəifdirlər və rəhbərlik onlarlıq deyil, zəifdirlər. Qətiyyətsizdirlər, sağya‐
rımkürəli insanlardır.
Ziqzaq: Yaradıcılıq simvoludur. Sağyarımkürəli düşüncə tərzinə malikdirlər,
yəni onlara məntiqdən çox intuisiya xasdır. Mübahisələrdə güzəştə getmir, əksinə,
kəskinləşdirirlər. Müəyyən qaydaya salınmış şəraitdə məhsuldar işləməyi bacar‐
mırlar. Dəqiq, qəti müəyyən edilmiş vəzifə və iş üsulları onları qıcıqlandırır. Kim‐
dənsə asılı olmağı xoşlamırlar, daha çox reallıqla deyil, ideyalarla maraqlanırlar,
həyatının müəyyən bir hissəsi ideyalar dünyasında keçir. Coşqun, səbirsiz, sözü
üzə deyən olurlar.
Uşaqların yuxulara baxışı
219
Test 1.19. Uşaq və yetkinlik yaşına çatan gənclərdə diqqət
çatışmazlığını müəyyən etmə testi
Test, “heç bir zaman”, “rastlanmayan”, “çox az”, “bəzən”, “davamlı”,
“olduqca davamlı” olmaq üzrə 6 bölümə ayrılmışdır. Uşağınız üçün ən
doğru bölümü işarə edin. Sonra, verilən xalları toplayaraq 110‐a bölün.
Çıxan nəticə əgər 70‐100‐ü əhatə edirsə, diqqət çatışmazlığının yüksək
olduğu təxmin edilir.
I. Diqqət Çatışmazlığı
Heç bir
zaman
Rastlan‐
mayan
Çox az Bəzən Davamlı
Olduqca
Davamlı
Özüylə danışıldığı zaman qulaq
asmırmış kimi görünür
Ev tapşırıqlarında diqqətsiz olur,
səhvlər edir
Diqqət gərəktirən tapşırıqlardan
qaçar, ya da sevməz.
Diqqətini qısa müddətə verə bilir
Təşkilatçı ola bilməz
Əşyalarını itirər
Səxsi əşyalarını qorumaqda əziyyət
çəkər
Asanlıqla dağılır
Gündəlik aktivitələrini asanlıqla
unudar
Verilən tapşırıqları bitirməkdə
əziyyət çəkər
Cox tez sıxılar
Gün içində xəyallara dalar
Aşagı enerjisi vardır
Enerji və motivasiyası aşağıdır
Davamlı olaraq bir aktivitəni
bitirmədən başqasına keçər
Konsentrat olmaqda çətinlik çəkər
Məşğul olarkən yuxuya gedər
Məşğuliyyətini davam
etdirməkdə uğursuzdur
Verilən təlimatları təqib etməkdə
uğursuzdur
Əvvəlcə həyəcanlı görünməsinə bax‐
mayaraq, verilən tapşırığı
bitirməkdə çətinlik çəkər
Öyrənmə çətinliyi yaşayar
Uşaq və yeniyetmələrin inkişafının sosial‐psixoloji məsələləri
220
Aşağıdakı test sizin, əsasən, hansı qrupa mənsub olduğunuzu
meydana çıxaracaq. Buna görə də testi cavablandırarkən hal‐hazırda
sahib olduğunuz dəyərləri qeyd edin.
1.
Aşağıdakı bəndlərdən hansı sizə uyğundur?
a) Güclü, qərarlı, ünsiyyətciləm və anadan gəlmə liderəm.
Yıxılaram, qalxaram, yoluma davam edərəm.
b) Həyatımı gözəlləşdirirəm, əyləncəni sevirəm. Hamını ömür boyu
xoşbəxt və sevincli görmək istəyirəm.
c) Hər anımın rahat və sakit keçməsini istəyirəm. Dava‐dalaşı, səs‐küyü
sevmirəm, işlərimdə ən asan yolu seçirəm.
d) Hər şeyin mükəmməl, düzgün, qüsursuz olmasını istəyirəm. İnsanlarla
ünsiyyətimdə, hörmətcil və məsafə saxlayan olmağı xoşlayıram.
2.
Ümumiyyətlə, hansı tempdə və necə danışırsınız?
a) Sürətli və nəticəyə yönəlik
b) Çox sürətli, həyəcanlı və eyni zamanda, əyləncəli
c) Daha yavaş, sakit
d) Normal və deyəcəklərimi ağlımda ölçüb‐biçərək
3.
Bir işə motivə olmanızı təmin edən ən önəmli ünsür.
a) Nəticələri düşünmək
b) Qəbul və təqdir etmək
c) Qrupdakı yoldaşlarımın dəstəyi
d) Təsirlilik, səliqəlilik və intizamlılıq.
4.
Çalışma tərziniz hansına uyğundur?
a) Gərgin və sürətliyəm. Eyni anda bir neçə işi görə bilərəm.
b) Müstəqil bir mühitdə çalışıram. İnsan əlaqələrini diqqət mərkəzində
saxlayıram.
c) Ön planda olmayan, amma qrupa hər cür dəstəyi verən biriyəm.
d) Xırdalıqlara diqqət yetirənəm və tək bir mövzuya yönələrək çalışıram.
5.
Çalışma tempinizi necə dəyərləndirirsiniz?
a) Sürətli bir tempdə çalışıb, qısa zaman ərzində qərar qəbul eləməyi
sevirəm.
b) İşlərin rutin və darıxdırıcı olmadığı mühitlərdə yüksək motivasiya ilə
çalışıram.
c) Nadir vaxtlarda tələsənəm. Gec də olsa, öhdəmə götürdüyüm işi
qurtaranam.
d) İncəliklərinə qədər düşünərək qərar verirəm. İşimi bitirə biləcək bir
templə çalışıram.
Uşaqların yuxulara baxışı
221
6.
Hansı sizi daha çox narahat edər?
a) Zaman israfı və işlərin gecikməsi.
b) Təkrar tələb edən işlər və monotonluq.
c) Başqaları tərəfindən anlaşılmamaq.
d) Yanılmaq və edilən xətanın təkrarlanması.
7.
Olduğunuz qruplarda hansı vəzifələrdə daha müvəffəq olarsınız?
a) Hadisələrə istiqamət verən və şəxsi nüfuzunu istifadə edən.
b) İnsanları motivasiya edən və şənləndirən.
c) Barışdırıcı və qrup daxilində istiqamət verən.
d) Məlumat təmin edən, araşdırıcı və hadisələri təqib edən.
8.
Hansı sizi daha çox stresə salar.
a) Hadisələr üzərində güc və nəzarətimin azadlığını hiss etmək.
b) Sıxıcı, rutin işlər görülən bir mühitdə olmaq.
c) Öhdəsindən gələ bilməycəyim işlərin məsuliyyətini öhdəmə götürmək.
d) Nizamsız mühit və tamamlanmamış işlər.
9.
Siz şagird olsanız və müəlliminiz sizin imtahan kağızınızı ikinci dəfə
yoxladıqda sizin qiymətinizin artdığını söyləsə necə reaksiya verərsiz.
a) Bu onsuz da haqqım idi.
b) Çox sevinərəm və sevincimi büruzə verərəm.
c) Müəllimimə təşəkkür edərəm və hörmət edərəm.
d) Müəllimimin harada xəta etdiyilə maraqlanaram, kağızımı görməyi
arzu edərəm.
10.
Çox uzun davam edəcək olan işlə əlaqəli iclasda iştirak etməyiniz vacib
olduqda aşağıdakılardan hansını mənimsəyərsiniz?
a) Mövzunun ana xətləri üzərində dəyərləndirilmələr aparılması üçün,
nəticənin müəyyən olmasından dərhal sonra çıxmağa üstünlük verərdim.
b) İclas əyləncəli bir şəkildə davam edərsə, sonuna qədər qalmağı,
darıxdırıcı olduğu təqdirdə tərk eləməyi seçərəm.
c) Yığıncağın sakit keçməsi və gözəl qərarların qəbul olunması üçün
öhdəmə düşəni edərdim.
d) Toplantıya vaxtından əvvəl gələr, bütün detalları qeyd edər və bir
dəyərləndirmə etmək üçün gec çıxaram.
11.
Özünüzdə gördüyünüz ən güclü yönünüz hansıdır?
a) Qısa zaman ərzində qərar alan və fəaliyyət alan və fəaliyyətə keçən.
b) İştirak etdiyim mühitlərə həyəcan və şənlik qatan tərəf.
c) Hər cür mühitə uyğunlaşmam və qarşıdurmaların qarşısını almaq.
Uşaq və yeniyetmələrin inkişafının sosial‐psixoloji məsələləri
222
12.
Özünüzdə gördüyünüz ən zəif cəhətiniz nədir?
a) İnsanlar, işlərimi istədiyim kimi etmədiklərində və sürətli
olmadıqlarında hirslənmək.
b) Düzənsiz, dağınıq və proqramsız olmaq.
c) Heç kimə “xeyr” deməmək və başqalarının işinə köməyə gedərkən öz
işini axsatmaq.
d) Hər şeyin qüsursuz və mükəmməl olmasını istəmək. İnsanlar buna
tabe olmadıqda hirslənmək.
Dəyərləndirmə:
Aldığınız balların toplamını şkalaya görə aşağıda qeyd edin.
A‐ ...............................................................
B‐ ..............................................................
C‐ ..............................................................
D‐ ..............................................................
Testin dəyərləndirilməsi
A ‐ bəndindəki ballarınız çoxluq təşkil edirsə, siz güclü qərarlı quruluşa
sahib qırmızı xarakterli bir insansınız.
B ‐ bəndindəki ballarınız çoxluq təşkil edirsə, siz məşhur şən sarı
xarakterli üstünlük təşkil edən bir insansınız.
C ‐ bəndindəki ballarınız çoxluq təşkil edirsə, sülhsevər yaşıl xarakterli
bir insansınız.
D ‐ bəndindəki ballarınız çoxluq təşkil edirsə, siz işdə nizam‐intizamlı
quruluşa sahib mavi xarakterli bir insansınız.
223
Kitabın yazılmasında istifadŠ edilmiş ŠdŠbiyyat
1)
Məlik‐Baxış Babayev, Zəka oyunları (məntiqdən məsələlər), Bakı,
“Altun Kitab” , 2005
2)
Ə.S.Bayramov, Ə.Ə.Əlizadə, Psixologiya (Ali məktəblər üçün dərslik),
Bakı, “ÇİNAR‐ÇAP” Nəşriyyat‐Poliqrafiya müəssisəsi, 2006
3)
A.Həsənov, Ə.Ağayev, Pedaqogika (dərslik), “Nasir” nəşriyyatı, 2007
4)
Ə.Ə.Qədirov, İ.N.Məmmədov, Yaş psixologiyası (dərs vəsaiti), Bakı,
“Maarif”, 1986
5)
A. İbrahimov, H.Xəlilov. Sağlam övlad, düzgün tərbiyə, təmiz nitq.
Bakı, “Misri” nəşriyyatı, 2004
6)
Ziya Baran, Canten Kaya. İlham Veren Başarı Öyküleri, İstanbul, 2007
7)
Gün Şendil. Çocuk, ergen ve anne‐baba. Melisa Matbaacılık, 2003
8)
Oğuz Saygın. Renklerle insanları tanıma kılavuzu. Hayat yayıncılık.
İstanbul, 2007
9)
Ə.Ağayev, Y.Talıbov, A.Eminov, İ.İsayev. Pedaqogika (dərslik),
“Adiloğlu” Bakı‐2006
10)
İbrahim Ethem Başaran, Eğitim Psikolojisi Gelişim, Öğrenme ve Ortam.
Nobel yayın, Ankara‐2005
11)
David Wood. How Children Think And Learn. Blackwell, Second
edition 1998
12)
İsmet Barutçugil. Eğiticinin Eğitimi. Kariyer yayıncılık. İstanbul‐2002
13)
Marian Diamond, Janet Hopson. Magic Trees of the Mind. A dutton
book. 1998
14)
Robert L.Leahy. Cognitive Therapy Techniques. The Guilford Press.
2003
15)
Tevfika Tunaboylu İkiz. Psikanaliz Konuşmaları. Bağlam yayıncılık.
2005
16)
Birol Vural. Nitelikli Sınıf ve Stressiz Eğitim Ortamı. Hayat. 2004
17)
Birol Vural. Her Öğretmen Rehberdir. Hayat. 2004
18)
Филип Райс. Психология Подросткового и Юношеского Возраста.
Питер. 2000
19)
Вирджиния Н.Квини. Прикладная Психология. Питер. 2000
20)
Д.Майерс. Сочиалъная Психология. Питер. 2004
21)
Кэррол Э.Изард. Психология Эмочий. Питер. 2003
Uşaq və yeniyetmələrin inkişafının sosial‐psixoloji məsələləri
224
22)
Prof. Dr. İbrahim Ethem Özgüven. Bireyi Tanıma Teknikleri.
Pdrem Yayınları. 2007
23)
Dr. Fatih Kalkınç. Okul Evde Başlar. İzmir. 2008
24)
K.Koffka. Zihni İnkişafın Esasları. İstanbul Hüsnütabit Matbaası. 1954
25)
Dr. Alfred Adler. Eğitimi Zor Çocukların Psikolojisi. Kariyer Yayıncılık.
2000
26)
Nəsrəddin Tusi. Əxlaqi‐Nasiri. Kişe Mehr Nəşriyyatı. 2002
27)
Laurence Steinberg. Ergenlik. İmge Kitabevi. 2007
28)
Проф. А.И. Щербакова. Практикум По Общей Психологии. Москва
«Просвещение». 1979
Dostları ilə paylaş: |