Qarilik davrida bilish jaryonlarining ozgarishlari

Keksayish davridagi shaxs psixologiyasi

• Keksayish davridagi shaxs psixologiyasi
• Keksayish davriga 61 (56)−74 yoshli erkak va ayollar kiradilar. Bu davrdagi kishilar xilma-xil xususiyatlari, shaxslararo munosabatlari bilan boshqa yosh davrlardagilardan ajralib turadi. Mazkur yoshdagilarni shartli ravishda ikkita katta guruhga ajratish mumkin: a) mutlaqo isteʼfoga chiqqan, ijtimoiy faol boʼlmagan erkak va ayollar; b) nafaqaxoʼr erkak va ayollar, lekin ijtimoiy hayotning u yoki bu jabhalarida faoliyat koʼrsatayotgan keksalik alomatlari bosayotgan odamlar. Ularning his-tuygʼulari yashash tarziga muvofiq namoyon boʼladi.

Ularning his-tuygʼulari vujudga kelishi jihatdan ikki xildir: 1) barqaror kayfiyat, hotirjamlik tuygʼusiga ega boʼlgan, oʼz qadr-qimmatini saqlayotgan, nufuz talab erkak va ayollar; b) kayfiyati barqaror, osoyishta xulq-atvorli, oila muhitining sardoriga aylangan, tabiat va jamiyat goʼzalliklaridan bahramand boʼlayotgan, ijtimoiy faoliyatdan qariyb uzoqlashgan, qarilik gashtini surayotgan kishilar.

• Ularning his-tuygʼulari vujudga kelishi jihatdan ikki xildir: 1) barqaror kayfiyat, hotirjamlik tuygʼusiga ega boʼlgan, oʼz qadr-qimmatini saqlayotgan, nufuz talab erkak va ayollar; b) kayfiyati barqaror, osoyishta xulq-atvorli, oila muhitining sardoriga aylangan, tabiat va jamiyat goʼzalliklaridan bahramand boʼlayotgan, ijtimoiy faoliyatdan qariyb uzoqlashgan, qarilik gashtini surayotgan kishilar.

Keksayish davrida biologik organning zaiflashuvi psixik jarayonlarning ham oʼzgarishiga olib keladi. Ruhiy keksayish alomatlari ayollarda ertaroq paydo boʼladi. Erkak va ayollar oʼrtasidagi farqlar borgan sari yaqqol koʼzga tashlana boshlaydi. Bu farqlar bi¬lish jarayonlari (sezgi, idrok, xotira, tafakkur), axloqqacha (farosatlilik, hushyorlik, hozirjavoblik, topqirlik) va aql-zakovat (aql, bilim, ijtimoiy tajriba, mahorat, ijodiy faoliyat, barqaror malaka) kabi ruhiy holatlarda oʼz aksini topadi.

• Keksayish davrida biologik organning zaiflashuvi psixik jarayonlarning ham oʼzgarishiga olib keladi. Ruhiy keksayish alomatlari ayollarda ertaroq paydo boʼladi. Erkak va ayollar oʼrtasidagi farqlar borgan sari yaqqol koʼzga tashlana boshlaydi. Bu farqlar bi¬lish jarayonlari (sezgi, idrok, xotira, tafakkur), axloqqacha (farosatlilik, hushyorlik, hozirjavoblik, topqirlik) va aql-zakovat (aql, bilim, ijtimoiy tajriba, mahorat, ijodiy faoliyat, barqaror malaka) kabi ruhiy holatlarda oʼz aksini topadi.