193
Torqların şərtləri - nəşriyyat üsulu ilə çap edilmiş və
özündə təkliflərin verilməsi, tender komitəsi tərəfindən onlara
baxılması və sifarişlərin verilməsi qaydalarmı əks etdirən
sənədlərdir. Bu şərtlərə, sifarişçi və torqun qalibi olan tədarük-
çü arasında imzalanacaq müqavilələrin texniki və kommersiya
şərtləri, eləcə də, torqun iştirakçıları tərəfindən verilməsi olan
xüsusi zəmanətlər də daxil edilir.
Torqların iki növü vardır: açıq torqlar və qapalı torqlar.
Onların xüsusiyyətlərini nəzərdən keçirək.
Açıq torqlar. Alıcılar tərəfindən açıq torqların keçiril-
məsinə dair elanlar qəzetlərdə və ya xüsusi jurnallarda nəşr
etdirilir, Ona görə də bu cür torqları açıq adlandırılır. Ancaq
"açıq torqlar" anlayışı təkcə bu torqlar haqqında mətbuatda
elan verilməsi ilə bağlı deyil, həm də, bu torqlarda bütün arzu
edənlərin iştirak edə bilməsi ilə əlaqədardır. Bir qayda olaraq
açıq torqlar, bir çox firmalar tərəfindən təklif edilə biləcək
kütləvi əmtəələrin, çox da mürəkkəb olmayan avadanlıqların və
xidmət-lərin alınması zamanı, keçirilir.
Torqlarda iştirak etmək istəyən satıcılar onun şərtlərini
tender komitələrindən alırlar. Torqların şərtlərinin dəyəri bir
neçə dollardan bir neçə yüz dollara qədər olur ki, bu da onların
tərtibinə çəkilən xərcləri ödəmir. Son illər bir çox hallarda
torqların təşkilatçıları, zəif firmaların torqlarda iştirakının
qarşısının alınması üçün, torqların şərtlərinin
qiymətini bir neçə
min dollara qədər artırırlar. Torqların şərtlərinin alınması nə
alıcıların, nə də satıcıların üzərinə heç bir məsuliyyət qoymur.
Qapalı torqlar. Bu cür torqlarda iştirak etmək üçün
dəvətnamələr alıcılar (sifarişçilər) tərəfindən, həm daxili, həm
də xarici bazarlarda daha çox tanınan tədarükçülərə (satıcılara)
və podratçılara göndərilir.
Bu cür dəvətləri alan satıcılar (podratçılar) onun
şərtlərini tender komitələrindən alırlar.
194
Qapalı torqlar, bir qayda olaraq, yüksək texniki
xüsusiyyətlərə malik olan müasir avadanlıqların alınması,
tədqiqat və layihə işlərinin həyata keçirilməsi, eləcə də, yüksək
ixtisas tələb edən podrat işlərinin yerinə yetirilməsi üçün
həyata keçirilir. Bu cür işlərin yerinə yetirilməsi tədarük-
çülərdən və podratçılardan yüksək məsuliyyət və öhdəliklərin
lazımi səviyyədə yerinə yetirilməsini tələb etdiyindən, sifariş-
çilər çalışırlar ki, torqun iştirakçılarının sayı dayanıqlı maliyyə
vəziyyətinə malik olan səriştəli firmalarla məhdudlaşsın.
Sifarişçi üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edən obyektlər
üçün torqlar iki mərhələdə keçirilir: birinci - ixtisasqabağı açıq
torqlar; ikinci - qapalı torqlar. İxtisasqabağı torqlar mərhələ-
sində satıcılar tender komitələrinə uyğun sifarişlərin yerinə
yetirilməsində yüksək səriştəli olduqlarını sübut edən sənədləri
təqdim edirlər. Bu sənədlərdə satıcının tikintisində (quraşdırıl-
masında) iştirak etdiyi obyektlərin siyahısı qeyd edilir, sifariş-
çilərin və alıcıların rəyləri göstərilir. Təqdim edilmiş, sənəd-
lərin təhlili nəticəsində tender komitələri qapalı torqda iştiraka
buraxılan firmaların dairəsini müəyyənləşdirirlər. Bir çox hal-
larda tender komitələrinin üzvləri ixtisasqabağı
torqlarda iştirak
edən firmaların yerinə yetirdiyi işlərin keyfiyyətini yoxlamaq
üçün onların əvvəllər tikdiyi obyektlərə gedirlər.
Mürəkkəb avadanlıqlar, iri həcmli işlər və tədarüklər
üçün həm açıq, həm də qapalı torqlar elan edildikdə, satıcılar
çox vaxt əsas avadanlıqların bir neçə xarici- tədarükçü firması-
nın, eləcə də köməkçi avadanlıqların tədarükü və ya tikinti-
quraşdırma işlərinin həyata keçirilməsi üçün dəvət edilən bir və
ya bir neçə milli firmanın
daxil olduğu şirkətlərdə
birləşirlər.
Açıq və ixtisasqabağı torqlarda onlarla firma və şirkətlər
iştirak
etdiyi halda, qapalı torqlarlarda onların sayı 5-7 yə qədər
azalır
Dostları ilə paylaş: