Qo ‘ qon universiteti o

---

773
www.
kokanduni.uz 
O
‘
SMIRLAR DIQQATINI TA'LIM JARAYONIGA JALB QILISH 
 
Ahmadaliyeva Madinabonu
Qo
‘
qon universiteti 1-bosqich talabasi, 
Eshonqulova Guljaxon 
 Qo
‘
qon universiteti o
‘
qituvchisi
 
Annotatsiya:
Mazkur maqolada diqqat haq
ida tushuncha, ta’lim jarayonida o’quvchining 
diqqatini o’qituvchi tomonidan berilayotgan ma’lumotlarga jalb qilish, mavzuga doir 
ma’lumotlarning o`quvchi xotirasida tez va oson saqlanib qolishini ta’minlash usullari, bu 
boradagi muammolar va ularning yechimlari tadqiq etiladi. Diqqat inson aqliy faoliyatining 
asosi hisoblanadi. Zero, dars jarayonida o`quvchi aqliy faoliyatining faolligi ta’lim 
samarasining asosi hisoblanadi. 
Kalit so'zlar:
o’smirlik, diqqat, ixtiyorsiz diqqat, ixtiyoriy diqqat, pedagogik ja
rayon, dars 
jarayoni, xotira. 
O`smirlik davri asosan 11-
15 yoshdagi bolalarni o`z ichiga qamrab oladi, ya’ni 5
-8 sinf 
o`quvchilarni. Diqqat psixik faoliyatning yo’naltirilishi va shaxs uchun ma’lum ahamiyatga ega 
bo’lgan ob'ekt ustida to’planishidan iborat
bilish jarayonidi
r. Diqqat asosan ikki turga, ya’ni 
ixtiyorsiz va ixtiyoriy diqqat turiga ajratiladi. Biron tashqi sabab bilan va bizning 
xohishimizdan tashqari hosil bo'ladigan diqqatni ixtiyorsiz diqqat deyiladi. Diqqatimiz 
qaratilishi lozim bo'lgan narsani oldin belgilab olib, ongli ravishda qo'yilgan maqsad bilan 
ishga solingan diqqatni ixtiyoriy diqqat deyiladi. 
Dars davomida intizomning buzilishi aksariyat hollarda o’quvchilar diqqatsizligidan 
emas, balki ijtimoiy sabablar bilan belgilanadi. O’smir o’z diqqatini to’la
ravishda o’zi uchun 
ahamiyatli bo’lgan va yuqori natajalarga erishishi mumkin bo’lgan faoliyatlarga qarata oladi. 
O’smirni diqqati yaxshi boshqariladigan va nazorat etiladigan darajada rivojlangan bo’lishi 
mumkin. Bolaning rivojlanayotgan ixtiyoriy diqqat
i o’qituvchi tomonidan doimo qo’llab
-
quvvatlanishi juda zarurdir. Pedagogik jarayonda ixtiyorsiz diqqatni ixtiyoriy diqqat 
darajasiga ko’tarish uchun bir qancha uslublar ishlab chiqilgan, shuningdek, o’smirning dars 
jarayonida o’z tengdoshlari orasida o’zini ko’rsatishi uchun sharoitni yaratilishi ham 
o’smirdagi diqqatni ixtiyorsizlar ixtiyoriyga aylanishida zamin bo’lib xizmat qilishi mumkin. 
Lekin, o’smirlik davrida juda qattiq charchash holatlari ham bo’ladi, Aynan 12
-13 hamda 15 
yoshlarda charchash chiz
ig’i keskin ko’tariladi. Bunday holatlarda o’smir atrofdagi narsa va 
voqealarga to’liq diqqatini qarata olmaydi, diqqatini ko’rinishlariga o’smirlik erishish va 
yo’qotish bo’yicha to’la qarama
-
qarshi bo’lgan davr hisoblanadi.
Kuzatishlar davomida o`quvchil
arning dars davomidagi aqliy faolligini ta’minlash va 
diqqatini mavzu materiallariga qay tarzda jalb qilish tadqiq qilindi. Olib borilgan kuzatishlar 
va tadqiqotlar natijasida o`quvchilar diqqatini o`qish materiallariga qaratishning quyidagi 
usullari aniqlandi: 
1. Darsni o`quvchi qiziqishlaridan kelib chiqqan holda tashkil etish. 
2. Darsni qiziqarli o`yinlar bilan bog`lash.
3. Rang-baranglikka intilish.
4. Rag`batlantirish.
1-usulga to`xtaladigan bo`lsak, o`quvchi o`zi uchun qiziq bo`lm
agan ma’lumotlarga
diqqat qaratmaydi. O`qituvchi mavzuni qanchalik yuksak mahorat bilan, ustalik bilan 
o`quvchilarga tushuntirmasin, agar o`quvchining o`zida qiziqish bo`lmasa, buning umuman 
foydasi yo`q. Bu ayni haqiqat. Shu sababli o`qituvchi o`quvchilar qiziqishlaridan xabardor 
bo`lishi lozim. Masalan, sinfda o`g`il bolalarning deyarli hammasi mashina, raketa, samolyotga 
qiziqadi. Buni dars bilan bog`lash juda oson. Mashina, raketa yoki samolyotni qatnashtirgan 

---

774