Qozon qurilmalari

Q_qⁱ  0,339C ⁱ 1,03H ⁱ  0,109Oⁱ  S _ychⁱ 0,01251W ⁱ (2.13)
Quruq gaz yoqilg'isining quyi yonish issiqligi uning tarkibidagi yonuvchi gazlarning konsentrasiyalari hisobga olingan paytdagi yonish issiqliklarining yig'indisiga teng bo'ladi:
Q_q^q  0,01Q_CH4 CH ₄  Q_CO CO  Q_H2  H ₂  Q_CmH_n C_m H _n Q_H2S  H ₂ S (2.14) bunda: Q_CH4 , Q_CO , Q_H2 , Q_CmH_n , Q_H2S - tegishli gazlarning quyi yonish issiqliklari,
MJ/m³; CH₄, SO, H₂, C_mH_n, H₂S - yoqilg'i tarkibidagi tegishli gazlarning miqdori,
%.
Ikkita qattiq, ikkita suyuq yoki qattiq va suyuq yoqilg'ilar aralashmasining yonish issiqligi uning tarkibiga kiruvchi yoqilg'ilarning massa ulushlarini hisobga olgan paytdagi yonish issiqliklarining yig'indisiga teng bo'ladi:
Q_qⁱ _.ar  m₁ Q_qⁱ₁  1 m₂ Q_qⁱ ₂ (2.15)
bunda: m₁ - aralashmadagi birinchi yoqilg'ining massa ulushi; Q_qⁱ₁ và Q_qⁱ ₂ - birinchi va ikkinchi yoqilg'ining yonish issiqligi, MJoul/kg.
Agar aralashma, unga kiruvchi har bir yoqilg'i bergan issiqligining ulushi q₁ va q₂=1-q₁ (birinchi va ikkinchi yoqilg'i bergan issiqligining ulushi) bo'yicha berilgan bo'lsa, massa ulushlariga o'tish uchun quyidagi munosabatdan foydalanish mumkin:
q1 Qqi1
m₁  _{i i} (2.16) q1 Qq1  1 q1 Qq2
(2.16) ifodasi quyidagi mulohazalar asosida keltirib chiqarilgan. Aralashmaning umumiy issiqlik ajratib chiqarishidagi birinchi yoqilg'ining ulushi quyidagicha ifodalanadi:
Qqi1
q1  m1 i
Qq.ar
bunda: Q_qⁱ _.ar - aralashmaning quyi yonish issiqligi, MJ/kg.
Yuqoridagi tenglamani hisobga olganda:
m1 Qqi1
q1  i i m1 Qq1  1 m1 Qq2
Olingan ifodani m₁ ga nisbatan echsak, (2.16) tenglamaga ega bo'lamiz.
Ikkita gaz yoqilg'isining aralashmadagi hajmiy ulushlari o'rtasidagi bog'liqlik shu kabi tenglamalar yordamida ifodalanadi. Turli yoqilg'ilarning yonish issiqligi juda keng chegaralarda o'zgaradi.
Yoqilg'ilarni energetik qiymati bo'yicha taqqoslash uchun, ulardan foydalanish samaradorligini baholash va shuningdek, yoqilg'iga bo'lgan talabning turli hisoblarini o'zaro solishtirish uchun shartli yoqilg'i tushunchasidan foydalaniladi. Shartli yoqilg'ining yonish issiqligi 29,33 MJoul/kg yoki 7000 kkal/kg ga teng. Real yoqilg'i sarfini shartli yoqilg'i sarfiga o'tkazishni quyidagi formula asosida amalga oshiriladi:
Q_qi
B_sh  B (2.17)
Q_sh
ⁱ Q^qi bunda: B – real yoqilg'ining sarfi, Q_q - uning yonish issiqligi; E  -
Q_sh
yoqilg'ining issiqlik ekvivalenti, ya'ni V_sh = V  E.
Yoqilg'ining namligi va kulliligi uning yonish issiqligiga katta ta'sir ko'rsatishini hisobga olib, turli organik yoqilg'ilarni qiyosiy baholash uchun namlik va kullilikning keltirilgan xarakteristikalaridan foydalaniladi.
Agar Wⁱ 0,7 (%kg)/MJ bo'lsa – kam namli yoqilg'i, 0,7Wⁱ1,89 bo'lsa – o'rta namli va Wⁱ>1,89 bo'lsa – yuqori namli yoqilg'i deyiladi. Agar Aⁱ1,0 bo'lsa kam kulli yoqilg'i (antrasit, toshko'mir) deyiladi. Qo'ng'ir ko'mir uchun Aⁱ=1,92,4 va yonuvchan slaneslar uchun Aⁱ=510 (%kg)/MJ.
Wⁱ va Aⁱ ning yuqori qiymatlari yoqilg'ida yonmaydigan tashkil qiluvchilar (ballast) ko'pligidan, demak, uning energetik qimmati pastligidan dalolat beradi. Bunday yoqilg'ilarni uzoq masofalarga tashish iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq emas. Ular qazib chiqarilgan yoki hosil qilinadigan joy yaqinida foydalanilishi lozim, shuning uchun ko'pincha ular mahalliy yoqilg'i deb ataladi.
Qattiq yoqilg'ilarni belgilash uchun yuqorida keltirilganlardan farq qiluvchi belgi va indekslar qo'llanilishi mumkin. Masalan, sobiq IHK (SEV) ning 750-77 standartiga muvofiq ba'zi ko'rsatkichlar quyidagi ko'rinishga ega:
yoqilg'ining yuqori yonish isiqligi:
ishchi Q^r_S analitik Q^a_S quruq Q^d_S quruq kulsiz Q^dar_S organik Q^O_S yoqilg'ining quyi yonish issiqligi:
ishchi Q^r_i
quruq Q^d_i quruq kulsiz Q_i^dar
Hamma qattiq yoqilg'ilar yonganda ularning mineral qismi kulga aylanadi. Kul ichki va tashqi bo'lishi mumkin. Ichki kul - bu ko'mir hosil kiluvchi o'simliklar tarkibidagi mineral tuzlar va ko'mir hosil bo'lishi davrida tashqaridan ko'shilgan minerallar hisobiga hosil bo'ladi. Tashqi mineral qo'shimchalar yoqilg'i tarkibiga uni qazib olish davrida qo'shiladi va ular silikatlar, sulfatlar, karbonatlar va boshqa birikmalardan tashkil topadi.
NAZORAT SAVOLLARI
1.Yoqilg'i turlarini sanab bering.
2.Qattiq va suyuq yoqilg'ilarning kimyoviy tarkibi nimalardan iborat?
3.Gazsimon yoqilg'ining kimyoviy tarkibi nimalardan iborat?
4.Qattiq yoqilg'ining uchuvchan moddalari qanday bo'ladi?
5.Shartli yoqilg'ining yonish issiqligi deganda nimani tushunasiz?
6.Yoqilg'ining namligi nima va u qanday namliklarga bo'linadi?
7.Yoqilg'ining kuli deganda nimani tushunasiz?

2.6.Qozon o'txonasida qattiq yoqilg‘ini yo'qish