Raqamli nivelirlar va ularning turlari

 
Yer sirti vertikal qirqimining kichraytirilgan masshtabda tasvirlanishi profil
 
deyiladi. Profil ikki xil: boʻylama va koʻndalang boʻladi. Nivelirlangan nuqtalar 
otmetkasi topilib, nivelirlash jurnali toʻldirilgandan keyin boʻylama va koʻndalang 
profil chiziladi. Buning uchun yoʻlning uzunligini va tanlangan masshtabni koʻzda 
tutib ma’lum oʻlchamda millimetrli masofalar soʻzi vertikal chiziqdan chap tomonga 
yoziladi. Bosh chiziqlar kesishga nuqtadan 0-piket boshlanadi.
 
Zamonaviy optik lazerli nivelir 
Masofalar grafasidan jurnaldagi barcha nuqtalar oʻrni tik chiziqlar yordamida 
belgilanadi. Avval piketlar belgilanib, chiziq tagiga ularning nomerlari yoziladi. 
Soʻngra piketlar orasidagi qoʻshma nuqtalar oʻrni jurnalga koʻra belgilanadi. 
Xulosa: 
Hozirgi kundagi takomillashib borayotgan zamonaviy geodezik 
asboblar va shular qatori raqamli nivelirlar ham turli firmalarda, turlicha 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3,848 (SJIF)
February 2023 / Volume 4 Issue 2
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
636

---

imkoniyatlarga ega boʻlib ishlab chiqilmoqda. Bu raqamli nivelirlarning afzalliklari 
ham juda kop mutaxasis ishchiga vaqt jihatdan, moddiy tomonlama qilayliklarni 
taminlab beradi.
Raqamli nivelirlarni amaliy bajarilayotgan ishlarda mutaxasis oʻlchash 
ishlaridagi hisoblashlarni avtomatik tarzda hisoblashi, avtomatik markazlashtirishlar 
barchasini zamonaviy nivelirning oʻzi bajaradi mutaxasis faqat nivelirdagi funksional 
klavishlardan toʻgʻri foydalanishni bilsa boʻldi.
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Toshpo‘latov S.A., Avchiyev Sh.K., Kovalyov N.V. Oliy geodeziya.
2. O‘tanov O‘. “Geodeziya” o‘quv qo‘llanma Toshkent “Bilim” 2005
3. Avchiyev Sh.K Amaliy geodeziya “Voris nashriyot” 2010
 
4. Oxunov Z.D. Geodeziyadan proktikum. Toshkent, “Universitet”, 2009 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3,848 (SJIF)
February 2023 / Volume 4 Issue 2
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
637