Rauf Məlikov Nizami İbrahimov MƏKTƏBLİNİn tarix lüĞƏTİ
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Utrext uniyası
- "Uzun divarlar"
- Uzun Həsən
- "Uzunmüddətli parlament"
392
torpaqlardan müsəlmanların kənd təsərrüfatı məhsulundan ödədikləri vergi; 2) malın qiymətinin 1/ 10 -i dəyərində ticarət rüsumu; 3) müsəlmanlardan qanuni zəkatdan əlavə alınan bər cür ticarət yığımları. utilər - Azərbaycan ərazisində məskunlaşmış qədim tayfalar. Bir sıra tarixçilər utiləri e.ə. III - II minilliklərdə Cənubi Azərbaycan ərazisində yaşamış kuti tayfaları ilə əlaqələndirirlər. Lullubi tayfaları tərəfindən öz yurdlarından sıxışdırılıb çıxanları kutilər tədricən şimala doğru hərəkət edərək Göycə (Sevan) gölünün ətraf ərazilərində məskunlaşmışlar. Urartu mənbələrinin verdiyi məlumatlara görə, onlar burada etiunilər adı ilə tanınmışlar. E.ə. VIII əsrdə urartulular Etiuni vilayətini tuturlar və etiunilər Kür-Araz vadisinə köçürlər. Burada utilər antik mənbələrdə Otena və ya Vitiya adlandırılan vilayətlərini yaradırlar. Herodot bu barədə bildirir ki, utilərin tayfası Əhəmənilər dövlətinin XIV dairəsinə daxil idi. Herodot onu da bildirir ki, utilər Əhəməni hökmdarı Kserksin qoşunları tərkibində e.ə. 480-ci ildə Yunanıstana qarşı yürüşdə iştirak etmişlər. Utilər də kaspilər kimi qamışdan düzəldilmiş oxlarla silahlanmışdılar, həm də onlardan fərqli olaraq xəncərləri var idi. Utilər keçi dərisindən paltar geyirdilər. Uti vilayəti Qafqaz Albaniyasının tərkibinə daxil ediləndən sonra utilərin bir hissəsi də Kürün sol sahilinə köçür. Alban tarixçisi Moisey Kalankatlı özünün "Alban tarixi"ndə yazır ki, uti tayfaları albanların Aran adlı ulu babaları və hökmdarlarından törəmişlər. Bəzi tarixçilərin fikrincə, erkən orta əsrlərdə ola bilər ki, utilər hansısa gəlmə tayfa ilə qarışmışlar və bunu tayfanın "uti-dorslar" ("uti aorslan" - "aorslar" sarmat tayfasıdır) və "utiqurlar" (hun tayfalarının adı ilə müqayisə et - onoğurlar, saraqurlar və s.) adı da sübut edir. Qədim utilərin övladları sayılan udinlər hələ XVIII əsrin əvvəllərində özlərinin "aqvan (yəni alban) və millətcə uti" olmaları ənənəsini saxlayırdılar. Müasir udinlər qədim Qafqaz Albaniyasının müvafiq ərazilərinə uyğun rayonlarda (Qəbələ, Oğuz) məskunlaşıblar.
(yun. "mövcud olmayan yer") - 1) T.Morun "Ən yaxşı dövlət quruluşu və ya Utopiya adlı yeni ada haqqında qızıl kitab"ında xüsusi mülkiyyətsiz adanın adı; 2) qeyri-real planlı ictimai dəyişiklikləri özündə əks etdirən bürün əsərlər, nəzəriyyələr, proqramlar və düşüncələr.
şəhərində Niderlandın yeddi şimal əyaləti İspaniyaya və daxili feodal-katolik irticasına qarşı mübarizə aparmaq məqsədi ilə ittifaq bağladı. Utrext uniyası Niderland Birləşmiş Əyalətlər (Hollandiya) Respublikasının əsasını qoymuşdur. "Uzun divarlar" - e.ə. 461-ci ildən sonra afinalılar tərəfindən tikilmiş müdafiə divarları. Həmin divarlar Afinanı əhatə etməklə yanaşı, həm də onu Afinanın 6 km-liyində olan liman şəhəri Pireylə birləşdirirdi. Bununla elə bir möhkəmləndirilmiş rayon yaradılmışdı ki, burada bütün Afina vətəndaşları sığınacaq tapa bilərdilər, eyni zamanda, mühasirə vaxtı divarlar Afinanın dənizlə əlaqəsini təmin edirdi. Peloponnes müharibəsində spartalılar tərəfindən e.ə. 404-cü 393
ildə afinalıların məğlub edilməsi nəticəsində "Uzun divarlar" uçuruldu, lakin e.ə. 393-cü ildə yenidən bərpa olundu. Uzun Həsən - böyük oğuz sərkərdəsi, Ağqoyunlu dövlətinin banisi və ilk padşahı (1467 - 78). 1467-ci il noyabrın 11-də Uzun Həsənin başçılığı ilə ağqoyunlu tayfalarının qoşunları Muş düzənliyindəki savaşda Cahanşahın qaraqoyunlu qoşunlarını darmadağın edərək öz dövlətinin əsasını qoydu. 1468-ci ildə Teymuri Əbu Səid Ağqoyunlu ərazisinə yürüş etdi, lakin şirvanşah Fərrux Yassarla və Ərdəbil şeyxi Heydərlə saziş bağlayan Uzun Həsən Əbu Səidin qoşunlarını tam məğlubiyyətə uğratdı. Uzun Həsənin dövründə əhalinin yerinə yetirdiyi mükəlləfiyyətləri və ödədiyi vergiləri tənzimləyən "Qanunnamə" tərtib edilmişdi. Mərkəzləşdirilmiş hakimiyyəti möhkəmləndirməyə cəhd göstərən Uzun Həsən köçəri əmirlərin özbaşınalıqlarına qarşı mübarizə aparırdı. Ağqoyunlu dövlətinin Kiçik Asiyadakı müttəfiqi olan Trapezund imperiyasını tutan Osmanlı imperiyasına qarşı mübarizə aparmaq üçün Uzun Həsən Avropada Polşa, Macarıstan, Avstriya, Venesiya, Kipr və Rodos krallıqları və Vatikanla; Asiyada Qaraman bəyliyi ilə diplomatik danışıqlara başladı. 1472-ci ilin payızında ağqoyunluların azsaylı süvari dəstəsi Kiçik Asiyada Bəyşehir yaxınlığında osmanlılar tərəfindən məğlub edildi. 1473-cü il avqustun 1-də sultan II Mehmetin başçılığı ilə Osmanlı qoşunları Fərat sahilindəki Malatya şəhəri yaxınlığındakı savaşda ağqoyunlu süvarilərinə məğlub oldu. Malatya savaşından sonra sultan II Mehmet Uzun Həsənə danışıqlara başlamağı təklif etdi, amma padşah rədd cavabı verdi. Lakin 1473-cü il avqustun 11-də ağqoyunlu süvariləri Otluqbeli savaşında məğlub oldular. Otluqbeli məğlubiyyəti Ağqoyunlu dövləti daxilində köçəri əyanların mərkəzi hakimiyyətə qarşı mübarizəsinin güclənməsinə səbəb oldu. Uzun Həsən sultan II Mehmetin dəstəklədiyi qiyamları yatıra bildi. 1474 - 77-ci illərdə padşah Uzun Həsən Gürcüstana bir neçə yürüş etdi və Tiflis şəhəri ilə birlikdə Şərqi Gürcüstanı tutdu. 1478-ci ilin yanvarında Uzun Həsən vəfat etdi. Onun ölümündən sonra oğulları arasında hakimiyyət uğrunda mübarizə başlandı və oğlu Yaqub Mirzənin xeyrinə başa çatdı.
çağırılmışdır. Faktik olaraq "Uzunmüddətli parlament" İngiltərə burjua inqilabının qanunverici orqanı olmuşdur. Xalqa arxalanan "Uzunmüddətli parlament" kral hakimiyyətini məhdudlaşdıran bir sıra qanunlar qəbul etdi. Parlament "Böyük remonstrasiya"nın – mütləqiyyəti ittiham edən bəyannamənin və sonrakı fəaliyyət proqramının müzakirəsinə başladı. Müzakirələr zamanı
parlamentdə presviterianlara (mötədillərə) və independentlərə (radikallara) parçalanma baş verdi. Kral hakimiyyəti ilə kompromisə gəlmək istəyən presviterianlar parlamentdə çoxluq təşkil edirdilər. İndependentlər isə daha radikal islahatların tərəfdarı idilər. Parlamentdəki ziddiyyətdən bəhrələnməyə çalışan kral independentlərin həbsinə uğursuz cəhd göstərdi və bu, İngiltərədə vətəndaş müharibəsinin
Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|