Rauf Məlikov Nizami İbrahimov MƏKTƏBLİNİn tarix lüĞƏTİ
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan (tarixi)
- Azərbaycan atabəyləri dövləti
39
avtarkiya bir dövlətin digərlərindən siyasi və iqtisadi cəhətdən asılı olmamasını bildirir. avtokratiya - nəzarətsiz və qeyri-məhdud tamhakimiyyətlilik forması. Tarixçilər Qədim Şərqin ibtidai monarxiyalarını, Roma və Bizans imperiyalarının idarəçilik formalarını, yeni dövrün mütləqiyyət monarxiyalarındakı despotizmi avtokratiyaya aid edirlər.
- bir şəxsin (monarxın, diktatorun) istibdad hakimiyyəti ilə bağlı olan dövlət sistemində hökumətə sözsüz tabe olmaq.
- bankın başqa dövlətlərin banklarında xarici valyuta, qiymətli kağız və qızıl ilə saxlanılan vəsaitləri.
- Qədim Yunanıstanda və Qədim Romada sahibi tərəfindən azadlığa buraxılmış və ya azadlığını özü satın almış, amma əvvəlki ağasından müəyyən dərəcədə asılı qalan keçmiş qullar. Azərbaycan (tarixi) - tarixi Azərbaycanın ərazisi Cənubi Qafqazın mərkəzi və şərqində və müasir İranın şimal-qərbində yerləşən Azərbaycan relyefinin hündürlüyü - 28 m-dən (Xəzər sahilləri) 4821 m-dək (Savalan dağı) olan düzənlik və dağlar ölkəsidir. Azərbaycan ərazisində iri ovalıqlar vardır və onlardan ən genişi Kür-Araz ovalığıdır. O bir neçə ovalıqdan ibarətdir. Dəvəçi ovalığı da iridir. Azərbaycan əsasən dağlıqlardan ibarətdir. Azərbaycanın torpaq örtüyü xeyli rəngarəngdir - yarımsəhra və subtropikdən dağlıq tundrayadək rəngarənglik vardır. Azərbaycandan keçən ən iri çaylar Kür, Araz və Səfidrud (Qızılüzən) çaylarıdır. Tarixi Azərbaycanın əraziləri şərqdə və cənub- şərqdə Xəzər dənizi ilə əhatələnir. Azərbaycanın ən böyük gölü Urmiya gölüdür. Azərbaycanın təkində zəngin faydalı yataqlar, xüsusilə də neft və qaz yataqları vardır. Burada habelə dəmir, manqan, titan, xrom, mis, kobalt, arsen, molibdən, qurğuşun, gümüş, qızıl, civə filizləri, kükürd, daş duz, çaxmaq daşı, mərmər və s. tikinti materialları vardır. Azərbaycan ərazisində çoxlu miqdarda mineral sular vardır. Bunlardan öz müalicəvi əhəmiyyəti ilə seçilənlər İstisu, Badamlı, Sirab, Turşsu, Qalaaltı və s. sularıdır. 11 iqlim qurşağından 9-u Azərbaycan ərazisindədir. Azərbaycanın heyvanat aləmi müxtəlif heyvanlar, quşlar və balıqlarla təmsil olunur. Azərbaycan zəngin və qədim tarixə malik ölkədir. Tarixi Azərbaycanın ərazisində yaşayan əsas millət azərbaycanlılardır. 1828-ci ildə bağlanmış Türkmənçay müqaviləsinin şərtlərinə əsasən, Azərbaycan ərazisi Rusiya ilə İran arasında iki yerə bölünmüşdür. Elə o dövrdən də "Şimali Azərbaycan" və "Cənubi Azərbaycan" məfhumları meydana gəlmişdir. Bunların arasındakı sərhəd əsas etibarilə Araz çayı hesab olunur. 1918-ci ildən 1920-ci ilədək Şimali Azərbaycan ərazisində müstəqil Azərbaycan Demokratik Respublikası (ADR) mövcud olmuşdur. Qırmızı Ordu tərəfindən işğal edilən Şimali Azərbaycan "Azərbaycan SSR" kimi SSRİ-nin tərkibinə daxil olmuşdur. Hazırda tarixi Azərbaycanın
40
ərazisinin yalnız kiçik bir hissəsində ( 1/ 3 -ə qədər hissəsində) müstəqil dövlət - Azərbaycan Respublikası mövcuddur. Azərbaycan atabəyləri dövləti - bax: Eldənizlər dövləti. Azərbaycan Demokratik Respublikası (ADR) - 1918-ci il mayın 28-dən 1920-ci il arelin 28-dək Şimali Azərbaycan ərazisində mövcud olmuş demokratik respublika. Gürcüstanın öz müstəqilliyini elan etməsindən və Zaqafqaziya Seyminin faktik olaraq dağılmasından sonra keçmiş seymin Azərbaycan fraksiyası 1918-ci il mayın 27-de fövqəladə yığıncaq keçirərək özünü Azərbaycanın Müvəqqəti Milli Şurası elan etdi və M.Ə.Rəsulzadə şuranın sədri seçildi. 1918-ci il mayın 28-də Müvəqqəti Milli Şuranın birinci iclasında Azərbaycanın müstəqilliyi haqqında bəyannamə qəbul edildi və Azərbaycan Demokratik Respublikasının (ADR) yaradılması bəyan edildi. Elə həmin iclasda başda Fətəli xan Xoyski olmaqla ADR-in birinci hökuməti təşkil edildi. Elə
o zaman
yaradılmış Ermənistan Respublikasının hökuməti xahiş etdi ki, İrəvan şəhərini özünə paytaxt etmək üçün ona versinlər. Müvəqqəti Milli Şura ermənilərin Dağlıq Qarabağa iddialarından birdəfəlik əl çəkmələri şərti ilə İrəvanı Ermənistana verməyə razılaşdı. Lakin İrəvanı aldıqdan sonra Ermənistanın daşnak hökuməti Zəngəzuru, Naxçıvanı və Dağlıq Qarabağı tutmağı qarşısına məqsəd qoydu. 1918-ci il iyunun 4-də Batumda imzalanmış müqaviləyə əsasən, Osmanlı imperiyası ilk xarici dövlət kimi ADR-in müstəqilliyini tanıdı. Osmanlı hökuməti "ictimai asayişə təhlükə yarandıqda" ADR-ə hərbi yardım göstərməyi öz öhdəsinə götürdü və elə oradaca M.Ə.Rəsulzadə və M.H.Hacınski ADR-ə hərbi yardım göstərilməsini xahiş etdilər. İyunun birinci yarısında türk qoşunları Şimali Azərbaycan ərazilərinə daxil oldular. İyunun 12-də Bakı Soveti Kürdəmiri zəbt etdi. 1918-ci il iyunun 15-də Milli Şura və ADR hökuməti Gəncəyə köçdü. İyunun 17-də keçirilmiş iclasda 6 ay müddətində Müəssislər Məclisinin çağırılmasını təmin etmək öhdəliyi götürüldü, Müvəqqəti Milli Şura özünün buraxıldığını bəyan etdi və hakimiyyəti bütünlüklə hökumətə verdi. Elə həmin gün ADR-in 2-ci hökuməti təşkil olundu. Əvvəlki hökumətin 6 üzvü və 6 yeni nazir 2-ci hökumətə daxil oldu. 2-ci hökumətə də Fətəli xan Xoyski rəhbərlik edirdi. 1918-ci il iyunun 23-də hökumət ADR-in bütün ərazisində hərbi vəziyyət elan etdi. Türkiyə ordusunun 5-ci piyada diviziyası ilə Ə.Şıxlinskinin rəhbərlik etdiyi Müsəlman Milli Korpusunun birləşdirilməsi əsasında "İslam ordusu" yaradılmışdı. Bakı Sovetinin qoşunları iyunun 27-də Göyçaya yaxınlaşdılar. 1918-ci il iyunun 27-si - iyulun 1-də Göyçay yaxınlığında Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|