Redaks ġya heyəTĠ
Yüklə 7,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ĠRƏ VAN QUB ERNĠYAS I MÜSƏ LMANLARININ HƏ MYERLĠLƏ R CƏ MĠYYƏ TĠ
55
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Höku məti Ġrəvan quberniyasında azərbaycanlılara qarĢı qırğın və deportasiya siyasə- tinin qarĢısını almaq üçün tədbirlər görməyə çalıĢırdı. Lakin erməni daĢnak hökuməti bu sahədə fəaliyyətini davam etdirirdi. Azərbaycanlılara qarĢı soyqırımıının həyata keçirilməsində Andronik, Dro, Njde və b. öz amansızlıqlarına görə xüsusilə fərqlən ird ilər. Lakin azərbaycanlılar doğ ma torpaqları uğrunda qeyri-bərabər mübarizəni davam etdirirdilər (bax
yaĢayan azərbaycanlılarla həmrəy lik sahəsində fəal iĢ aparırd ı. Ermən istanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra (1920 il, 29 noyabr) Ġrəvan quberniyasının torpaqları onun tərkibinə daxil edild i. Ġrəvan quberniyası anlayıĢı 1930 ildə ləğv olundu.
Ресбулика. Дакуметы и материалы. 1918-1920 ,Б., 1998; Bayramov Q., Azərbaycanlıların soyqırımı erməni daĢnak hökumətinin dövlət siyasəti olmuĢdur, Bakı Universitetinin Xəbərləri (humanitar elmlər seriyası), 2002, № l; Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, B., 1995; Ə l iy e v F., Həsənov U., trovan xanlığı, B., 1997; Məmmədov Ġ., Tariximiz, torpağımız, taleyimiz, B., 2002; Асадов С., Миф о «Великой Армении», Б., 1999; Кавказский календарь нта 1917 г., Тифлис, 1916. ĠRƏ VAN QUB ERNĠYAS I MÜSƏ LMANLARININ HƏ MYERLĠLƏ R CƏ MĠYYƏ TĠ A zərbaycan Xa lq Cü mhuriyyəti Höku məti ilə Ġrəvan quberniyasının soyqırımına məruz qalan türk-müsəlman əhalisi arasında əlaqələr yaratmaq və həmin quberniyadan olan azərbaycanlı qaçqınlara maddi yardım göstərmək məqsədilə Ba kıda yaradılmıĢ qurum. Ġrəvan quberniyası, həmçin in Naxçıvan bölgəsilə əlaqələrin yarad ılması və inkiĢafında, buradakı yerli azərbaycanlı əhalinin problemlərinin həllində əslən keçmiĢ Ġrəvan quberniyasından olan ictimai xad imlərin, ziyalıların, onların yaratdıqla rı təĢkilatla rın və cə miyyətlərin mühüm rolu olmuĢdur. 1919 il yanvarın 2-də Bakıda Ġrəvan quberniyası ictima i xadimlərinin müĢavirəsi keçirildi. Araz-Türk Cü mhuriyyətinin nümayəndəsi P. Bayrambəyov müĢavirə iĢtirakçılarını Ġrəvan quberniyası müsəlmanlarının faciəli vəziyyəti ilə tanıĢ etdi. O, Araz-Türk Cümhuriyyətinin yaranması tarixi barədə də ətraflı məlu mat verdi. MüĢavirədə tarixi A zərbaycan ərazisi o lan Ġrəvan quberniyasını tutmaq, bu mü mkün olmadıqda isə Ararat Respublikasını müsəlmanlara qarĢı törədilən vəhĢiliklərin qarĢısını almaq üçün tədbirlər görməyə məcbur etmək qərara alındı. Bö lgəyə qarıĢıq ko missiya göndərmək xah iĢi ilə ingilis generalı To msona müraciət etmək, onunla görüĢmək məqsədilə Tey mur bəy Makinski, P.Bayra mbəyov və baĢqalarından ibarət nümayəndə heyəti yaratmaq, yerli a zərbaycanlı əhalinin ağır vəziyyətilə bağlı Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Parlamenti və Höku mətinə memo randumlar vermək də nəzərdə tutulurdu. Qərara uyğun olaraq, 1919 il yanvarın 5-də Parla mentin binasında keçmiĢ Ġrəvan quberniyasında, o cümlədən Naxçıvan bölgəsində yaĢayan azərbaycanlıların nü mayəndələrin in fövqəladə iclası keçirild i, mahaldakı mövcud vəziyyət mü zakirə o lundu və quberniya müsəlman larının həmyerlilər cəmiyyəti yaradıldı. Yanvarın 6-da cəmiyyətin iclasında aĢağıdakı tərkibdə idarə heyəti seçild i: T.Makinski (sədr), H.Qasımov (sədr müavin i), R.Ġsmayılov (katib), M.Sidqi (katib in müavin i) və A.Makinski (xəzinədar). Ġdarə heyətinin ertəsi gün keçirilən iclasında yerlərdəki vəziyyətlə yaxından tanıĢ olmaq və müəyyən tövsiyələr hazırlamaq məqsədilə Mirabbas Mirbağırovu keçmiĢ Ġrəvan quberniyasına göndərmək qərara alındı. Ġclasda, həmçin in, türk-müsəlman əhalisinə dəyən zərəri müəyyənləĢdirmək məqsədilə Ġrəvan quberniyasına qarıĢıq ko missiya göndərilməsi üçün təcili tədbirlər görülməsi və həmyerlilər birliy i ü zvlərindən də bir nəfərin həmin ko missiyanın tərkib inə daxil edilməsin in Azərbaycan Höku mət indən xah iĢ olunması, M.M irbağırovun xüsusi s əlahiyyətlərlə Ġrəvan quberniyasına göndərilməsinin A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti baĢ nazirinin nəzərinə çatdırılması razılaĢdırıldı. Ġclasda Nazirlər ġurasının sədri Fətəli xan Xoyskinin Araz-Türk Cü mhuriyyətinin nü mayəndəsi P.Bayrambəyovu qəbul etməsi və Ġrəvan quberniyasındakı hadisələr haqqında onun məlu matı da iclasda bəyənildi. Ġrəvan quberniyasından olan qaçqınlar üçün ayrılan b ir milyon manatdan cari xərclər üçün mü xtəlif məb ləğlər ayrıldıqdan sonra qalan 900000 manat P.Bayrambəyov vasitəsilə Na xç ıvana göndərildi. 1919 il yanvarın 24-də Bakıdan yola düĢən M.Mirbağırov əvvəlcə Gəncəyə gəlmiĢ, burada Hə rbi Na zirlik tərə- fındən ona qoĢulan 12 nəfər zabitlə birlikdə Qaryagindən (Fü zulidən) Ġrana keçərək, Ordubada, nəhayət fevralın 19-da Naxçıvana çatmıĢdı. Bu dövrdə Milli ġura, Ġcraiyyə Ko mitəsi və Nax-çıvandan təyin edilən ko mendant tərəfındən idarə olunan Ordubad əhalisinin hərarətlə qarĢıladığ ı nü mayəndələr keçirdikləri mü xtəlif görüĢlərdə gəlmələrinin məqsədlərini açıq lamıĢ, Azərbaycan Xa lq Cü mhuriyyətinin yaran ma tarixindən danıĢmıĢ. yerli Ģ ərait i öyrənmiĢdilər. Ordubadda mahalın Azərbaycanla birləĢmə k a rzusu və niyyətinə dair Milli ġuranın protokolu nümayəndələrə təqdim olun muĢdu. Bununla əlaqədar, M.Mirbağırov səfərin yekunlarına dair məruzəsində Ordubada bacarıqlı və nüfuzlu məmu rlar təyin olunmasını Azərbaycan Höku mətinə tə klif edirdi. Fevralın 20-də Naxçıvanda da səmimiyyətlə qəbul edilən nü mayəndələr ətraf aləmlə əlaqələri kəsilmiĢ naxçı- vanlılara Azərbaycanın dövlət həyatı, Ġrəvan Quberniyası Müsəlmanların ın Həmyerlilər Cəmiyyətinin yaradılması haqqında məlu mat verd ilər. Fevra lın 22-də M.M irbağırovun yerli höku mətin sədri Cəfərqulu xan, ko mandan Kə lbalı xan və ingilis general-qubernatoru ilə görüĢündə Na xç ıvanın A zərbaycana mə xsus olması və bölgənin idarəç iliy i, ingilislərin bu iĢdə iĢtirakı məsələ ləri mü za kirə edildi. Ġngilis generalın ın "Siz kimsin iz və nə üçün gəlmiĢsiniz?" sualına cavabında görüĢdə iĢtirak edən azərbaycanlı
Yüklə 7,09 Mb. Dostları ilə paylaş:
|