Referat Elmi rəhbər : Qəribov Asəf Tələbə : Şirinli Vüqar Plan Giriş

3.Pul – kredit siyasəti (Monetar siyasət)

Monetar siyasət (ing. Monetary policy) — zamanı iqtisadiyyat pul və onun alətləri vasitəsilə idarə edilir və tənzimlənir. Monetar siyasətdən XIX əsrlərin sonlarından etibarən istifadə edilməyə başlanılıb. Bu siyasət faiz dərəcəsinin iqtisadiyyata təsirinə əsaslanır və borc götürülən pulun qiymətini və pulun məcmu təklifini dəyişir. Monetar siyasət bunları idarə etmək üçün müxtəlif alətlərdən istifadə edir ki bu da iqtisadi artıma, inflyasiyaya, işsizliyə və məzənnəyə təsir göstərir.

Belə ki, əgər valyutanın buraxılışı bir mərkəzdən həyata keçirilirsə və ya iqtisadi subyektlər üçün pulu təmin edən bankların mərkəzi banka tabe olduğu nizamlama sistemi mövcuddursa, monetar siyasət (iqtisadi məqsədlərə çatmaq üçün) pul təklifini və faiz dərəcəsini idarə edir. 1970-ci ildən bəri monetar siyasət ümumilikdə fiskal siyasətdən ayrı həyata keçirilir. Hətta bundan əvvəl Bretton Vuds sistemi də dövlətin iki siyasəti ayrılıqda formalaşdırımasını təklif edirdi.

Modern dövrdə əksər ölkələrdə monetar siyasəti həyata keçirən müstəqil qurumlar (ABŞ-da Federal Ehtiyatlar Sistemi, İngiltərə Bankı, Avropa Mərkəzi Bankı, Çin Xalq Bankı, Yeni Zellandiya Ehtiyat Bankı və Yaponiya Bankı) mövcuddur. Ümumilikdə bu qurumlar mərkəzi bank adlandırılırlar və adətən maliyyə sistemindəki əməliyyatların düzgün və səlis həyata keçirilməsinə məsuldurlar.

Monetar siyasətin növləri

• Daraldıcı siyasət yeridilirsə — bu zaman pul təklifi azaldılacaq və ya az artırılacaq, yaxud faiz dərəcəsi yüksəldiləcək.
• Genişləndirici siyasət zamanı isə pul təklifi kəskin artacaq və ya faiz dərəcəsi azaldılacaq.

Bundan əlavə monetar siyasətin məqsədindən asılı olaraq aşağıdakı növləri var:

• Yumşaq pul siyasəti — Mərkəzi bank faiz dərəcəsin aşağı salmaqla iqtisadi artıma təkan verir
• Neytral pul siyasəti — Mərkəzi bank faiz dərəcəsində dəyişiklik etmir. Beləliklə nə iqtisadi artım təşviq edilir nə də inflyasiya ilə mübarizə aparılır.
• Sərt pul siyasəti — bu zaman faiz dərəcəsi yuxarı səviyyədə saxlanmaqla inflyasiya azaldılır.

Monetar siyasətin alətləri

Monetar siyasətin əsas alətlərindən biri açıq bazar əməliyyatlarıdır. Bu alət dövlət istiqrazlarının, şirkətlərin səhmləri və xarici valyutaların alınması və satılması ilə pulun miqdarı idarə edilməsinə səbəb olur. Bütün bu əməliyyatlar zamanı az ya da çox həcmdəki valyuta bazar dövriyyəsindən çıxır və ya dövriyyəyə daxil olur[6]. Adətən qısa müddətli açıq bazar əməliyyatlarının səbəbi qısa müddətli faiz dərəcəsinə nail olmaqdır. Digər tərəfdən isə bu əməliyyatlar hər hansı xarici valyutada (və ya qızılda) xüsusi mübadilə dərəcəsini qoruyub saxlamağa xidmət edir. Monetar siyasətdə istifadə edilən digər əsas alətlərə isə aşağıdakılar daxildir:

• Diskont faiz dərəcəsi,

• Məcburi ehtiyat norması,
• Mənəvi razısalma (ing. Moral suasion),
• Açıq ağız əməliyyatları (ing. Open Mouth Operations)

Monetar siyasət likvidlik tələsində effektsizdir. İnflyasiya və faiz dərəcəsi sıfıra yaxın olduqda Mərkəz Bankı ənənəvi yollarla monetar siyasət həyata keçirə bilmir. Bu zaman qeyri ənənəvi üsullar tətbiq edir: dövlət istiqrazları almaqdansa, korporativ qiymətli kağızlar almaqla istehsalın artımını təmin edir ya da uzunmüddətli istiqrazlar alır və qısa müddətli istirazlarını satır.

Nəticə

Deməli İki pilləli və ya bir-pilləli a - idarəedici fəaliyyət Banklar fərqli sistem ola bilər. İki pilləli sistem özü üçün danışır - mərkəzi bankın ilk səviyyəsi, və digər - kredit təşkilatları və ya kommersiya bankları. bu növü ən və dünyada var. Subay yüksək sistemi nadir, lakin ölkə mərkəzi bank yoxdur zaman hər şey real olur, və ya, lakin bu ölkədə yalnız bir belə mərkəz bankları var.müasir həyat və bazar iqtisadiyyatının tempi, bank sistemi bir neçə xüsusiyyətləri vardır. Onlar kimi bir qayda olaraq təsirli olub, bütün iqtisadiyyatı, sistem baş dəyişdirir. bank sisteminin təşkili aydın bütün tələbləri və bankın bütün işinə uyğun olaraq, düzgün işləməsi üçün. Və ölkə iqtisadiyyatının normal fəaliyyətini təsir göstərir. Yaxşı performans və kredit siyasəti bank sistemində sabitlik lazımdır. bütün bank sistemi idarə olunur ona bütün pul əməliyyatları, bank sektoru üzrə kanal.

Sonda biz bank sistemi sabit mövqe təmin edən vahid təhsil demək olar ki. bank sistemi qanun çərçivəsində fəaliyyət göstərir və qanunlara uyğun olaraq bir hissədir.

Ədəbiyyat siyahısı

• "BANKLAR HAQQINDA AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU" (PDF). 2011-01-03 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-18.

•  "Kreditin formaları". 2011-02-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-01.
• "Azərbaycanda kredit sistemi". 2011-02-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-19.
•  Azərbaycan Respublikası mərkəzi bankı haqqında qanun
• Monetary and Financial Statistics Manual and Compilation Guide. IMF. 2016. 33.