Referat fan: Yozish va taqdimot Mavzu: Sinf rahbarining maktab ma’muryatidagi o'rni bajardi: Sharopov F

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI O’LIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI QOSHIDAGI XALQARO NORDIK UNIVERSITETI
REFERAT


Fan: Yozish va taqdimot
Mavzu: Sinf rahbarining maktab ma’muryatidagi o'rni
BAJARDI: Sharopov F.
TEKSHIRDI:_________.

Toshkent-2023
Mavzu: Sinf rahbarining maktab ma’muryatidagi o'rni

REJA:
1. Ma’muriy ishlar jarayonida sinf rahbarining tutgan oʻrni.
2. Ma’muriy ishlar jarayonida sinf rahbarining burchlari.
3. Ma’muriy ishlar jarayonida sinf rahbarining vazifalari.
Shaxs tarbiyasini amalga oshirish, sinf oʻquvchilarining qobiliyatlarini toʻliq namoyon etishlari uchun yetarli pedagogik sharoit yaratishdir. Bu borada maktab pedagogik va oʻquvchilar jamoasi hamkorligida tarbiyaviy ishlarni tashkil etishda har bir oʻquvchining oʻziga xos xususiyatlariga qarab yondashishni yoʻlga qoʻyadi. Sinf rahbari deganda oʻquvchilarni bir xil saviyada, bir xil yoshda, bilimi jihatidan ham teng boʻlgan jamoani boshqarib turuvchi pedagog sinf rahbari deb ataladi. Sinf rahbarining asosiy maqsadi, oʻquvchilarini toʻgʻri tarbiyalash jarayonida oʻquvchi va sinf rahbari bilan bir-birini tushuna olishi va sinf rahbari tomonidan oʻquvchilarga eʼtiborliroq boʻlishi kerak.Oʻquvchilar bilan boʻladigan oʻzaro munosabatlarni toʻgʻri yoʻlga qoʻyish hamda oʻquvchilarning oʻsishi va rivojlanishiga qarab ularni qayta qurish xususiyati ham sinf rahbari uchun muhim ahamiyatga ega. Sinf rahbari qiladigan ishlari hujjatlarini olib boradi va uni maktab maʼmuriyatiga taqdim etadi.
Maktabda sinf rahbarining mehnati, jumladan, tadbirlar, mushoiralar, turli kechalar, uchrashuvlar, tanlovlar va boshqa o'yinlar orqali o'quvchilar tarbiyalanadi. Natijada o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatlari rivojlanadi. Sinf rahbari maktab ma’muriyati va jamoatchilik, ota-onalar bilan hamkorlikda ishlaydi. Maktab ma'muriyati sinf rahbari va uning ishini doimo qo'llab-quvvatlashi kerak. Chunki sinf rahbari o‘z o‘quvchilarini yaxshi biladi, ularga ta’lim berish uchun nimalar zarurligini hisobga oladi. Sinf rahbarining ishiga direktorning ma’naviyat va ma’rifat bo‘yicha o‘rinbosari rahbarlik qiladi. Sinf rahbarining ish rejasi maktab direktori va direktor o‘rinbosari tomonidan ishlab chiqiladi va unga rahbarlik qiladi. Ular o‘zlarining ta’lim faoliyatida bilim, ko‘nikma va malakalarni egallaydilar. O'qituvchi ko'pincha sinf bilan yolg'iz va tarbiyachi sifatida ishlaydi. O'qituvchilar bolalarga katta mehr va g'amxo'rlik bilan ajralib turadi. Bular katta talab bilan amalga oshirilmoqda. Oʻquvchilar sogʻligʻini mustahkamlashga doir ishlarni oʻtkazadi va jismoniy hamda aqliy mehnat qilishga oʻrgatib boriladi. Sinfni tashkil etish va sinf yig‘ilishini tashkil etishda sinf rahbarining o‘rni muhim. Sinf yig'ilishini o'tkazish uchun birinchi navbatda jamoa yig'iladi. Sinf rahbari yig'ilishda ko'plab masalalarni muhokama qiladi. Sinf majlisida 3- 4 ta masala muhokama qilinadi va muammoli tomonlari tahlil qilinadi va yechim topiladi. Sinf rahbari yig'ilish davomida sinfdagi yoki jamiyatdagi eng yaxshi o'quvchilarni rag'batlantirishi kerak. Bolalar bir-biriga do'stona munosabatda bo'lishadi. Ularni bir-birini yaxshi o‘qishga undaydi. Yomon o'qiydigan bolalar yaxshi o'qiydilar, bolalar ham. Bundan tashqari, sinf rahbari o'quvchilarning rivojlanishi uchun sinf kutubxonasini yaratishi kerak. Talabalar darsdan tashqari mashg'ulotlar paytida yoki darsdan keyin bo'sh bo'lganlarida ushbu kutubxonada kitob o'qishlari mumkin. Maktab nizomi sinf rahbarining asosiy vazifalarini belgilaydi. Sinf rahbari barcha o'qituvchilar bilan aloqada bo'lib, o'z sinfi bilan tarbiyaviy ishlarni olib boradi.
O'qituvchilar tomonidan talabalarga qo'yiladigan pedagogik talablarning bir xilligiga erishadi. Ota-onalar, kunduzgi tarbiyachilar jamiyat bilan doimiy aloqada. Zarur bo'lganda yordam bilan tashkil qiladi. Sinf yozuvlarini yuritadi va maktab ma’muriyatiga taqdim etadi. O'qituvchilarni sog'lomlashtirish tadbirlarini o'tkazadi va ularni mehnatga o'rgatadi. Sinf rahbari ishining o'ziga xos xususiyati shundaki, u oddiy bolalar guruhini emas, balki o'quvchilar guruhini tashkil qiladi.
Sinf rahbari shaxsiga qo’yiladigan eng muhim talablardan biri bu sinf rahbari o’z ishini yaxshi bilishidir. U o'z uslubini o'zlashtirgan bo'lishi kerak. Uni to'g'ri tashkil etish va bolalar bilan tushunarli, qiziqarli va mas'uliyatli tarzda o'tkazish kerak. Talabalar nafaqat o'qituvchining o'z bilimlarini bolalarga etkazish imkoniyatlarini qadrlashadi, balki uning fanga bo'lgan qiziqishini va fidoyiligini ham qadrlashadi. Zamonaviy o‘qituvchi, ayniqsa, sinf rahbari nafaqat milliy qadriyatlarimizni bilishi, balki ularning keng ota-onalar jamoasida, sinfda ashaddiy targ‘ibotchisi bo‘lishi kerak. Kelajak avlodimizni to‘g‘ri, insonparvar ruhda tarbiyalash sinf rahbarining asosiy vazifalaridan biridir. Tarbiya jarayonida o‘qituvchi va sinf rahbari bir-birini tushunishi, sinf rahbari o‘qituvchilarga e’tiborini kuchaytirishi zarur. Talabalarning asosiy vazifasi o'qishdir. Shuning uchun sinf rahbari birinchi navbatda bolalarning maktabga qanday munosabatda bo'lishini, o'zini qanday tutishini, uy vazifasini sidqidildan bajarish yoki qilmaslikni va nihoyat, eng muhimi, ularning o'quv maqsadlari nima ekanligini aniqlaydi. Ushbu maqsadlar ijtimoiy ahamiyatga ega yoki yo'q deb hisoblanadi.
O`quvchilar jamoasi - sinf rahbarining tayanchi. O`quvchilarni tarbiyalashda sinf jamoasidagi barcha o`quvchilarning bir-birlariga ta’sirlari katta ahamiyatga ega. Ularni bir-biriga ko`rsatadigan o`rnaklari intizomni yaxshilash va mustahkamlashga, ularni xulq madaniyatini, odatini, ko`nikmasini hosil qiladi. Sinf rahbar har jabhada barchaga o’rnak bo’ladigan zukko, aqlli, bilimdon hamda pedagogik mahoratga ega bolmog’i darkor. Sinf rahbari bolalarni yaxshi bila olishi uchun ularni o`rganish darsda, darsdan tashqari vaqtlarda umuman bolaning hayoti o`tadigan barcha sharoitlarda amalga oshiriladi. Bolani o`rganish bilan sinf rahbari uning individual xususiyatlari haqida aniq ma’lumotga ega bo`ladi. Bolaning individual xususiyati uning xulqiga, o`zlashtirishiga munosabatlariga jamoadagi o`rniga ta’sir etadi. Shu boisdan ham jamoadagi individlar tarbiyalanayotganda alohida o`quvchini unitish yaramaydi. Chunki sinf rahbari ko`pgina tashkiliy ishlarni uyushtirishda kimga suyanish, kimga qanday vazifa yuklash, kimga mustaqillik berish va kimga muntazam yordam berish kerakligini faqat ularning individual xususiyatlarini yaxshi bilish tufayligina bexato aniqlaydi. Demak, individual munosabat bolaga tarbiyaviy ta’sir etishning eng samarali yo`lini topish imkoniyatini beradi. Tarbiyaviy ishlar jarayonida sinf rahbari butun sinf jamoasini ham o`rganishi kerak. Sinf rahbari o`ziga berilgan sinfni qabul qilib olish bilan bolalar haqida ko`pgina ma’lumotlarni aniqlaydi. Bu ma’lumotlar bolaning oilasidan o`qituvchilardan, o`rtoqlaridan olinadi va tarbiyaga yagona ta’sir birligi ham shu asosda vujudga keladi. Sinf rahbari tarbiyaviy ishning turli bosqichlarida o`quvchi hulq- atvorining ayrim tomonlarini o`rgatishga e’tiborini qaratishi mumkin. O`quvchini har tomonlama o`rgatishga erishmoq uchun dasturni oldindan yaxshi o`ylab tuzish, o`quvchilarni o`rgatish rejasini, suhbat savollarini, insholar mavzularni tayyorlab olish zarur. Navoiyning fikricha, ba’zan bir kishi bitta bolaga tarbiya berishga ojizlik qiladi, muallim esa bir nechta bola-sinf jamoasini tashkil etadi va ilmu-adab o`rgatadi. Bu jarayonda sinf rahbari ko`p mashaqqatlarga duch keladi. Shuning uchun shogirdlar ustoz oldida umrbod qarzdor ekanliklarini his etishlari lozim. SHogird podsholik martabasiga erishsa ham muallimga qulluq qilsa arziydi. Xak yulida senga bir harf o`qitmish ranj ila, Aylamak bo`lmas ado oning haqin yuz ganj ila. - Sinf rahbari o`quvchilarni ma’naviy-ahloqiy tarbiyalar ekan, u o`z faoliyatida quyidagi talablarga rioya qilishi kerak: - sinf rahbari o`quvchi ota-onasining mansabi, boyligiga qarab bolaga muomala qilmasligi lozim. - sinf rahbari bolalarga ahloqiy normalarni o`rgatishi kerak. - gerdayishi, manmanlik, ta’magirlik, nodonlik kabi illatlar o`qituvchi ahloqiga yod sifatlardir. - xalq nazarida olim hisoblanadigan o`qituvchilar yomon ishlardan, fiskufasoddan o`zlarini tiya bilishlari zarur. Sinf rahbarining ota-onalar bilan to`g`ri muomila qila olishi murakkab, nozik ish. Chunki hozirgi ota-onalarning ko`pchiligi o`rta yoki oliy ma’lumotli kishilar, ular vaqtli matbuot, televidinie, radio orqali ko`pgina pedagogik axborotlarni bilib oladilar. Shunday vaziyatlar ham bo`ladiki, o`g`il yoki qiz bola maktabda o`zboshimchalik qiladi, lekin oilada xushyor va gapga quloq soladi, yoki aksincha. Oilada muomalasi qo`pol, o`zboshimcha, maktabda esa o`zini xushmuamola, intizomli tutadi. Buning sababi nimada? Bunday holatlarning hammasi uchun bir xil sabab va to`g`ri javobni topish amri mahol. Chunki har bir holatda uning sabablari turlicha bo`lishi mumkin. Demak, sinf rahbari va ota-onalarning maqsadlari bir hil bo`lsa ham, ularning hamkorligi, bir-birini tushunishi, muomala munosabatlari qarama-qarshiliklarsiz bo`lmaydi. Sinf rahbarining faoliyati kamol topayotgan kishi shaxsini tarkib toptirishga qaratilgandir. Bu faoliyatning natijalari tarbiyalanuvchining qiyofasida, uning shaxsidagi xususiyatlarida, xarakter va xulq-atvorida o`z aksini topadi. Agar tarbiyachi pedagog nimaga intilayotganini ravshan va aniq tushunilmagan joyda tarbiyalanuvchilar shaxsini takomillashtirishga astoydil intilish bo`lmaydi, balki tarbiyada o`tkaziladigan ish tasodifiy tusga ega bo`lib, buning uchun ajratilgan vaqtni to`ldirish uchungina olib boriladi. Tarbiya faoliyatining maqsadlarini aniq bilmagan va bu maqsadlarni hisobga olmagan holda to`la qimmatli tarbiya yo`q va bo`lishi ham mumkin emas. Ma’naviy-ahloqiy tarbiyaning maqsadi jamiyat talablariga bog`liq bo`lib, bu talablar o`z navbatida ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanish darajasi va jamiyatda yoshlarni o`qitish va tarbiyalash ishlarining hammasi yosh avlodda ma’naviy ahloq va e’tiqodni shakllantirishga, ularni Vatanga cheksiz sadoqat ruhida tarbiyalashga xizmat qilishi lozim. Sinf rahbari ta’lim-tarbiyaviy ishlarni yakka o`zi emas, balki shu sinflarda dars beruvchi boshqa o`quvchilar bilan hamkorlikda hal etadi. O`quv ishlarida sinf rahbarining va shu sinfda ishlaydigan boshqa o`qituvchilarning bir yoqadan bosh chiqarib ishlashi, o`quvchilarga nisbatan yagona talabni amalga oshirish va o`quvchilarning bir-biriga o`zaro yordamlari ta’lim-tarbiya sifatini oshiradi. Sinf rahbar bir bog’bon bo’lsa, o’quvchilarning har biri har xil gullardir. Har bir gul alohida parvarish talab qilinganidek, har bir o’quvchi ham o’ziga e’tiborni talab qiladi. O’quvchi e’tibordan chetda qoldimi, bas, u parvarishsiz gulga o’xshab qoladi, yo o’zi xohlagan tomonga o’sib, go’zallik tarqatmaydi.
Umumta’lim maktablarida tarbiya jarayonini oqilona boshqarishasosiy vazifalardan hisoblanadi. Bunda sinf rahbari muhim oʻrin tutadi, va uning tarbiyaviy ishlardagi faoliyati Oʻzbekiston Respublikasi “Ta’lim toʻgʻrisida”gi Qonuni, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi, Xalq ta’limi vaziriligi tamonidan tasdiqlangan “Ichki tartib toʻgʻrisidagi Nizom” kabi bir qator ta’limga oid meyoriy-huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi.
Sinf rahbarining asosiy funksiyasi oʻziga biriktirilgan sinfda barcha tarbiyaviy ishlarni tashkil qilish, yoʻnaltirish va muvofiqlashtirib borishdan iborat. Sinf rahbari oʻz faoliyatida oʻz sinfini va alohida-alohida har qaysi oʻquvchini oʻrganishdan boshlaydi. Ma’naviyati boy boʻlgan sinf rahbari oʻquvchilar bilan alohida-alohida ishlashni amalga oshirishi, oʻquvchilarga oʻz ta’siri, metodlarini mohirlik bilan qoʻllashi kerak. Sinf rahbari koʻrgazmali qurollardan samarali foydalanish, oʻquvchilarning darsdan boʻsh vaqtlaridan foydalanish va bolalar ijodiy qobiliyatini oʻstirishda, ularni har tomonlama kamol toptirishda yordam beradi. U bu funksiyani bajarishda oʻquvchilar bilan individual va jamoaviy munosabatga kirishadi. Shu ma’noda quyidagi modelga diqqat qiling: