Reja Amaliy dasturlash xaqda

Kompilyator — murakkab dasturdir, dasturlash tilida yozilgan barcha kodlarni birdaniga ob'yektli kodga o'zgartirib beradi. Ob'yektli kodni yana ikkilik kod yoki mashina kodi deb ham atashadi. Keyinchalik bu ob'yektli kod kompyuterda to'g'ridan to'g'ri ishlatilishi mumkin bo'ladi. Dasturlash tillarida yozilgan kodlar bu ob'yektli kodga ta'sir qilmaydi. Ob'yektli kodni o'zgartirish uchun esa, qaytadan kompilyatsiya qilinib ob'yektli kod o'zgartiriladi. Natija bajariladigan, .exe ko'rinishidagi fayl bo'ladi. Bu faylni bloknotda ochib o'zgartirib bo'lmaydi, ya'ni bu fayl tayyor dastur hisoblanadi. Kompilyatorning kamchiligi sifatida, dasturlash tilidagi ma'lum bir qatorlani alohida tekshirish imkoniyati yo'qligidir, uning uchun ob'yektli kod yaratib, uni ishga tushurish lozim bo'ladi, ortiqcha ish bo'lib qoladi. Undan tashqari ba'zi kompilyatorlar bir dasturlash tilidan, ikkinchisiga ham o'zgartirib berishi mumkin. Kompilyator ishlatadigan dasturlash tillariga C, C++, Delphi larni misol qilib keltirish mumkin.
Ta'riflarning moslashuvchanligini oshirishga misol sifatida quyidagilar keltirilgan
Lisp tarjimonining LISP-e ga soddalashtirilgan ta'rifi, J. Makkarti LISP 1.5 tavsifida.
O'qish uchun bu erda diagnostika kamayadi, post hisoblash va PROG shakli yo'q. LISP optimallashtirishga yaxshi moslangan
dasturlar. Har qanday mos keladigan pastki ifodalarni lokalizatsiya qilish mumkin va
qiymatni uzatishda ko'rinib turganidek, qavslardan chiqarib oling.
Funktsiya ta'riflari qiymatlar kabi assotsiativ ro'yxatda saqlanadi
o'zgaruvchilar.
Subr funktsiyasi-boshqalar tomonidan amalga oshirilgan primitivlarni keltirib chiqaradi,
odatda past darajadagi vositalar.
Xato-xato xabarlari va kontekst tafsilotlarini chiqaradi
xato manbasini topishga yordam beradigan hisob-kitoblar. Ish aniqlandi
funktsional dalillar bilan.
3 . Interpretator — ham dastur ham jihoz ko'rinishida bo'lishi mumkin. Bu ham kompyuter tiliga o'zgartirib berish vazifasini bajaradi, faqatgina ishlash texnologiyasi boshqacharoqdir. Interpretator, dasturlash tilida yozilgan kodlarni ketma — ket o'qib, mashina tiliga o'zgartirib boradi. Xatolik paydo bo'lsa, o'sha zahoti dasturchiga ma'lum qiladi. Bu ketma — ketlikda o'zgartirish, kompilyatorga nisbatan sekinroq amalga oshiriladi(ba'zi holllarda kompilyatorga qaraganda 50 barobar sekin). Dastur natijasini ko'rish uchun, har safar kodlarni interpretatordan o'tkazish kerak bo'ladi(kompilyatorga o'xshab bir marotaba ob'yekt kod yaratib qo'yib, keyin har doim ishlatishning iloji yo'q). Bundan ko'rinib turibdiki, interpretator asosan saytlar, umumiy holda veb dasturlashda ishlatiladi. Biror saytning yuklanishi jarayni uzunligi, interpretatorda o'zgartirish amalga oshirilishi bilan tushuntirilishi mumkin. Interpretator ishlatadigan dasturlash tillariga PHP, JavaScript, JScript, Basic,… misol bo'la oladi.
Bu ikki termin umumiy holda translyator deyiladi, ya'ni o'zgartirgichlardir. Biror proyektlar qilganda bu 2 o'zgartirgichlar birgalikda ham ishlatilishi mumkin.
Biror dasturlash tili bilan jiddiy shug'ullanmoqchi bo'lsangiz, dastlab siz yozadigan kodlar qay tarzda kompyuter tiliga o'zgartirilishini o'rganib oling. Bu dasturlashning asosi hisoblanadi.