Reja: kirish mirzo ulug’bek hayot yo’li ilmiy merosi mirzo ulug’bek nomi bilan

4. Mirzo Ulug‘bek nomi bilan...
Ulug‘bek rasadxonasi haqida
Ulug‘bek rasadxonasi - Samarqand shahrining eng diqqatga sazovor obidalaridan biri, 15-asr me’morchiligining nodir namunasi.



1428-1429 yillarda Ulug‘bek farmoyishi bilan Cho‘ponota tepaligida ulkan silindr shaklida bunyod etilgan. Zahiriddin Muhammad Boburning “Boburnoma” asarida yozilishicha, balandligi 30, 4 metrdan iborat 3 qavatli bino qurilgan. Unda o‘ndan ortiq turli astronomik qurilmalar va asboblar bo‘lgan. Boburning yozishicha, rasadxonaning sirti koshin va sirli parchinlar bilan bezatilgan. Uning ichiga o‘rnatilgan juda katta asbob yordamida Quyosh, Oy, sayyora va yulduzlar katta aniqlikda o‘rganilgan. Shuningdek, ma’lumotlarga ko‘ra rasadxonada kutubxona bo‘lgan. Mirzo Ulug‘bekning eng yirik astronomik asari “Ziji Ko‘ragoniy” rasadxonada yaratilgan. Uning qurilishi va keyingi ilmiy faoliyati Ulug‘bek taklifi bilan yig‘ilgan qator mashhur olimlar G‘iyosiddin Koshiy, Qozizoda Rumiy, Ali Qushchi va boshqalar nomi bilan bog‘liq.
XV asrda Samarqanddagi Mirzo Ulug‘bek qurdirgan rasadxonada kattagina globus bo‘lgan. Unda iqlimlarning chegaralari, tog‘lar, cho‘llar, dengizlar va darolar ko‘rsatilgan. Binobarin, dunyodagi ikkinchi globusni Samarqand astronomlari yasashgan. Ulug‘bekning o‘limidan keyin u mutaassiblar tomonidan yo‘qotilgan. Tarixiy manbalarning guvohlik berishicha, Ulug‘bek Samarqandda balandligi 50 metrli quyosh soati yasagan. Ushbu noyob soat ham saqlanib qolmagan.
Rasadxonaning qoldiqlari 1908-yil V.L. Vatkin rahbarligida olib borilgan qazilma ishlari natijasida topilgan.
1966 yilda O‘zbekistonda “Ulug‘bek yulduzi” filmi suratga olindi


Yozuvchi Maqsud Shayxzoda 1964-yilda “Mirzo Ulug‘bek” pyesasini yozgan.
Yozuvchi Odil Yoqubov “Ulug‘bek xazinasi” (1970-1973) romanini yaratgan.
Yozuvchi va shoir Xurshid Davron “Sohibqironning nabirasi” qissasi va “Algul yulduzi yoki Ulug‘bekning so‘nggi kuni” pyesasini yozgan
1970 yillarda O‘zbekistonda Odil Yoqubovning romani asosida “Ulug‘bek xazinasi” ko‘p qismli videofilm suratga olingan.
1994 yil Mirzo Ulug‘bek yili deb e’lon qilingan.
O‘zbekiston Milliy universiteti Mirzo Ulug‘bek nomi bilan ataladi
Toshkent, Samarqand, Buxoro va O‘zbekistonning boshqa shaharlaridagi xiyobon va ko‘chalarga Mirzo Ulug‘bek nomi berilgan.
Qozog‘istonning Olmaota shahrida Mirzo Ulug‘bek nomli ko‘cha bor
Toshkent metropolitenidagi bekatlardan biri Mirzo Ulug‘bek nomi bilan atalgan.
Poytaxt tumanlaridan biri Mirzo Ulug‘bek nomi bilan atalgan.
Samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti Mirzo Ulug‘bek nomi bilan ataladi
Samarqandda Mirzo Ulug‘bek muzeyi tashkil etilgan.
Toshkent va Samarqandda Mirzo Ulug‘bek sharafiga haykallar o‘rnatilgan.
Riga shahridagi Kronvalda bog‘ida, O‘zbekiston elchixonasidan uzoq bo‘lmagan joyda Mirzo Ulug‘bek haykali o‘rnatilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Astronomiya institutiga Ulug‘bek nomi berilgan.
Oyning ko‘rinadigan tomonida, limbning shimoli-g‘arbiy chekkasi yaqinida joylashgan kraterga, shuningdek, 1977-yilda kashf etilgan asosiy kamar asteroidiga Ulug‘bek nomi berilgan.