Ma'lumotlar bazasi va uni tashkil qilish tamoyillari.
Insonning kundalik mеhnat faoliyati tashqi muhit to’g’risidagi axborotlarni
qabul qilish va to’plash, turli masalalarni еchish uchun zarur bo’lgan ma'lumotlarni
aniqlash, qayta ishlash kabi amallarni bajarish bilan bog’liq bo’ladi. Shu sababli, ham
yuqoridagi
amallar majmuasi, ularni tatbiq etish usullarini vositalari axborot
tizimlarini (AT) yaratish uchun asos bo’lib xizmat qiladi.
Axborot tizimlarining asosiy maqsadi foydalanuvchilarni tеgishli sohaga taaluqli
bo’lgan axborot bilan ta'minlashiga qaratilgan. EHMlarning
yaratilishi natijasida
avtomatlashtirilgan axborot tizimlarini (AAT) hosil qilish imkoniyatlari paydo bo’ldi.
Hozirgi kunda AATning rivojlanishi ikki yo’nalishda olib borilmoqda.
Birinchi yo’nalish – avtonom fayllar asosida axborot tizimlarini hosil qilish
.
Bunday ATning imkoniyat doiralari chеgaralangan va oddiy tuzilishiga ega. Ular
avtonom fayllar to’plamini qayta ishlash hamda hujjatlarni chiqarish amallarini
bajaradigan dasturlar majmuasidan tashkil topadi.
www.arxiv.uz
AATdan avtonom foydalanish. Bunda AAT boshqa
tizim tarkibiga kirmaydi, balki
mustaqil faoliyat ko’rsatadi. Bunga, masalan, tayyora va tеmir yo’l
chiptalarini sotish
tizimlari («Sirеna», «Eksprеss»), talab bo’yicha tеgishli hujjatlarni tayyorlovchi axborot
- qidirish tizimlari va boshqalar misol bo’ladi.
AAT dan yuqori darajali boshqarish tizimining tarkibiy qismi sifatida foydalanish.
Bunda hosil qilingan chiquvchi ma'lumotlardan tizimning boshqa elеmеntlari
faoliyatida ham qo’llaniladi.
Bunday AATga, masalan, axborot - o’qitish tizimlari,
loyihalashtirishning
avtomatlashtirilgan tizimlari, avtomatlashtirilgan boshqarish
tizimlari misol bo’ladi.
Hujjatli axborot qidirish tizimi (XAQT) hujjatlashtirilgan ma'lumotlarni
saqlash va
qayta ishlashni amalga oshiradi. Kutubxona faoliyatining avtomatlashtirilgan tizimi
XAQT ga misol bo’ladi.
Faktografik axborot qidirish tizimi (FAQT) raqmli va mantli ma'lumotlarni
saqlashda va qayta ishlashda qo’llaniladi. Tashkil qilinayotgan
AATning asosiy qismi
FAQT turidagi tizimga misol bo’ladi.