Reja: Urug’ haqida ma’lumot

MAVZU: URUG-MORFOLOGIYASI MAQSADI VA VAZIFALARI

Reja:

1. 
   Urug’ haqida ma’lumot
   
2. 
   Urug’ morfologiyasi
   
3. 
   Urug’ yetishtirishning maqsad va vazifalari
   

Urugʻ — 1) oʻsimliklarda (semen) — urugli oʻsimliklar generativ organi, nihol hosil qilish, tarqalish va tashqi noqulay sharoitlardan muhofaza qilish funksiyalarini bajaradi; odatda, urugʻlangandan keyin urugʻkurtakdan rivojlanadi; baʼzan urugʻlanmasdan ham rivojlanishi mumkin (qarang Apomiksis, Partenogenez). U. murtak (embrion), pust (krbiq) va koʻpincha zaxira oziq moddalar (endosperm, perisperm) dan iborat. Baʼzan U. da bir necha murtak boʻlishi mumkin. Murtak zaxira oziq moddalar hisobiga rivojlanadi; bu moddalar endosperm va perispermda toʻplanishi mumkin. Endosperm va perisperm boʻlmagan urugʻlarda zaxira oziq moddalar (oqsil, yogʻ, kraxmal, qand, vitaminlar va boshqalar) urugʻ pallalarda toʻplanadi. U. qobigʻi urugʻkurtak devoridan hosil boʻladi. Baʼzi oʻsimliklar U.ining qobigʻi tashqi (etli, sersuv) va ichki (qattiq, quruq); boshqa oʻsimliklarniki qattiq, qalin yoki yupqa boʻladi. U. ning kattaligi va ogʻirligi har xil; mas, orxideyalarda chang kattaligida, palmalarda juda yirik. Bitta mevada bittadan bir necha ming, hatto mln.gacha U. boʻlishi; bitta oʻsimlik (ayniqsa, begona oʻtlar) minglab U. berishi mumkin. Har xil oʻsimliklar U.ining unib chiqish muddati turlicha boʻlib, bu U.ning saklanish sharoitiga bogʻliq. Tarixiy rivojlanish jarayonida U. oʻsimliklarning quruklik muxitiga moslanishi natijasida paydo boʻlgan. U. oziq-ovqat sifatida ishlatiladi. U.dan un, moy, kraxmal, boʻyovchi va dorivor moddalar olinadi. Koʻpchilik oʻsimliklar U.i yoki uni mol va parrandalarga yem sifatida beriladi. Gʻoʻza U.i (chigiti) tolalari (paxtasi) toʻqimachilik sanoatining asosiy xom ashyosi; 2) odam va hayvonlarda U. — urugʻ suyuqligi, yaʼni syaye/shedan iborat.
-MAVZU: DORIVOR O’SIMLIKLAR URUG’LARINING EKISH MUDDATINI ANIQLASH USULLARI
Reja:

1. 
   Urug‘-ko‘chat yetishtirish texnologiyasi
   
2. 
   Urug‘ni ekish turlari va sxemalari
   
3. 
   Urug‘larni ekish muddatlari, chuqurliklari va me’yori
   

Sun’iy barpo etilgan daraxtzorlarda daraxtlarning o‘sishi, daraxtzorlarning unumdorligi ko‘pincha ekilgan ko‘chatlarning sifatiga bog‘liq bo‘ladi.
Ko‘chatlarning sifati asosan ular bo‘yi, tanasining qalinligi, ildizining holati, ildiz tizimi va tanasining nisbati kabi belgilari bilan aniqlanadi. Ma’lum o‘lchamli, hamma qismlari yaxshi rivojlangan, optimal nisbatda massaga ega bo‘lgan ko‘chatlar yuqori sifatli ko‘chat hisoblanadi. Bunday ko‘chatlar ekilgandan so‘ng yaxshi tutadi, ularda barglar va ildiz tizimi o‘simlik rivojlanishida bir-birlarini o‘zaro stimullash jarayonlari sodir bo‘ladi, fotosintez jarayonining intensivligi ildiz tizimining o‘sishini yaxshilaydi. Bunday sifatli ko‘chatlarni yaratish uchun ko‘chatzorlarda optimal sharoit yaratib berilishi zarur. Optimal sharoitdan og‘ish ko‘chatlarning sifati pasayishiga olib keladi, natijada sifatsiz ko‘chatlardan barpo etilgan o‘rmonlarning tutishi va ayniqsa birinchi yillari o‘sib rivojlanishi sust kechadi. Ko‘chat yetishtirish agrotexnikasi daraxt turlarining biologiyasiga, vegetatsiya davri davomida o‘simlikning vegetativ organlarining yillik o‘sishi va shakllanishi qonuniyatlariga, quruq moddani to‘plash dinamikasi va mineral ozuqa elementlarini o‘zlashtirish ritmi, yosh o‘simlikning o‘sishi uchun optimal rejimning aniq ekologik holatga mosligi, oziq modda talabi, zaruriy o‘g‘itlarni berish me’yori va muddatiga - asoslangan bo‘ladi.
Urug‘-ko‘chat yetishtirish texnologiyasi
Daraxt va butalarning urug‘ko‘chatlari ko‘chatzorning urug‘ ekish bo‘limida yetishtiriladi. Urug‘ko‘chat yetishtirish agrotexnikasi tuproqqa asosiy va ekishdan oldin ishlov berish, urug‘ni ekishga tayyorlash, ekish va unib chiqqunga qadar parvarishlash, nihollarni parvarishlash, urug‘ko‘chatlarni qazib olish va saqlash kabi asosiy ishlarni o‘z ichiga oladi.
Tuproqqa asosiy va ekishdan oldin ishlov berish qora, ertagi, sideratli va bandli shudgorlash tizimi bo‘yicha amalga oshiriladi. Asosiy ishlov berishda yerni haydash chuqurligi 20-30 sm bo‘ladi. Sug‘oriladigan ko‘chatzorlarda maydonni tayyorlash uchastkani tekislash, sug‘orish tarmoqlarini tuzish, drenaj o‘tqazish (zarurat bo‘lganda) kabi ishlarni o‘z ichiga oladi.
Kuzgi shudgor tizimida ishlangan dala erta ko‘klamda yer yetilishi bilan boronalanib, tuproqning nami ko‘tarilib ketishining oldi olinadi. Bunday boronalash sho‘rning yer betiga chiqib qolishini kamaytiradi.
Urug‘, danak ekishda tuproq yetarli shira nam bo‘lishi bilan birga yaxshigina zichlashgan bo‘lishi ham lozim.
Tuprog‘i juda zichlashgan qotib ketgan kuzgi shudgor ko‘klamda kultivatorda 18 sm chuqurlikda yumshatilishi bilan birga boronalanib, mola bosilishi lozim. Bunda kultivator o‘rniga ag‘dargichi (otvali) olib qo‘yilgan plug ishlatilishi mumkin.
Yangidan ishga solinayotgan uchastkalarni, shuningdek, qish va erta ko‘klamda haydash mumkin. Buning uchun fevral oxiri va mart boshida yer boronalanadi; yerning haydalma qatlami obi-tobiga kelishi bilan chimqirqarli plugda (bunga borona tirkab) 27-30 sm chuqurlikda haydaladi va ketma-ket mola bostiriladi.
Urug‘ va nihollar kuzda ekiladigan bo‘lsa, ekishga bir yarim - ikki oy qolganda yer birinchi marta haydaladi, lekin borona bosilmaydi; ekishga ikki-uch hafta qolganda esa ikkinchi marta haydash bilan birga ikki yo‘la boronalanadi. Bu haydashlar o‘z vaqtida o‘tkazilsa tuproq normal zichlashib oladi, natijada unga ekilgan urug‘, o‘tkazilgan nihollar yaxshi o‘sadi.
Kuzda shudgorlangan yer bedapoyadan bo‘shagan bo‘lsa, uni ko‘klamda qayta haydashning yoki chizelda yumshatishning hojati bo‘lmaydi.
Partov yerlar yoki sero‘t uchastkalar kuzda 27 - 30 sm chuqurlikda shudgorlangan bo‘lishiga qaramay, ko‘klamda borona tirkalgan ag‘dargichsiz plugda 22 - 25 sm chuqurlikda haydaladi, ayni vaqtda o‘t ildizlari terib, daladan chetga chiqariladi. Agar yer unchalik og‘ir tuproqli bo‘lmasa, ko‘klamgi haydash o‘rniga chizelda 17 - 18 sm chuqurlikda yumshatish bilan kifoyalanish mumkin.
Tuproqqa ekishdan oldin ishlov berishdan maqsad tuproq yuza qismini yumshatish bilan uni donador holatga keltirish, tuproqdagi mikrobiologik jarayonni kuchaytirish va oziqlanish rejimini yaxshilash, unib chiqqan yovvoyi o‘tlarni yo‘qotish va tuproqni ekishga tayyorlashdir.
Daraxt urug‘larini ekishga tayyorlash. Ko‘p daraxtlarning urug‘lari, masalan, jo‘ka, gilos, olma, nok, do‘lana, har xil turdagi zarang, shumtol, yavora, jiyda (lox), svidina, irg‘ay, beresklet, har xil yong‘oq va boshqa ko‘p daraxt urug‘lari ko‘klamda alohida tayyorlanmay ekilsa, shu ekilgan yili unib chiqmaydi yoki juda siyrak chiqadi. Urug‘ni ekilgan yili tekis unib chiqishi uchun, avvalo, alohida tayyorlash yoki daraxtdan terib olinishi bilan kuzdayoq ekib qo‘yish kerak.
Odatda, daraxt urug‘lari ekish oldidan quyidagicha tayyorlanadi:
1. stratifikatsiya qilinadi;
2. suvda ivitiladi;
3. qaynoq suvga botirib olinadi;
4. skarifikatsiya qilinadi.
Urug‘larni ekishga tayyorlashning ushbu va boshqa usullari birinchi bo‘limda batafsil yoritilgan.
Tayyorlangan urug‘lar aynan ekish oldidan o‘rganiladi, tekshiriladi. Tekshirishda ishlov berilganda keyingi urug‘laming holati, aralashmadan ajratilish holati kuzatiladi.
Urug‘ni ekish turlari va sxemalari
Sug‘oriladigan ko‘chatzorlarda daraxt va butalarning urug‘i egatlarga ekiladi. Ko‘chatlar sug‘orilganda suv sekin oqadigan qilib egat olinadi. Bunda soyapar ko‘chat egatlarini sharqdan g‘arbga tomon olish yaxshi hisoblanadi. Egatning uzunligi yerning tuproq xususiyatiga qarab 100-150 m qilinishi zarur. Bir egat bilan ikkinchi egat orasi 70 sm. Ekilish qatori, bir qatorli ekishda 1 ga maydonga 14280-16670 m. Marza balandligi 20-25 sm, yuqorigi eni 30 sm sernam yerni yaxshi ko‘radagan daraxt urug‘larini (ipak akatsiya, chinor, qayrag‘och va shu kabi boshqalar) sepishda egatlar balandligi 10 - 12 sm qilib belgilanadi. Bir qatorli ekishda ekilish qatori 4-5 sm enlikdan 20 sm enlikkacha bo‘lishi mumkin.
Birinchi egat ip tortib olinadi, qolgan egatlar shu birinchi egatga parallel qilib marker yordamida olinadi.
Egat olingandan keyin ketmonda to‘g‘rilanadi, marza usti xaskashda silliqlanib, kesaklar maydalanadi. Ekish oldidan egatlarga suv tarab, suvning oqishidagi kamchiliklar yo‘q qilinadi.
Tog‘li va tog‘oldi mintaqalarida joylashgan ko‘chatzorlarda egatlar qiyalikka perpendikular holatda joylashtiriladi.
Qumli mintaqalardagi ko‘chatzorlarda egatlar olinmasdan urug‘lar to‘rtqatorli lenta shaklida marker yoki kultivator yordamida tayyorlangan ariqchalarga sepiladi. Ariqchalar chuqurligi cherkez va saksovul urug‘i uchun 2-3 sm, qandim urug‘i uchun 6-8 sm bo‘ladi.
Ariqchalarning oraliq masofasi 25 sm, lentalarning oraliqlari esa 50 sm qilib belgilanadi.
Kichik maydondagi sug‘oriladigan ko‘chatzorlarda yer yuzasida 5-10 sm pastlashtirilgan pollar qo‘llaniladi. Pollarning eni 1,0 m, yo‘lakchalar 0,5 m kattalikka ega bo‘ladi. Bunday pollar, odatda, qo‘l mehnati bilan bajariladi, yirik maydonlarda esa DT-75 traktoriga tirkaladigan universal osma qator oluvchi -UGN-UK agregatidan foydalaniladi.
Egat ustida qatorlar oralig‘i 10-15 sm, egat chetining oraliq masofasi 5 sm bo‘lgan, ikki qatorli urug‘ sepilishi mumkin. Mayda urug‘li ignabargli daraxt urug‘lari (chinor, ipak akatsiya, qayrag‘och, qarag‘ay, qoraqarag‘ay) egatning markaziga 15 sm enlikdagi lenta shaklida sepiladi.
Lentasimon ekishda 1 ga maydondagi ekilish qatorining umumiy uzunligi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:



Bunda: A - ekilish qatorining umumiy uzunligi, m;
B - lentadagi ekilish qatorining soni;
V - lenta eni, ikki lenta oralig‘idagi masofa ham hisobga olingan holda, m.
Urug‘larni ekish muddatlari, chuqurliklari va me’yori
O‘rmon ko‘chatzorlarida urug‘ni yil bo‘yi ekish mumkin. Bu tabiiy sharoitga, daraxt turining biologik xususiyati va urug‘ning holatiga bog‘liq.
Ko‘pincha urug‘lar bahorda va kuzda ekiladi. Bahorda hamma daraxt butalarning urug‘ini ekish mumkin.
Bahorda ekilgan urug‘lar samarasi yuqori bo‘ladi. Bahorgi ekish ishlarini qisqa (4-5 kun) muddatlarda, ertaroq bajarish tavsiya etiladi.
Kechikkan holatlarda urug‘lar unib chiqishi kechikadi, quruq ob-havo sharoitida esa unib chiqmasligi ham mumkin. Bahorda urug‘lar stratifikatsiyalanib ekiladi. Bu usul urug‘larni erta va qiyg‘os unib chiqishini ta’minlaydi. O‘zbekistonning sug‘oriladigan ko‘chatzorlarida martning oxiridan aprelning birinchi yarmigacha bo‘lgan muddatlarda ekilishi mumkin. Kuzda urug‘ ekish ishlari sentabr oxiridan boshlab oktabr-noyabr oylarigacha o‘tkazilishi mumkin. Kuzgi ekishda urug‘lar stratifikatsiyalanmaydi, ekish muddati cho‘ziladi va erta bahorda urug‘lar qiyg‘os unib chiqish imkoniyatini beradi. Ikkinchi tomondan esa yong‘oqmevalilar, ninabarglilar urug‘lari kuzda ekilganda zararkunandalar ta’sirida zararlanishi, erta bahorda qiyg‘os unib chiqqan nihollar kechki sovuqlardan shikastlanishi mumkin.
Mayda urug‘li daraxt turlarining urug‘lari nimjon bo‘lganligi uchun, ularni kuzda ekish tavsiya etilmaydi. Kuzgi ekish ishlari faqat og‘ir, qatqaloq hosil bo‘lmaydigan tuproqlarda bajariladi.
Qumloq ko‘chatzorlarda urug‘lar 15 martgacha bo‘lgan muddatda ekiladi. Tog‘ mintaqalaridagi ko‘chatzorlarda esa urug‘ni kuzda va bahorda (aprelda) ekish mumkin.
Urug‘i erta pishib yetiladigan va yig‘ib-terib olinishi bilan ekilishi mumkin bo‘lgan daraxt turlarining urug‘lari (terak, tol, qayrag‘och, tut va boshqalar) yozda ekilishi mumkin.
Qish faslida ekish janubiy, qishi iliq xarakterli bo‘lgan hududlarda qo‘llaniladi.
Urug‘ni ekish chuqurligi uning chiqishi va rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Chuqur qadalgan urug‘lar namlik bilan yaxshi ta’minlangan bo‘ladi, lekin niholning tuproq qatlamini yorib chiqishi qiyinlashadi va kechroq unib chiqadi. Sayoz ekilgan holatda esa ular tuproqning quruq qatlamiga tushadi va nobud bo‘lishi mumkin.
Urug‘larni ekish chuqurligi uning kattaligi, joyning tuproq - iqlim sharoiti, ekish muddati va sug‘orishga bog‘liq.
Urug‘ni qanchalik chuqur ekish masalasi uning yirik- maydaligiga bog‘liq.
Har holda urug‘ ustiga tushadigan tuproq qalinligi shu urug‘ning kattaligiga qaraganda 3 - 4 martadan oshib ketmasligi kerak. Umuman, yengil tuproqli yerlarda urug‘ chuqurroq, og‘ir tuproqli yerlarda - yuzaroq ekiladi.
Yengil va yumshoq tuproqlarda og‘ir tuproqlarga qaraganda (qumloq va yengil qumloq) tuproq ustki qatlamidagi namlik o‘zgaruvchan bo‘lganligi sababli oziq moddaga boy bo‘lgan yirik urug‘lar mayda urug‘larga nisbatan chuqur ekiladi. Bunday tuproqlarda nihollar o‘simtasi tuproq qatlamini yengil yorib chiqadi. Kuzda ekiladigan urug‘lar bahorgiga nisbatan chuqur ekiladi, ekilgan urug‘lar usti marza qilinadigan bo‘lsa ekish chuqurligi kamaytiriladi. Ayrim daraxt va buta turlarining urug‘larini ekish chuqurligi 9.1- jadvalda keltirilgan.
Urug‘larni ekish bilan birga ignabarglilar uchun 20 - 30 kg/ga, yaproq barglilar uchun 15 - 20 kg/ga dozasida granulali superfosfat yoki kompostli o‘g‘it beriladi. Bu nihollarni 2 yil davomida fosforli ozuqa modda bilan ta’minlaydi.
Urug‘ sepish me’yori juda katta ahamiyatga ega. Siyrak ekinlarda va urug‘ko‘chat siyrak joylashgan holatda bir o‘simlik egallagan maydon ortadi, o‘z navbatida, ko‘chat yetishtirish uchun sarf-xarajat ortib boradi. Qalin ekinlarda esa teskari, urug‘ko‘chat me’yoridan ham qalin joylashadi va oqibatda urug‘ko‘chatning oziqlanish maydoni me’yordan kam bo‘ladi, o‘simlik kasallanadi, sifatsiz ko‘chat olinadi.
Ko‘chatning sifati uning balandligi, ildiz bo‘yni diametri va boshqa tashqi ko‘rinishiga oid ko‘rsatkichlar bilan xarakterlanadi. Bu ko‘rsatkichlar ko‘chatni doimiy o‘sish joyiga ko‘chirib o‘tqazganda yashab qolishi bilan asoslanadi. Yer ustki va ostki qismi yaxshi rivojlangan, belgilangan balandlikka, ildiz bo‘yni diametriga va optimal nisbatdagi fitomassaga ega bo‘lgan urug‘ko‘chatlar yuqori sifatli hisoblanadi.
Qalin ekinlarda urug‘ko‘chat yorug‘likka intilib o‘sishi natijasida tana stvolining diametri va ildiz tizimining o‘sishi sustlashadi. Oqibatda belgilangan tur va yoshdagi o‘simlikka xarakterli bo‘lgan o‘simlik qismlarining optimal nisbati buziladi, o‘simlikning yer ostki va ustki qismlari fitomassasining nisbati talabga javob bermaydi. Igna bargli daraxt turlarining urug‘ko‘chati va ko‘chati uchun optimal nisbat 2:1-3:1 hisoblanadi. Bunday urug‘ko‘chat va ko‘chatlar ko‘chirib o‘tqazilganda yaxshi yashab qoladi va o‘sib rivojlanishida o‘zgarish kam bo‘ladi. Optimal nisbatga ega bo‘lmagan ko‘chat materiallari ko‘chirib o‘tqazilganda ular yashab qolishi, ko‘chatlarda yaxshi rivojlanmagan qismlarining rivojlanishi uchun ham qo‘shimcha agrotexnik tadbirlar o‘tqaziladi. O‘simlik qismlarining nomunosibligi qanchalik katta bo‘lsa, o‘simlikning rivojlanmagan qismlarining o‘sib-rivojlanishi jarayoni uchun shuncha ko‘p va qazib olishda shikastlangan ildiz tizimining tiklanishiga kam oziq modda sarflanadi. O‘z navbatida, belgilangan tuproq iqlim sharoitida daraxt va buta turlarining biologik xususiyatlariga bog‘liq holda ma’lum bir qalinlikda ularning ko‘chat materiallari yetishtiriladi, ya’ni ular optimal oziqlanish maydoniga ega bo‘lishi kerak. Urug‘ko‘chatlar- ning joylashish qalinligi urug‘ni sepish me’yoriga bog‘liq. Urug‘ sepishning optimal me’yori o‘z navbatida o‘simlik o‘sib rivojlanishi uchun yaxshi sharoiti yaratadi, urug‘ sarfini tejaydi.
Ko‘chatzorda optimal me’yorda ekilgan urug‘larga yuqori agrotexnik ishlov berilganda birlik maydondan ko‘p ko‘chat yetishtirishni ta’minlabgina qolmay, sifatli ko‘chat materialini olish imkoniyatini ham yaratadi, ya’ni urug‘ko‘chatlar popuk ildiz tizimini shakllantiradi, yaxshi rivojlangan o‘sish kurtagini hosil qilib vegetatsiyasini yakunlaydi, yer osti va ustki fitomassasining optimal nisbatiga, belgilangan tana balandligiga va diametriga ega bo‘ladi, zarur miqdorda oziq moddalar zaxirasini to‘playdi. Bular, o‘z navbatida, doimiy joyga ko‘chirib o‘tqazilganda ko‘chat materiallarining yaxshi yashab, o‘sib rivojlanishini ta’minlaydi.
Urug‘larni sepish me’yori o‘stirilayotgan daraxt va buta turining biologik xususiyati, urug‘ sifati va uning absolut og‘irligiga bog‘liq. Ayrim daraxt va buta turlarining urug‘larini sepish me’yori
O‘zbekistonda ayrim daraxt va buta turlarining umg‘larini sepish me’yori, ekish chuqurligi va 1000 dona urug‘ning o‘rtacha og‘irligi

Tur	1000 dona urug‘ning o‘rtacha og‘irligi, g	Sepish		Ekish chuqurligi, sm
		1 m, g	1 ga, kg
Grek yong‘og‘i	8000	60	1000	6 - 8
Qora archa	474 - 29,2	60	1000-1200	2
Qrim qarag‘ayi	5 - 10	3 - 4	50	1 - 2
O‘rik	1400	15	250	4 - 7
Eman	3000	120	2000	7 - 10
Virgin archasi	26	8 - 10	130	2 - 3
Oq tut	1,5	0,5	10	1 - 2
O‘rmon olmasi	23	1,8	20	3 - 4
Sharq chinori	3	30	500	0,5 - 1
Tikan	175	8	130	-

Urug‘larni ekish me’yori I sinfdagi urug‘lar uchun belgilanadi. II va INI sinfdagi urug‘larni ekish me’yorini aniqlash uchun I sinfdagi urug‘larni ekish me’yoriga quyidagi foizlar (%) qo‘shiladi.
- ignabarglilar uchun: II sinfga 30% INI sinfga 100%;
- yaproqbarglilar uchun: II sinfga 20 %, INI sinfga 60%;
- oqqayin uchun: II sinfga 50%, INI sinfga 100%.
Urug‘larni sepish me’yorini aniqlaganda urug‘ konditsionligi haqidagi guvohnomada belgilangan sifat ko‘rsatkichlaridan keng foydalanish zarur.
Ignabargli daraxt turlarining urug‘larini ekish me’yorini quyidagi formula bo‘yicha aniqlash tavsiya etiladi.

Bunda:
N - urug‘larni sepish me’yori, 1 m, g;
O - nihollarning optimal miqdori, 1 m, dona;
V - 1000 dona urug‘ og‘irligi, g;
T - texnik unuvchanlik, %;
K - gruntdagi unuvchanlikda tuzatuvchi koeffitsiyent (gruntdagi unuvchanlikning texnik unuvchanlikka nisbati);
4 - urug‘lar chastotasi, %.
Ushbu formula bo‘yicha urug‘larni ekish me’yorini aniqlashda 1 metrdagi unib chiqqan nihollar miqdorini va tuzatuvchi koeffitsiyentni bilish zarur. Boshqa ko‘rsatkichlar urug‘chilik stansiyasi tomonidan berilgan urug‘lar konditsionligi haqidagi guvohnomadan olinadi.
Yirik ko‘chatzorlarda, odatda, urug‘lar mexanizatsiyalashtirilgan holatda sepiladi. Bu maqsadda o‘rmon seyalkalaridan foydalaniladi. Urug‘ sepishdan oldin tayyorgarlik ishlari bajariladi. Seyalka - sepish apparatining sozligi tekshiriladi, urug‘larni zarur bo‘lgan me’yorda va chuqurlikda sepish belgilanadi, kataklar halqalari va soshniklar zarur bo‘lgan kenglikka qo‘yiladi, birinchi marotaba sinovli sepiladi va sepish me’yori va chuqurligi tekshiriladi.
O‘rtacha kattalikdagi ko‘chatzorlarda seyalkalarni sozlash, sepish me’yorlarini belgilashga ko‘p vaqt sarflanishini hisobga olib urug‘lar qatorlar bo‘ylab qo‘lda sepiladi. Kichik ko‘chatzorlarda ot-ulovli seyalkalardan foydalanish mumkin. Bu seyalkalarda ham urug‘ sepish me’yori va chuqurligi sozlanishi zarur. Seyalka ishlayotgan vaqtda ishchi organlarining harakatini nazorat qilib borish kerak.