Respublikamiz iqtisodiyotidagi tub o’zgarishlarni albatta xukumatimiz tomonidan olib

 
 
 

---

80
 
5.3. Firma va kompaniyalar ish faolligini karz kapitali
bilan bog’liq bo’lgan ko’rsatkichlari tahlili
Iqtisodiy 
harakat 
va 
faoliyatda firma va kompaniyalar albatta qarz kapitaliga 
suyanishga majburlar. Negaki faoliyatning dastlabki davriga kapitalning etarli bo’lmasligi 
yoki umuman bo’lmasligi aniq reja va loyihalar asosida qarz kapitaliga tayanishga majbur 
qiladi. 
Qarz kapitali uch xil shaklini kirib qo’yish mumkin; 
1.
Uzoq muddatli qarz kapitali; 
2.
Qisqa muddatli qarz kapitali; 
3.
Kreditorlik majburiyati (kundalik majburiyat). 
Majburiyatlarning aylanuvchanligi deganda ularning oqlanuvchanlik darajasi va davri 
tushuniladi.
Firma va kompaniyalar ish faolligini xarakterlovchi ko’rsatkichlar qatorida yuqoridagi 
ko’rsatkichlardan tashqari o’z kapitalini aylanuvchanlik darajasi va davri ham o’rganiladi. 
O’z mablag’larining aylanuvchanlik koeffitsenti mahsulot sotishdan olingan tushum 
summasini xususiy mablag’larni yillik o’rtacha qiymatiga bo’lish asosida topiladi. 
Majburiyatlar aylanuvchanligini topishda mahsulot sotishdan olingan tushum summasi 
Uzoq va qisqa muddatli majburiyatlarga, kreditorlik majburiyatlariga bo’linadi. 
Aylanuvchanlik davri ya’ni bitta aylanishga ketadigan vaqtni topish uchun joriy 
davrdagi kunlar soni (365, 180, 90, 30)aylanish koeffitsentining birlik ko’rsatkichlariga 
bo’linadi. 

---

81
5.4.-jadval 
 
Firma va kompaniyalar ish faolligini xususiy va qarz kapitali bilan bog’liq bo’lgan 
ko’rsatkichlari tahlili 
 
Ko’rsatkichlar Joriy 
yil 
O’tgan 
yil 
O’sishi 
% 
1.Mahsulot sotishdan tushum, m.s. 
76330 
72500 
105.3 
2.Xususiy kapitalning yillik o’rtacha qiymati, m.s. 
20120 
18500 
108.7 
3.Uzoq muddatli qarz kapitalini yillik o’rtacha qiymati, 
m.s. 
5550 5550 100 
4.Qisqa muddatli qarz kapitalini yillik o’rtacha qiymati, 
m.s. 
2310 2450 
94.0 
5.Kreditorlik majburiyatlarini yillik o’rtacha 
qiymati,m.s. 
2570 1368 
187.0 
Xususiy kapitalni aylanuvchanligi 3.79 
3.91 
96.0 
Uzoq muddatli qarz kapitalini aylanuvchanligi 13.75 
13.06 
105.0 
Qisqa muddatli qarz kapitalini aylanuvchanligi 33.4 
29.59 
112.0 
Kreditorlik majburiyatini aylanuvchanligi 29.7 
52.99 
56 
Korxonada xususiy mablag’lar va kreditorlik majburiyatlarini aylanuvchanligi joriy 
davrda o’tgan yilga nisbatan tezlashgan, lekin uzoq va qisqa muddatli majburiyatlar 
aylanuvchanligi sekinlashgan.