234
Materialların uçotu və sənədlərlə rəsmiyyətə salınması mühasibat aparatı
işinin çox zəhmət tələb edən sahəsidir. Materialların hərəkətində olan
nomenklatura olduqca böyükdür. Onların mədaxili və məxarici üzrə əməliyyatlar
ay ərzində çox təkrar olunur. Buna görə işin bu sahəsində hesab maşınlarının
tətbiqi böyük əhəmiyyət kəsb edir.
4.7.
Materialların buraxılışının uçotu
İstehsal xərcləri hesablarında uçota alınan əsas məsrəflərin tərkibində
xammal və əsas materiallar, köməkçi materiallar, satın alınmış ya- nmfabrikatlar,
texnoloji məqsədlər üçün yanacaq və enerji sərfi mühüm yer tutur.
Təşkilatda materialların sərf edilməsi hansı məqsədlər üçün edilməsinə görə,
yəni istehsalat ehtiyaclarına sərf olunmasına, artıq və istifadə edilməyən
qiymətlilərin satılmasına və şairəyə sərf edilməsinə görə fərqləndirmək lazımdır.
Materialların sərf edilməsinin istiqamətindən asılı olaraq 12, 13, 15- ci
cədvəllərdə, 10 və 10/1 saylı jurnal-orderlərdə əks etdirilən müxtəlif köçürmələr
tərtib edilir. Materialların istehsalata və təsərrüfat ehtiyaclarına buraxılışı ilkin
sənədlər əsasında, uçot qiymətləri ilə (alış, tədarük, müqavilə qiymətləri ilə və plan
maya dəyəri ilə) materiallann uçotu üçün ayrılmış hesabların krediti və müvafiq
məsrəf hesablannm debeti üzrə əks etdirilir.
Təşkilat əldə edilmiş materialları hər şeydən əvvəl məhsullann
hazırlanmasına, işlərin yerinə yetirilməsinə və xidmətlərin göstərilməsinə, həmçinin
digər məqsədlərə: avadanlıqlann və binaların saxlanmasına və təmirinə,
dəftərxanaya və i.a. sərf edir.
Materialların anbardan istehsalata buraxılışı, daxili yerdəyişməsi
və istehsalat ehtiyatlarının satışı üzrə əməliyyatlar uçotda aşağıdakı
kimi əks etdirilir:
JV«
Əməliyyatlann məzmunu
Müxabirləşən
hesablar
Debet
Kredit
1
Xammal və materiallar əsas istehsalat sexləri tərəfindən məhsullann
(işlərin, xidmətlərin) istehsalına sərf edilib
202
201
235
2
Xammal vo materiallar köməkçi istehsaiatlarda məhsulların istehsalına,
işlərə, xidmətlərə, o cümlədən elmi-tədqiqat və təcrübə işlərinin yerinə
yetirilməsinə, yeni növ məmulatların mənimsənilməsi, texnoloji
alətlərin təcrübə nümunələrinin hazırlanması üzrə sifarişlərə sərf edilib
202.9
201
3
Materiallar istehsalat sexlərinin və avadanlıqlarının saxlanması və
istismarına sərf edilib
202.8
201
4
Materiallar istehsalat sexlərinin və təsərrüfatlarının təsərrüfat və digər
ehtiyaclarına istifadə edilib
202.8
201
5
Materiallar ümumtəsərrüfat ehtiyaclarına istifadə edilib
721
201
6
Xammal və materiallar istehsalda olan çıxdaşın düzəldilməsinə sərf
edilib
731.9
201
7
Materiallar qeyri-sənayc təsərrüfatları (mənzil-kommunal təsərrüfatı,
uşaq təşkilatları, yardımçı kənd təsərrüfatı təşkilatlan və i.a.) tərəfindən
istifadə edilib
731.8
201
8
Materiallar mədən hazırlıq işlərində, mövsümi sahələrdə, istehsalın
hazırlanması üçün qurğuların və aqreqatların mənimsənilməsinə,
torpaq, tikili vo avadanlıqların il ərzində, qeyri-bərabər həyata keçirilən
təmirinə və ya nəzərdə tutulmayan təmirinə sərf edilib
242
201 •
9
Malgöndərənin hesabına, hazır məhsulların qablaşdırılması ilə əlaqədar
olaraq materiallar sərf edilib
711
201
10
Tikili və avadanlıqların ləğvi ilə əlaqədar olaraq materiallar sərf edilib
611
201
12
Qısamüddətli maliyyə qoyuluşları hesabına maddi qiymətlilər verilib
234
201
13
Törəmə təşkilatlara materiallar buraxıb
532
201
14
Filiallara, nümayəndəliklərə, şöbələrə və d. materiallar buraxılıb
532
201
15
Təbii fəlakət nəticəsində məhv olma ilə əlaqədar maddi qiymətlilər
silinib
801
201
16
Təmir üçün ehtiyatlar hesabına sərf edilən mal-material qiymətliləri
silinib
412
201
17
Məqsədli təyinatlı tədbirlər üçün materiallar sərf edilib
544
201
18
Artıq və həmin təşkilata lazım olmayan maddi qiymətlilər faktiki maya
dəyəri ilə anbardan buraxılıb və ya göndərilib
611
201
19
Satış qiyməti ilə qiymətlilərin dəyərinə eyni zamanda belə yazılış tərtib
edilir
211
611
20
Materialların satışından daxil olan vəsait əks etdirilib
221.223
211
21
Maddi qiymətlilər müəyyən səbəblər nəticəsində malgöndərənlərə
qaytarılıb
217
201