MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALAR RIVOJLANISHIDA MEHNAT
TARBIYASINING TUTGAN O`RNI
РОЛЬ ТРУДОВОГО ОБРАЗОВАНИЯ В РАЗВИТИИ
ДОШКОЛЬНЫХ ДЕТЕЙ
ROLE OF LABOR EDUCATION IN THE DEVELOPMENT OF
PRESCHOOL CHILDREN
Maktabgacha ta’lim o’qituvchisi
Norqo’ziyeva M.A talaba
Sanaqulova Sitora Ravshan qizi
Annotatsiya
:
Ushbu
maqolada
Maktabgacha
yoshdagi
bolalar
rivojlanishida mehnat tarbiyasining mazmuni. Mehnat har qanday moddiy va
manaviy boyliklarning asosiy manbai. Mehnat faolyatini egallash–bu birinchi
navbatda mehnat jarayonini uning tarkibiy qismlari bilan birgalikda egallab
olishining mazmuni yoritilgan.
Аннотация:
В статье рассматривается содержание трудового
воспитания в развитии дошкольников. Труд - главный источник любого
материального и духовного богатства. Занятие трудовой деятельностью - это,
прежде всего, содержание занятия трудовым процессом вместе с его
составляющими.
Resume:
The article examines the content of labor education in the
development of preschoolers. Labor is the main source of any material and
spiritual wealth. Employment in labor activity is, first of all, the content of
employment in the labor process, together with its components.
Ключевые слова:
Воспитание, труд, деятельность, воспитатель,
ребенок, отношение, интеллигент, культурный человек, прославляет,
государственная служба, родитель, долг, ответственность, детская площадка,
флорист, строитель, художник, работа.
Key words:
Education, labor, activity, educator, child, attitude, intellectual,
cultured person, glorifies, public service, parent, duty, responsibility, playground,
florist, builder, artist, work.
Mehnat ijtimoiy taraqqiyotning manbayi,barcha moddiy va ma’naviy
ehtiyojlarni qondirishning asosiy shart-sharoitlaridir,ushbu bilan birga inson
xayotiy faolyatining asosiy shakllaridir, kishi xayotining mazmuni va xar bir
jamiyat azosining vazifasi, shaxs taraqqiyotining asosidir. Mehnat qadimdan
jamiyatning axloqiy prinsipi xisoblanib kelingan.Mehnat–faqat shaxsiy moddiy
faravonlik manbaigina emas, balki xalqqa xizmat qilish, vatanimiz gullab
yashnashi va uning qudratini oshirishning asosi xamdir.
Madaniyatli kishi mehnatsevar bo`lib yetishadi. Mehnatni sevmaydigan va
qadrlamaydigan odamdan madaniyatli kishi chiqmaydi. Insonning ongliligi,
tarbiyalalanganligi avvalo mehnatga bo`lgan munosabatida ko`rinadi.
Mehnat insonni ulug`laydi go`zallikga chorlaydi.Mehnatsiz turmush
mazmunsiz o`tadi. Mehnat qilmaydigan inson hayoti zerikarlidir.U ma’naviy
qashshoq, jismoniy zaif bo`ladi. Uzoq umur ko`rish siri ham mehnatdadir. Mehnat
qilmasang, xatto buyuk istedod xam so`nadi, mehnat har qanday qobilyatni
rivojlantiradi.Terlab-pishib qilingan mehnat erta hosil beradi, mehnatdan qobilyat,
qobilyatdan iste’dod, undan esa daxolik paydo bo`ladi. Xammasining zamirida
sidqi dildan qilingan mehnat yotadi.Mehnat baxt timsoli ekanligi xammaga
ayon.Inson yaralgandan buyon mehnat faolyati bilan shug`ullanib kelgan.Mehnat
har qanday moddiy va manaviy boyliklarning asosiy manbai.
Inson hayotida mehnatning ahamiyati hamma vaqt barcha xalqlarning eng
asl farzandlari–mutafakkirlari, olimu-fozillarning diqqat markazida bo`lgan.
Mehnat jarayonida insoniy xislatlarning faol namayon bo`lishi uchun eng qulay
sharoitlar yaratadi va har bir kishida ma’naviy qoniqish hosil qiladi.
Har bir bola maktabgacha tarbiya yoshidan boshlab mehnatda ishtirok etish
izarur.Bolalar boqchasida,oilada bajariladigan uncha murakkab bo`lmagan har bir
topshiriq uning kundalik vazifasiga aylanishi kerak. Bola mehnatning ahamiyati va
mohiyatini tushunib yetishish uchun pedagog kattalarning mehnati, bolalarning
o`zlari bajaradigan mehnat turlarini kuzatish yuzasidan ekskursiyalar uyushtiradi.
Bolalar
quruvchilarning
mehnatini
kuzatishyapti,
deylik.Qurulish
maydonchasiga katta-katta bloklar keltirilib, ular ko`tarma kran bilan tushuriladi.
Keyin bolalar g`isht teruvchilar, duradgorlar, suvoqchilar, tom yopuvchilar,
bo`yoqchilar mehnatini kuzatadi.
Bolalarning qurilish bilan tanishish davomida bilib olgan barcha tasavvur
va tushunchalari ularnig ko`z oldida ajoyib bino bunyod etgan kishilar mehnatining
go`zalligi namayon bo`ladi. Mana, tarbiyachi bolalar diqqatini chinni buyumlarga
gul soluvchi kishilar mehnatiga jalb etadi. Bolalar tarbiyachi bilan birgalikda
moxirona chizgan rasmlari natijasida chinni idishlarning har xil jilo berib
turlanishidan zavqlanib “ularning qo`llari gul ekan”, deydilar. Bularning barchasi
bolalarda kishilar mehnatiga muhabbat uyg`otadi.Pedagog bolalarni mehnatining
moddiy boylik keltiruvchi tomonini xam estetik tomondan ham ko`ra bilishga
o`rgatadi. Bolalarning eng oddiy mehnat qurollari, materiallarga ishlov berish
usullari bilan tanishtirish kerak.Har bir bola oilada bolalar mehnatida o`z ulushi
borligini his eta bilishi lozim.Mehnatning aqliy tomondan rivojlantirishdagi
ahamiyati shundaki ,mehnat jarayonida ular borliqni faol anglay boshlaydilar.
Maktabgacha yoshdan boshlab bolalarga mehnat tarbiyasini berish ularni estetik va
jismoniy jihatdan ham rivojlantiradi.
Yosh avlodga berish masalasi hozirgi davrda eng dolzarb mavzu
hisoblanadi.Mehnat har bir yosh guruhidagi bolalarning o`ziga xos xususiyatlarni
etiborga olib tashkil etiladi, unga to`g`ri rahbarlik qilgandagina yetarli natijaga
erishish mumkin.
Maktabgacha yoshidagi bolalarning o`ziga xos tomonlari ko`pgina olimlar
tomonidan olib borilgan ilmiy ishlarda keng o`rganib chiqilgan. Bolalar
mehnatining muhim belgisi ularning ma’lum maqsadga yo`naltirilganligi.Kichik
maktabgacha yoshdagi bolalarning mehnati inson jarayonga oid xarakat bo`lib,u
faqat kattalarning rahbarligi natijasida amalga oshirilishi mumkin. Tarbiyachi
bolalarni o`z faolyatlarini taxminiy rejalashtirib olishlariga o`rgatishi va ular
faolyatiga rahbarlik qilib olishi lozim. Shunday qilib maktabgacha ta’lim yoshi
davrida mehnat va o`yin o`zaro bog`liq holda kechadi, biroq har qanday holda ham
bolalar mehnatini o`yinga aylantirish, ularning farqini yo`qqa chiqarish noto`g`ri
bo`lar edi. Tarbiyachilar va ota–onalar ta’sirida asta –sekin bolalar bolalar mehnati
o`z vazifasi, mazmuni, metodi va tashkil etillishi bilan mustaqil faolyat sifatida
ajratib boriladi. Mehnatda uning beradigan samarali bo`ladi. Mehnat qilish
muntazam tarzda bo`lib unda hamma bolalar ishtirok etsa va kattalar mehnati bilan
tanishtirib borilsa, u tarbiya vositasiga aylanadi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi
bolalar qutidagi mehnat turlariga jalb qilinadi: o`z-o`ziga xizmat qilish, xo`jalik va
maishiy mehnat, tabiat quchog`idagi mehnat va qo`l mehnati.
O`z–o`ziga xizmat qilish bu bolalar mehnatining bir turi bo`lib ,unda
bolalar ilk yoshdan boshlab mustaqil ovqatlanishga, yuvunishga, kiyinish va
yechinishga, o`yinchoqlarni yechintirib qo`yishga o`rgatiladi. O`z-o`ziga xizmat
qilsh jarayonida bolalarda mustaqillik ma’lum maqsad bilan xarakat qilish kabi
sifatlar shakllanadi, bolalar qo`llaridan kelgan ishni o`zlarib ajarishga o`rganadilar.
O`z-o`ziga xizmat bolalarda oddiy mehnat turlariga nisbatan qiziqish uyg`otadi,
batartiblikka, intizomli bo`lishga, xulq-odobga o`rgatadi. Bolalar xo`jalik va
maishiy mehnatga bolalar boqchasida va oilada jalb etiladi. Uning mazmuni har xil
bo`ladi :xona va bog’cha maydonchasini yig`ishtirish ,stolni bezatish va stoldagi
idish tovoqlarni yig`ishtirish, choy idishlarini qo`g`irchoq kiyimlarini, mayda
narsalarni
yuvish,
mashg`uotga
kerakli
narsalarni
tayyorlab
qo`yish,
mashg`ulotdan keyin stol ustidagi narsalarni yig`ishtirib qo`yish va boshqalar.
Tabiatdagi mehnat bolalarning har tomonlama rivojlanishida muhim
ahamiyatga ega bo`lib o`simlik va hayvonlar, yil fasllari va jonsiz tabiat
to`g`risidagi bilimlar manbai,bolalarda mehnatsevarlikni,tabiatga ehtiyotkorlik
bilan munosabatda bo`lish ruhida tarbiyalash vositasidir. Shu bilan birga bolalar
mehnatning bu turi bilan tuproqni yoqishga tarbiyalash va o`g`itlash,ko`chatni
o`tkazish, o`simlik va hayvonlarni parvarish qilish kabi bir qancha mehnat malaka
va ko`nikmalarini egallab oladilar. Mehnatning asosan ochiq havoda tashkil etilishi
bolalar organizmini chiniqtiradi, ularning sog`ligini mustahkamlaydi.
Qo`l mehnati–mashg`ulotlar ,o`yinlarda mehnat faoliyati uchun zarur
bo`lgan o`yinchoq va qurulmalarni tayyorlash bo`yicha bolalar mehnatidir. Qo`l
mehnatini bajarish orqali bola natijaga erishadi-narsa buyum vujudga
keladi.Bolalar yopishtirish, qirqish, bo`yash arralash, mix qoqishni, tikish va
shunga o`xshash oddiy mehnat malaka va ko`nikmalarni egallab oladilar. Ularda
ijodkorlik, topog`onlik, zexnlilik xislatlari o`sadi.Bolalarda mehnat faolyatini
shakllantirish mehnat faolyati –xar xil mehnat jarayonlaridan tashkil topgan, xar xil
mehnat turlarni birlashtiruvchi keng tushunchadir.Mehnat jarayoni–mehnat
faoliyatning o`ziga xos bo`lagi bo`lib, uning tarkibida esa mehnat faolyatining
hamma tarkibiy qismlari, mehnatning maqsadi, material va mehnat qurol
aslahalari, biron natijani yuzaga keltirish maqsadiga erishish uchun sarf qilingan
mehnat xarakatlari, mehnat sabablari va mehnat tahsili yaqqol ko`zga tashlanadi.
Mehnat faolyatini egallash–bu birinchi navbatda mehnat jarayonini uning
tarkibiy qismlari bilan birgalikda egallab olishdir.Shunga qarab bolalarning mehnat
tarbiyasi vazifalari belgilanadi va ular quyidagilardan iboratdir:
1. Bollarni bo`lajak mehnat faolyati oldidan maqsad qo`yishga o`rgatish.
2. Mehnat jarayonini, mehnat faolyatini eng oddiy rejalashtirib olishga
o`rgatish.
3. O`z ish joyini tayyorlab olishga ,mehnat madaniyatiga o`rgatish.
4. Mehnat malakasini va ko`nikmalarini o`rgatish.
5. Bajarilgan mehnatning natijasi, sifati va ahamyati qancha vaqtda
bajarilganligiga qarab o`zining va boshqalarning to`g`ri baholashga o`rgatish .
6. Mehnat faolyati sabablarini shakllantirish .
7. Jamoa mehnat faolyati vaqtida bolalarda ijobiy munosabatlarni
shaklantirish.
Dostları ilə paylaş: |