S. K. Ganiyev, A. A. Ganiyev, D. Y. Irgasheva ma’lumotlar bazasi xavfsizligi
Yüklə 13,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 0 ‘ZBEKIST0N RESPUBLIKASI OLIY VA 0 ‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI S.K.GANIYEV, A.A. GANIYEV, D.Y. IRGASHEVA MA’LUMOTLAR BAZASI XAVFSIZLIGI O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’Iim vazirligi tomonidan oliy o‘quv yurtlarining 5330500 - “Kompyuter injiniringi” ( “Kompyuter injiniringi”, “AT-servis”, “Axborot xavfsizligi”, “Multimedia texnologiyalari") ta’Iim yo‘nalishi talabalari uchun darslik sifatida tavsiya etilgan. Professor S.K. Ganiyev tahriri ostida TOSHKENT-2016 UO‘K: 004.056:004.65 (075.8) К В К 32.973-018.2 G-19 G-19 S.K. Ganiyev, А~А. Ganiyev, D.Y. Irgasheva. M a’lnmotlar b r n s i xavfsizligi. -T .: «Fan va texnologiya»* 2016,228 b et ISBN 978-9943-11-^367-1 “Ma’lumotlar bazasi xavfsizligT’ fani bo*yicha darslik tayanch oliy o ‘quv yurti Toshkent axborot texnologiyalari universitetining “Axborot xavfsizligi” kafedrasi professor-o‘qituvchilari tomonidan tayyorlangan boMib, unda ma’lumotlar bazasi xavfsizligini ta’minlovchi usullar, vositalar va mexanizmlaming asosiy xarakteristikaiari; ma’lumotlar bazasini boshqarish turlari; ma’lumotlar bazasi xavfsizligining texnologik jihatlari; ma’lumotlar bazasidan foydalanishni cheklashning model lari va usullari; ma’lumotlar bazasining taqsimlangan tizimida axborot xavfsizligi; xavfsizlik auditi va ma’lumotlar bazasini rezervli nusxalash masaialari hamda ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlarining himoya prinsiplari muhokama etilib, ma’lumotlar bazasi xavfsizligini ta’minlashdagi me’yoriy hujjatlar keltirilgaa Darslik oliy o‘quv yurti talabalari uchun mo‘ljallangan bo‘lib, undan axborot texnologiyalari, kompyuter tizimlari xavfsizligi sohasida faoliyat ko4rsatuvchilar foydalanishlari mumkin. ♦** Учебник «Безопасность базы данных» подготовлен преподавателями кафедры “Инфор мационная безопасность” базового высшего учебного заведения Ташкентского университета информационных технологий и включает в себя такие вопросы» как основные харатеристики методов, средства и механизмов обеспечения безопасности базы данных; виды управления базами данных; технологические аспекты информационной безопасности базы данных; модели и методы разграничения доступа в базы данных; информационная безопасность распределенных систем базы данных; аудит безопасности и резервное копирование базы данных; принципы защиты систем управления базами данных, также приведены нормативные документы обеспечения безопасности базы данных. Учебник предназначен для студентов высших учебных заведений и может быть использо ван лицами, занимающимися в сфере безопасности информационной технологии и компьютерных систем. *♦* “Data Base Security” textbook is prepared by professor-teachers of department of “Information Security” o f base top educational institution, Tashkent University o f information technology and it includes features of methods, tools and mechanisms of data base security; methods o f data base management; technical aspects o f data base security; access control methods and models in database; information security in distributive database systems; security audit and database backup; security' principles of database management systems and regulations in database security. This textbook is designed for students o f educational institutions and people that deal in information technologies and computer system security fields can use. UO‘K: 004.056:004.65 (075.8) KBK 32.973-018.2 TaqrizchUar: Sagatov M.V. - TDTU, “ Axborot tizimlari” kafedrasi mudiri, tf.d., professor; Mirzayev O.N. - O‘zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi, A xborot xavfsizligini ta’minlash markazi direktorining birinchi o'nnbosari; Chul Soo LEE - Toshkent axborot texnologiyalari universiteti, АКТ bo‘yicha prorektor- maslahatchi. ISBN 978-9943—11-367—1 €> «Fan va texnologiya» nashriyoti, 2016. MU Q AD DIMA Avtomatlashtirilgan axborot tizimlaridan foydalanish, holati va ishlashi korxona va tashkilotlar faoliyatiga jiddiy ta’sir etishi mumkin bolgan, ma’lumotlar bazasi yoki ma’lumotlar bazasi maj- mui ko‘rinishidagi umumiy axborot resurslarining paydo bo‘lishiga sabab bo‘ldi. Natijada, korxona va tashkilotlar faoliyatining axborot ta’minoti amaliyotiga avtomatlashtirilgan axborot tizimini tatbiq etish jarayonida, maxsus “ma’lumotlar bazasini himoyalash” atama- sini oigan holatlami alohida o‘ziga xos nazoratlash kerak bo‘ladi. Ma’lumotlami himoyalash jarayonida yechiladigan masalalaming vazifalari va mazmuniga qarashlar avtomatlashtirilgan axborot ti- zimlari industriyasining tashkil topishi bilan birgalikda shakllandi, ulami amalga oshirishdagi dasturiy-texnik jihatlarning o‘zgarishi va murakkablashishi natijasida o‘zgardi, ammo vaqt o‘tgan sari, asta- sekin ulaming qandaydir bazaviy ro‘yxati shakllandi va ma’lumotlar bazasini himoyalash atomatlashtirilgan axborot tizimi nazariyasi va amaliyotidaajralmas muhim komponent bo‘lib qoldi. “Ma’lumotlar bazasi xavfsizligi” deganda ma’lumotlar bazasi- dan ruxsatsiz foydalanishdan, ma’lumotlami foydalanuvchilar tomo- nidan o‘zgartirilishidan yoki buzilishidan ogohlantirish; apparat va dasturiy vositalaming yanglishishidagi va ekspluatatsiya xodimi xa- tosidagi ma’lumotlaming o‘zgarishidan yoki buzilishidan ogohlan tirish tushuniladi. 0 ‘quvchi e’tiboriga tavsiya etilayotgan “Ma’lumotlar bazasini xavfsizligi” darsligi beshta bobdan iborat. Darslikning birinchi bobida ma’lumotlar bazasi xavfsizligini ta’minlash usullari, vositalari va mexanizmlarming asosiy xarakte- ristikalari, ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlarining turlari hamda ma’lumotlar bazasi xavfsizligining texnologik jihatlari keltirilgan. Ikkinchi bobda ma’lumotlar bazasidan foydalanishni cheklash modellari va usullari ko‘rilgan. Diskretsion, mandatli va rolli mo- dellar asosidagi ma’lumotlar bazasidan foydalanishni cheklashni tashkil etish masalalari batafsil tahlillanadi. Yuqorida keltirilgan modellami xavfsizlikni berilgan tahdidlardan himoyalashning sama- radorligi nuqtayi nazaridan qiyosiy baholashga alohida e’tibor berilgan. Uchinchi bob ma’lumotlar bazasining taqsimlangan tizimlari- ning axborot xavfsizligi prinsiplariga ajratilgan. Ma’lumotlar baza sining taqsimlangan tizimlarida axborot xavfsizligi konsepsiyasi keltiriladi. “Mijoz-server” texnologiyalari, replikatsiyalash texnolo- giyalari va obyektli bog*lash texnologiyalari taqsimlangan tizim tex- nologiyalarining mustaqil yo‘nalishlari sifatida batafsil yoritilgan. Xavfsizlik auditi va ma’lumotlar bazasini rezervli nusxalash masalalari darslikning to‘rtinchi bobidan o‘rin oigan. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlarida xavfsizlik auditini o‘tkazish xusu- siyatlari bayon etiladi. Yüklə 13,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|