«
AUA:U —» 2AR - har bir foydalanuvchi uchun, u avtorizat-
siyalanishi mumkin bo‘lgan ma’muriy rollar to'plamini
belgilovchi
funksiya.
Foydalanishni rolli cheklashni ma’murlash modelining struk-
turasi 2.11- rasmda keltirilgan.
Foydalanuvchilaming avtorizatsiyalangan rollari to‘plamini
ma’murlashda AUA fiinksiya qiymatlari o‘zgartiriladi. Bu o‘zgar-
tirishni amalga oshirish uchun AR to‘plamidan maxsus ma’muriy
rollar aniqlanadi.
2.11-rasm. Foydalanishni rolli cheklashni ma’murlash modelining
strukturasi.
Foydalanuvchilaming avtorizatsiyalangan rollari to‘plamini
ma’murlash uchun quyidagilami aniqlash lozim:
- rollar to‘plamming har bir ma’muriy roli uchun u o‘zgarti-
rishga imkon beruvchi avtorizatsiyalangan foydalanuvchilar to‘plamini;
- har bir rol uchun foydalanuvchilar mos keladigan dastlabki
shartni.
59
Ma’muriy rollar ierarxiyasining namunaviy strukiiirasi 2.12-
rasm “a” va “b” da keltirilgan.
Director
(DIR)
^
*\T
Loyiha rahbari
(PLl)
Loyiha rahbari
(PL2)
/
/
\
*
4
I
!
Ishlab chiqarish
J
Nazorat bo‘yicha‘
1-
j
Ishlab chiqarish
1
I
!
Nazorat bc‘yicha 2-
|
j
bo‘yicha
1
-muhandis
i
muhandis
(OE\)
|
bo‘yicha 2-muhandis
!
muhandis
(OE2)
'
1
( P E I )
1.
-
J
(PEI)
1
'
i
Xizmatchl (£)
Menedjer (Vi;
I
Xavfsizlik m a'inuri (SS)
Foydalanuvchi U1
Foydalanuvcbi U2
e)
2 .
12-rasm. Ma’muriy rollar ierarxiyasining namunaviy
strukturasi.
Ierarxiyadagi eng kichik rol - xizmatchi (E), loyihalami ishlab
chiqarish rollari ierarxiyasidagi eng katta rol - direktor (DIR), eng
kichik rol - muhandis (ED). Boshqarishda ikkita loyiha bo‘yicha
ishlar bajariladi. Har bir loyihada eng
katta rol - loyiha rahbari
60
(PL1, PL2), eng kichík rol - loyiha muhandisi (El, E2) va o‘zaro
taqqoslab boimaydigan rollar - ishlab chiqarish bo‘yicha muhandis
(REI, RE2) va nazoratlash bo4yicha muhandis (QE1, QE2)
aniqlangan. Ma’muriy rollar ierarxiyasi to‘rtta roldan iborat boiib,
eng katta rol — xavfsizlik ma’muri (SS).
Foydalanishni roili cheklash modelida ko‘riladigan rollar ierar-
xiyasini o‘zgartirishga imkon beruvchi ma’murlash qoidalarini aniq-
lash eng murakkab masala hisoblanadi. Ushbu masalani yechish
uchun foydalanuvchilaming avtorizatsiyalangan rollari to‘plamini
va rollardan foydalanish huquqlarini ma’murlash qoidalarini aniq-
lashda amalga oshirilgan yondashishlardan foydalaniladi.
Elementlari quyidagilardan iborat
boigan uchta ierarxiya
beriladi:
- imkoniyatlar - foydalanish huquqlari va boshqa imkoniyatlar
to‘plami;
- guruhlar — foydalanuvchilar va boshqa guruhlar to‘plami;
- birlashmalar - foydalanuvchilar, foydalanish huquqlari, gu
ruhlar, imkoniyatlar to‘plami va boshqa birlashmalar to‘plami.
Birlashmalar ierarxiyasi umumiyroq hisoblanadi va imko
niyatlar va guruhlar ierarxiyasini qamrab olishi mumkin. Imko-
niyatlami va guruhlami aniqlash modeldagi rollami ma’murlash
qoidalarining amalda qoilaniluvchi
axborotni ishlash texnolo-
giyasiga mosligini ta'minlash va tashkilotning ma’muriy struktu-
rasini yaratish uchun talab qilinadi. Masalan, foydalanuvchiga
o'zining vazifasini bajarishi uchun foydalanish huquqlarining
qandaydir nabori zarur boiishi mumkin.
Buning ustiga, ushbu
naborda foydalanishning qandaydir huquqining yo'qligi mavjud
huquqlarga egalikning ma’nosiz qilib qo‘yishi mumkin.
Imkoniyatlar, guruhlar va birlashmalar ierarxiyalari asosida
elementlari
- imkoniyatlar roli, guruhlar roli, birlashmalar roli
hisoblanuvchi rollar ierarxiyasi belgilanadi.
Imkoniyatíar roli - faqat aniq va foydalanish huquqlari mos
imkon iyatlarga ega rollar.
Guruhlar roli - mos guruh foydalanuvchilarining
barchasi bir
vaqtda avtorizatsiyalanishi mumkin boigan rollar.
61
Birlashmalar roli - foydalanuvchilar guruhi va alohida foyda-
Ianuvchilar avtorizatsiyalanishi mumkin boigan va foydalanish
huquqlariga va imkoniyatlariga ega rollar.
Dostları ilə paylaş: