S t a t I s t I k a

375

---

B ilim ingizni sinab k o ‘ring
1. T o io v balansini tuzishdan ko ‘zlangan maqsad nimadan iborat?
2. To‘lov balansi qanday operatsiyalami o ‘z ichiga oladi?
3. Joriy operatsiyalarga qanday operatsiyalar kiradi?
4. Joriy operatsiyalar saldosining iqtisodiy mazmuni nimadan iborat?
5. Savdo balansi nima?
6
. Xizmatlar balansining mazmunini yoritib bering.
7. Daromadlar schyotida qanday operatsiyalar qayd etiladi?
8
. Joriy transfertlar tarkibiga qanday operatsiyalar kiradi?
9. Joriy operatsiyalar schyotida operatsiyalar qanday tartibda qayd 
etiladi?
10. FOB va SIF baholari mazmunini yoritib bering.
11. Kapital transfertlar tarkibiga qanday operatsiyalar kiradi?
12. Moiiya schyoti tarkibiga qanday operatsiyalar kiradi?
13. To‘g ‘ridan-to‘g ‘ri investitsiyalar deganda nimani tushunasiz?
14. Portfel investitsiyalarga qanday investitsiyalar kiradi?
15. Ssuda va qarzlar nima? Ular qanday tartibda qayd etiladi?
16. Rezerv aktivlari tarkibiga qanday aktivlar kiradi?
17. Umumiy balans deganda nimani tushunasiz?
18. Xalqaro investitsiya balansi nima?
376

---

Adabiyotlar ro‘yxati
1. 0 ‘zbekiston Respublikasining qonuni “Davlat statistikasi to ‘g ‘- 
risida” . Xalq so‘zi, 2002-yil 26 dekabr
2. Karimov I. A “Asosiy vazifamiz-vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz 
farovonligini yanada Yuksaltirishdir” T. : 0 ‘zbekiston -2010
3. Karimov I.A. Mamlakatni modemizatsiya qilish va yangilashni 
izchil davom ettirish - davr talabi. Xalq so‘zi, 2009, 14 fevral.
4. Karimov I.A.Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, 0 ‘zbekiston 
sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari/T;0‘zbekiston,2009
5. Abdullaev Yo.A. Statistika nazariyasi. Т.: 0 ‘qituvchi, 2002.
6
. Efimova M.R., Petrova E.V, Rumyantsev V.N. ОЬщауа teoriya 
statistiki. Uchebnik., M.:INFRA-M,2008.
7. Eliseeva 1.1., Yuzbashev M.M ОЬщауа teoriya statistiki. Uchebnik. 
М.: “Finans i statistika” 2005.
8
. Kurs sotsialno-ekonomicheskoy statistiki. Pod red. M.G.Nazarova. 
Uchebnik. M: “Finans i statistika” 2008 g.
9. Maxmudov. B. Milliy hisoblar tizimi. Darslik / Toshkent-2010.
10. Melkumov Ya.S. Sotsialno-ekonamicheskaya statistika: Uchebnoe 
posobie.M.:INFRA-M, 2008
11. Mills F. Statisticheskie metod. M:, GSI, 1958.
12. Moliya statistikasi.
13. Rukovodstvo po platejnomu balansu, Mejdunarodny valyutny 
fond. Pyatoe izdanie,1993.
14. Salin V.N, E.P.Shpakovskaya. Sotsialno - ekonomicheskaya 
s ta tis tik a - М.: «YuRIST», 2005.
15. Sistema natsionalnx schetov. Statisticheskiy departament OON, 
Vashington, 1993.
16. Statistika. Darslik. Prof.Shodiev X .A tahriri ostida.- T.:«Ibn Sino», 
2004.
17. Statistika finansov. Pod. Red. X. Shodieva. Uchebnoe posobie.-T.: 
«IQTISOD-MOLIYA», 2009.
18. Teoriya statistiki. Pod red. G.L. Gromko. Uchebnik. М.: INFRA-M, 
2010
.
19. Teoriya statistiki (praktikum). Pod red. G.L. Gromko. Uchebnik. 
М.: INFRA-M, 2010.
377

---

20. Teoriya statistiki. Pod red. R.A. Shmoylovoy. Uchebnik. М.: 
“Finans i statistika”, 2005.
21. Ekonomicheskaya statistika. Pod red. Yu.N. Ivanova. Uchebnik. 
М.: INFRA-M, 2009.
22. Statistikadanpraktikum. X.Shodiev, I.Habibullaevlar taxriri ostida. 
Т.: “Iqtisod-moliya”, 2012.
23. Shodiev X. Moiiya statistikasi. Darslik, T: «Iqtisod-moliya», 2009.
24. Qoraboev A.R. Milliy hisoblar tizimi. 0 ‘quv qo‘llanma. Т.: 
“Iqtisod-moliya”, 2008.
378

---

MUNDARIJA
KIRISH................................................................................................ 3
I-bob. STATISTIKANING PREDMETI, METODI VA 
TASHKIL ETILISHI.... .....................................................................5
1.1. Statistikaning paydo bo'lishi va rivojlanishi.............................5
1.2. Statistika nimani o'rgatadi?..........................................................10
1.3. Mamlakatda statistika rivojining tarixiy bosqichlari...............19
II-bob. STATISTIK KUZATISH........................................................33
2.1. Statistik kuzatish to‘g‘risida umumiy tushuncha.................... 33
2.2. Statistik kuzatishning shakllari, turlari va usullari.................. 34
2.3. Statistik kuzatishning dasturiy-uslubiy va tashkiliy , 
masalalari............................................................................................ 38
2.4. Statistik kuzatish maTumotlarini qabul qilish va uni 
nazorati.................................... ........................................................... 40
III-bob. STATISTIKADA JAMLASH, GURUHLASH, 
JADVALLAR VA GRAFIKLAR.......................................................44
3.1. Statistikada jamlash: turlari va mohiyati.................................. 44
3.2. Guruhlash metodi: mohiyati, ahamiyati va turlari................... 45
3.3. Statistik j advallar..........................................................................50
4-bob. STATISTIK KO'RSATKICHLAR....................................... 58
4.1. Statistik ko‘rsatkichlaming mohiyati, tansiflari va
turlari................................................................................................... 58
4.2 Mutlaq miqdorlar..........................................................................60
4.3. Nisbiy miqdorlar to‘g‘risida tushuncha, ularning 
ifodalanishi va turlari..........................................................................62
4.4. Mutlaq va nisbiy miqdorlarni birgalikda qo‘llashning 
zaruriyati.............................................................................................. 66
V-bob. 0 ‘RTACHA MIQDORLAR VA VARIATSIYA 
KO'RSATKICHLARI........................................................................70
5.1.0 ‘rtacha miqdorlar: mohiyati, ahamiyati vatasnifi.....................70
5.2. Analitik o‘rtachalar...................................................................... 73
379

---

5.3. Tuzilmaviy o‘rtachalar.............................................................. 85
5.4. Variatsiya ko‘rsatkichlari va dispersion tahlil asoslari.............88
6
-bob. TANLAB KUZATISH.......................................................... 102
6.1. Tanlab kuzatish: mohiyati, zaruriyati va maqsadi....................102
6.2. Tanlama to‘plamning reprezentativligi va uni ta’minlash 
usullari.............................................................................................. 103
6.3. Tanlab kuzatish xatolari............................................................ 107
6.4. Tanlab kuzatish ma’lumotlarini bosh to‘plamga tarqatish...... 116
6.5. Tanlama to‘plamning zaruriy miqdorini aniqlash....................117
Vll-bob. DINAMIKA QATORLARI...............................................122
7.1. Dinamika qatorlari: mohiyati, tasnifi, tuzish qoidalari............ 122
7.2. Dinamika qatorlarini statistik tahlil qilish ko‘rsatkichlari...... .125
7.3. Dinamika qatorlarini qayta ishlashning statistik usullari........ ] 31
7.4. Dinamika qatorlarini o‘rganishning boshqa statistik 
metodlari........................................................................................... 140
VIH-bob. STATISTIK INDEKSLAR..............................................149
8.1. Indekslar to‘g'risida tushuncha va ularning turlari..................149
8.2. Miqdor ko‘rsatkichlari indekslari.............................................151
8.3. Sifat ko‘rsatkichlari indekslari.................................................. 154
8.4. Bazisli, zanjirsimon va hududiy (territorial) indekslar............160
8.5. Statistik indekslarni iqtisodiy menejmentda qo‘llash............. 163
IX-bob. 0 ‘ZAR0 BOG‘LANISHLARNI STATISTIK 
0 ‘RGANISH.................................................................................... 169
9.1. Hodisa va jarayonlaming o'zaro bog4liqligi va ularni
statistik o'rganish metodlari............................................................ 169
9.2. Korrelyatsion-regression tahlil..................................................177
9.3 Bog'liqlikning zichligini o'rganish metodlari..........................183
X-bob..AHOLI STATISTIKASI...................................................... 194
10.1. Aholi soni va tarkibi statistikasi..............................................194
380

---

10.2. Aholi harakati statistikasi........................................................ 198
Xl-bob. MEHNAT BOZORI STATISTIKASI................................ 204
11.1. Mehnat bozori tushunchasi va statistikasining vazifalari...... 204
11.2 Mehnat resurslari statistikasi..................................................... 207
11.3. Aholining ish bilan bandligi statistikasi....................................214
XH-bob. MILLIY BOYLIK STATISTIKASI................................. 220
12.1. Milliy boylik: mohiyati. tarkibi va baholash muammolari....220
12.2. Qayta tiklanadigan (fizik) kapital statistikasi.........................227
12.3. Milliy boylikning kengaytirilgan konsepsiyasi: tabiiy
va inson kapitali statistikasi muammolari........................................232
XHI-bob. MOLIYA BOZORI STATISTIKASI........... .................. 237
13.1. Moiiya bozori tushunchasi va statistikaning vazifalar......... 237
13.2. Moiiya statistikasi ko'rsatkichlar............................................238
13.3. Oliy moliyaviy hisoblash ko'rsatkichlari................................. 240
13.4. Pul muomalasi statistikasi ko'rsatkichlari.............................. 258
13.5. Kredit statistikasi ko'rsatkichlari............................................260
13.6. Qimmatli qog'ozlar statistikasi ko'rsatkichlari......................262
13.7. Valyuta kurslarini hisoblash metodlari................................... 274
XlV-bob. MILLIY HISOBLAR TIZIMI........................................ 286
14.1. Schyotlarni tuzish umumiy tushunchasi................................. 286
14.2. Ishlab chiqarish schyoti........................................................... 287
14.3. Daromadlarning shakllanish schyoti...................................... 296
14.4. Birlamchi daromadlarning taqsimoti schyoti.........................299
14.5. Daromadlarni qayta taqsimlash schyotlari............................. 311
14.6. Daromadlarni ishlatilishi schyoti............................................317
14.7. Kapital xarajatlar schyoti........................................................ 321
14.8. Moiiya schyoti..........................................................................324
14.9. Tovarlar va xizmatlar yig'ma schyoti..................................... 329
381

---

15.1. Yalpi ichki mahsulotni ishlab chiqarish usulida hisoblash.... 334
15.2. Yalpi ichki mahsulotni xarajatlar usulida hisoblash...............341
15.4. Makroiqtisodiy ayniyatlar....................................................... 347
15.6. YalM va narxlar darajasi......................................................... 351
XVI-.bob. TO‘LOV BALANSI....................................................... 356
16.1. To‘lov balansining qisqacha mohiyati va rivojlanish tarixi...356
16.2. Toiov balansini tuzish............................................................ 357
16.3. Toiov balansininig ko‘rsatkichlari........................................ 359
16.6. Toiov balansida operatsiyalami qayd etish usullari............. 367
16.7. Toiov balansi va xalqaro investitsiya balansi......................371
Adabiyotlar ro'yxati.........................................................................377
382

---

Prof. X.Shadiyev, I.Xabibullavev taxriri ostida
S T A T I S T I K A
«T afakkur B o‘stoni»
T o sh k en t-2 0 1 3
M u h arrir 
A. Omonov
M usahhih 
5. 
A bduvaliyev
Sahifalovchi 
U. Voxidov
D izay n er
D. O 'rinova
Litsenziya AI № 190, ]0.05.2011y 
B osishga2013 yil 14-oktabrda ruxsat etildi. B ichim i 60 x 8 4 '/I6. Ofset qog'ozi. 
Times New Rom an garniturasi. Shartli bosm a tab o g ‘i. 24. N a