S t a t I s t I k a

16.7. 
To‘lov balansi va xalqaro investitsiya balansi
To'lov balansi m a’lum bir davr (oy, chorak,yil)ga tuziladi. Shuning 
uchun u tuzilay otgan davrda mamlakat va chet el iqtisodiyoti о ‘ rtasida sodir
371

---

b o ‘lgan 
o ‘zgarishlarni
ifo d a etadi. M asalan, y a n v a r o yiga tu zilg an t o ‘lov 
balansi yan v ar oyidagi, chorakka tu zilg an i chorakdagi, y ilg a tuzilgani 
y illik o ‘zg arish lam i ifoda etadi. B u o 'z g a rish la r k u zatilg an davrda 
m am lak atn in g m ajburiyatlari v a ak tiv larin in g qay m iq d o rd a oshgan yoki 
k am ay g an lig in i bildiradi. Y illar d av o m id a bu o 'z g a rish la rn in g y ig 'ilm a si 
m am lak at iqtisodiyotining chet elga b o g iiq lik darajasini belgilaydi. 
M a m la k at v a chet el o 'rta sid a g i ak tiv lar v a m ajb u riy a tla rn in g y ig 'ilm a si 
xalqaro in vestitsiya b alansi
(X IB )da qay d etiladi.
4-jadval
Xalqaro investitsiyalar balansi
Y
il 
b
o
sh
id
ag
i 
h
o
la
t
o
p
era
ts
iy
ala
r
N
arx
la
m
in
g
o
'z
gar
ish
i
V
al
yu
ta
k
u
rs
in
in
g
o'
zg
ar
ish
i
B
o
sh
q
a
o
’z
g
art
ir
is
h
la
r
Y
il 
o
x
ir
id
ag
i 
h
o
la
t
A. Aktivlar
1. Chet elga to'g'ri investitsiyalar
2. Portfel investitsiyalar
3. Boshqa investitsiyalar
3.1 Kommersiya kreditlari
3.2 Ssudalar
3.3 Naqd pul va depozitlar
3.4 Boshqa aktivlar
4. Rezerv aktivlari
4.1 Monetar oltin
4.2 Maxsus qarz olish huquqi (SDR)
4.3 HBFdagi rezerv pozitsiyasi
4.4 Chet el valvutasi
4.5 Boshqa talablar
B. Majburiyatlar
1. Iqtisodiyotga to‘g‘ri investitsiyalar
2. Portfel investitsiyalar
3. Boshqa investitsiyalar
3.1 Kommersiva kreditlari
372

---

3.2 Ssudalar
3.3 Naqd pul va depozitlar
3.4 Boshqa majburiyatlar
XIB, odatda yilning oxiridagi holatiga tuziladi. Aktivlar va majburi- 
yatlarning miqdori yilning oxiridagi baholarda qayd etiladi. Xalqaro 
investitsiyalar balansi mamlakatning aktivlari va majburyatlarining 
statistik hisobotidan iborat b o iib , u bir qator tashqi iqtisodiy schyotlar 
m ajmuidan iborat. XIB schyotlari ikki tomonli jadval ko'rinishida 
yoziladi. Bir tomonda, aktivlar va majburiyatlar tarkibi keltirilgan. Ik­
kinchi tomonda, mos ravishda, ularning yil boshiga bo'lgan holati, yil 
davomida ularning o ‘zgarishi (turlari bo'yicha) va yil oxiridagi hola­
ti yoziladi. Aktivlar va majburiyatlar tarkibi to ‘lov balansining moiiya 
schyoti tarkibi bilan mos keladi. Ularning o ‘zgarishlari iqtisodiy opera­
tsiyalar natijasida, baho va valyuta ayirboshlash kursining o ‘zgarishlari 
va boshqa tuzatishlar natijasida sodir bo'ladi. Masalan, to 'g 'ri inves- 
titsiyalam ing yil davomida m amlakatga kelishi XIBning majburiyatlar 
qatorida