S. Y. Is kamov

Jihoz va materiallar: 
kolbalar, stakanlar, reaktivlar, elektr plita, 
lakmus qog‘ozi, pipetka, meva-sabzavot namunalari.
0 ‘zlashtirish uchun savollar
1. Meva-sabzavotlar 
tarkibidagi 
organik 
kislotalar 
qanday 
ahamiyatga ega?
2. Meva-sabzavotlar tarkibida qanday organik kislotalar boladi?
3. Kislotalami aniqlashning boshqa usullarini ham bilasizmi?
13-ish. Vitamin 
"S " 
miqdorini aniqlash
Darsning maqsadi: 
vitamin “S” ning kimyoviy tuzilishi, aha- 
miyati va funksiyasi bilan tanishish. Talabalarga meva-sabzavotlar 
tarkibidagi vitamin “S” miqdorini aniqlashni o‘rgatish.
Ishlash tartibi: 
vitamin “S” miqdorini aniqlash uning tiklanish 
qobiliyatiga asoslangan. Reaktiv sifatida 2,6 dixlorfenolindofen 
ishlatiladi. Suvli eritmada u ko'k rangli askorbin kislotasi bilan birikib 
rangsizlanadi. Tayyorlashga qancha rang ketganligiga qarab vitamin 
“S” miqdorini aniqlasabo‘ladi.
Vitamin “S” miqdorini aniqlash uchun maydalangan va aralash- 
tirilgan nusxadan 10 g namuna olinadi. Askorbin kislotasi havodan 
kislorod, temir ionlari bilan oksidlanadi, shuning uchun nusxadan 
namunalar tayyorlanayotganda zanglamaydigan temir pichoqlardan 
foydalanish kerak va iloji boricha tezroq ishlami bajarish kerak.
Namunani chinni stupkaga olish kerak, keyin esa stakanchani 20-
30 ml 2,5% li tuzli kislota eritmasida chayish kerak. Stupkadagi 
namunani albatta kislota eritmasi bilan qoplangan bo'lishi kerak.
Namunani pestik bilan eziladi, uni 100 ml kolbaga olib o ‘tiladi va 
distillangan suv bilan bir necha marotaba chayiladi. Kolbaning 
chizig‘igacha suv solinib, yaxshilab aralashtiriladi. Askorbin kislotani 
ekstraktlash uchun taxminan 10 daqiqa vaqt kerak bo‘ladi. Shuning 
uchun kolba shu vaqtga qorong‘i joyga qo‘yiladi.
Cho‘kma hosil bo‘lgan eritmadan pipetka bilan 10 ml kolbaga 
olinadi va 0,001 bilan 2,6 dixlorfenolinofen eritmasi bilan titrlanadi. 
Pushti rang eritma 0,5 daqiqa o‘z ranggini y o ‘qotmaydi.

---

Askorbin kislotasi 100 g mahsulotda milligramlarda hisoblanadi 
(mg%). Hisoblash quyidagi formula bo‘yicha olib boriladi.
а-Г-С-К-
100%
H e
bu yerda: 
a - kraska eritmani titrlashga ketgan miqdori (ml).
T - 0,001 rang eritma titr bo‘yicha beriladigan tuzatish.
S - solingan nusxaning umumiy hajmi.
N — namuna.
ye - titrlash uchun olingan namuna hajmi.
0.0 8 8.- koeffitsiyent (1ml 0,001 rang eritma 0,088 mg askorbin 
kislotasim oksidlaydi).
Reaktivlar: 0,001 - 2,6 dixlorfenolindifen eritmasi 0,2 g reaktivni 
iaxminan 600-700 ml suvda eritiladi, kechasiga qoldi-riladt va 1 1 suv 
qo‘shiladi, chizig'igacha olib kelib filtrdan o ‘tkaziladi. Tilmans 
reaktivi havoda tez oksidlangani uchun (ayniqsa yorug‘likda) titrlash 
bo‘yicha har 2 kunda koeffitsiyenti o ‘zgaradi va tekshiriladi.