Samarqand davlat universiteti a. Babayarov, F. Meliyev, I. Ximmatov, M. Subharwall

Fayl kengaytmalari
Kengaytmalar fayl nomining ajralmas bir bo‗lagi hisoblanadi.1-jadvalda 
ko‗rsatilgan kengaytmalar faylni saqlayotgan ma'lumotlari haqida 
qanday axborot berishi mumkin ko‗rsatilgan. Ba'zi dasturlar, C 
dasturlash tili kompilyatori kabilar aniq maxsus kengaytmali fayllar 
uchundir; ba'zi hollarda kengaytmalar zaruriy bo‗lmay qoladi. 
 
Kengaytmalarni faylni osonroq tushunish uchun bemalol 
ishlatishingiz mumkin. 

---

50 
Kengaytmali fayl nomlari 
Kengaytmaga izohi 
Compute.c 
C dasturlash tilining manba fayli 
Compute.o 
Dastur uchun obyekt kod 
Compute 
Ijrochi sifatidagi fayl 
Memo.0410.txt 
Matnli fayl 
Memo.pdf 
PDF fayl; GUI ostidagi xpdf orqali 
o‗qiladi 
Memo.ps 
PostScript fayl; GUI ostidagi gs orqali 
o‗qiladi 
Memo.Z 
Siquvchi orqali siqilgan fayl; compress 
orqali yoki gunzip orqali ochish 
mumkin 
Memo.tgz yoki memo.tar.gz 
Gzip orqali siqilgan tar arxiv fayl 
Memo.gz 
Gzip orqali siqilgan fayl; zcat yoki 
gunzip orqali ochiladi/o‗qiladi 
Memo.bz2 
Bzip2 orqali siqilgan; bzcat yoki 
bunzip2 orqali ochiladi/o‗qiladi 
Memo.html 
Veb brovzerlardan foydalanish orqali 
ko‗riladi fayl 
Photo.gif, photo.jpq, photo.jpeg, 
Grafik ma'lumotni saqlayotgan 
photo.bmp, photo.tif yoki photo.tiff 
fayl/rasm 
Fayl kengaytmalari (1- jadval) 
 
 
 
 
 
 
3.2.Fayllarni boshqarish uchun Linux buyruqlari 
Linux va Windows operatsion tizimlari o‗rtasidagi asosiy 
farqlardan biri bu buyruq satri yoki terminalning tizim boshqaruvidagi 
yetakchi rolidir. Linux bilan muvaffaqiyatli ishlash uchun faqat grafik 
interfeys etarli emas. Bu operatsion tizimda to‗liq nazorat faqat terminal 
orqali amalga oshirilishi mumkin. Terminal bilan ishlashda Linuxning 
asosiy buyruqlarini o‗rganmasdan ishlash qiyin. 
Linuxda bir necha yuzlab asosiy buyruqlar va ularning 
modifikatsiyalari mavjud. Ular bir necha toifalarga bo‗lingan:
Joylashuv bo‗yicha
- buyruqlar qatori yordamchi dasturlari yoki 
o‗rnatilgan buyruq qobig‗i funktsiyasi bo‗lishi mumkin.
Foydalanish chastotasiga ko‗ra
,- doimiy, vaqti-vaqti bilan va 
kamdan-kam hollarda qo‗llaniladigan buyruqlar.
Amallar turlari bo‗yicha
- yordam olishdan, fayllar va jarayonlarni 
boshqarishgacha bo‗lgan buyruqlar. 

---

51 
man-
(Manual). Rus tilida ―Показывает инструкцию к 
программам и командам Linux. Чтобы получить руководство для 
программы, наберите‖ deyiladi: 
Linux dasturlari va buyruqlari ishlatish uchun qo‗llanmalarni 
ko‗rsatadi. Dastur bo‗yicha qo‗llanmani ko‗rish uchun quyidagicha 
yoziladi: 
man dastur_nomi 
Biror buyruq bo‗yicha qo‗llanmani ko‗rish uchun esa: 
man buyruq_nomi