Samarqand iqtisodiyot va servis instituti “xizmatlar sohasida axborot texnologiyalari ” fanidan

2.3 Elektron biznesning paydo bo‘lishining shart-sharoitlari.

• Elektron tijoratning paydo bo‘lishi uchun iqtisodiy va texnik shartlar mavjud bo‘lgan. Iqtisodiy shart-sharoitlar XX asr ishlab chiqarishdagi texnologik operatsiyalarni bajarish uchun meyoriy vaqtni qisqartirishga doimiy hatti-harakatlar bilan tavsiflangan:  XX asrning I-chi choragida - ommaviy ishlab chiqarish tamoyillarini joriy etish;  XX asrning II-chi choragida - ishlab chiqarishni kengaytirilgan mexanizatsiyalash;  XX asrning III-chi choragida - ishlab chiqarishni avtomatlashtirish;  XX asrning IV-choragida – mahsulotlarni loyihalashtirishi va ishlab chiqarilishini moslashuvchan avtomatlashtirilgan tarzda boshqarish. Shunday qilib, o‘tgan asrda mehnat unumdorligining keskin o‘sishi kuzatildi, bu esa ijtimoiylashtirilgan mahsulot tannarxidagi ijtimoiy mehnat xarajatlarning ulushini sezilarli darajada kamaytirdi. Ammo, oxirgi iste‘molchi ushbu yutuqlarni to‘liq his qilmadi. Nima uchun bunday holat ro‘y berdi?

• Bu ishlab chiqarishning kontsentratsiyasining ob‘ektiv ravishda avtomatlashtirishi va mexanizatsiyalashi natijasida ishlab chiqaruvchining iste‘mol bozorlaridan izoqlashganligi sababli sodir bo‘ldi. Ushbu masofaning tabiati nafaqat geografik, balki tuzilmaviy hamdir. Tijorat tsiklining asosiy bosqichlari:  tovarlar va xizmatlar bozorini o‘rganish;  tovarlar va xizmatlarning xususiyatlarini boshqarish;  tovar va xizmatlarning xususiyatlari to‘g‘risida bozorni xabardor qilish;  tovar va xizmatlarning belgilangan xususiyatlaridan foydalanishga bozorni tayyorlash;  tovarlar va xizmatlarga buyurtmalarni qabul qilish, qayta ishlash va bajarish;  tovar oqimlari va ombor zaxiralarini optimallashtirish;  mijozlar va etkazib beruvchilar bilan o‘zaro hisob-kitoblar;  sotishdan keyingi xizmat. Shunday qilib, iqtisodiy shart-sharoitlar tijorat tsikllarida yuzaga keladigan xarajatlarni kamaytirish va ularni ishlab chiqarish tsikllarini 16 avtomatlashtirish natijasida erishilgan standartlarga yaqinlashtirishning ob‘ektiv zaruratda edi