Samarqand qishloq xo’jalik instituti

3. Musbat hadli sonli qatorlar yaqinlashishining alomatlari
Musbat hadli sonli qatorlar uchun quyidagi yaqinlashish va uzoqlashish alomatlarini keltiramiz.

1) Taqqoslash alomati. Musbat hadli ikkita

a₁ + a₂ + ... + a_n + ... = (3)
b₁ + b₂ + ... + b_n + ... = (4)

sonli qator uchun, biror N nomerdan boshlab a_n b_n tengsizlik bajarilsa, u holda:

a) (4) qatorning yaqinlashishidan (3) qatorning ham yaqinlashishi;

(3) qatorning uzoqlashishidan (4) qatorning ham uzoqlashishi kelib chiqadi.

b) (3) va (4) sonli qatorlarning umumiy hadlari uchun mavjud va 0 < k < + bo`lsa, u holda (3) va (4) sonli qatorlar bir vaqtda yoki yaqinlashuvchi yoki uzoqlashuvchi bo`ladi.

Misol. qatorni yaqinlashishga tekshiring.

Yechish. Berilgan qatorni uzoqlashuvchi garmonik qator bilan taqqoslaymiz. Buning uchun va k ekanligini topamiz. Bundan berilgan qator uzoqlashuvchiligi kelib chiqadi.

2) Koshi alomati. Agar musbat hadli (3) qator uchun

mavjud bo`lsa, bu qator k < 1 bo`lganda yaqinlashadi, k > 1 da esa uzoqlashadi, k = 1 da qatorning yaqinlashish masalasi ochiq qoladi.

Misol. Ushbu sonli qatorni Koshi alomati yordamida yaqinlashishga tekshiring.

Yechish. Koshi alomatiga ko`ra,



Demak, k < 1 bo`lgani uchun berilgan qator yaqinlashuvchi bo`ladi.

3) Dalamber alomati. Agar musbat hadli (3) qator uchun

mavjud bo`lsa, u holda bu qator: d < 1 da yaqinlashadi, d > 1 da uzoqlashadi va d = 1 da qatorning yaqinlashish masalasi ochiq qoladi.

Misol. Ushbu sonli qatorni yaqinlashishga tekshiring.

Yechish. Dalamber alomatiga ko`ra,


bo`lgani uchun berilgan sonli qator yaqinlashuvchi bo`ladi.

4) Koshining integral alomati. Agar (3) sonli qatorning hadlari musbat va o`smaydigan bo`lib, x 1 bo`lganda aniqlangan, uzluksiz, musbat va o`smaydigan funksiya uchun tengliklar o`rinli bo`lsa, u holda

1- tur xosmas integral yaqinlashsa, berilgan qator ham yaqinlashadi, xosmas integral uzoqlashsa, sonli qator ham uzoqlashadi.

Umumlashgan garmonik qator ushbu alomat yordamida tekshiriladi.

Misol. Ushbu sonli qatorni yaqinlashishga tekshiring.
Yechish. sonli qator yaqinlashuvchi bo`ladi, chunki funksiya bo`lganda musbat, uzluksiz va o`smaydi hamda uning uchun quyidagi 1- tur xosmas integral


bo`ladi.