Sana: Sinf: 8 – sinf Fan: Kimyo. Mavzu

3	Yangi mavzuni bayoni
15 daqiqa
4	Mustahkamlash	15 daqiqa
5	O’quvchilarni baholash	3 daqiqa
6	Mashg’ulot yakuni. Uyga vazifa berish	2 daqiqa
7	J A M I :	45 daqiqa

Foydalanilgan adabiyotlar: Kimyo 9. Toshkent-2014. R.Asqarov, N.X.To’xtaboyev, K.G’.G’opirov.
Darsning borishi: Tashkiliy qism: 1. O’quvchilar bilan salomlashish.
2. O ’quvchilar davomadini aniqlash.
3. Darsga tayyorgarlik ko’rish.


Uyga vazifani tekshirish: Konspektni tekshirish, savol-javob tariqasida o’tilgan mavzuni so’rash.


Yangi mavzuni bayoni:

1	Davr raqami	4
2	Qator raqami	4
3	Guruh	VII-B
4	Tartib raqami	25
5	Atom tuzilishi	[phone]s^22s^22p^63s^23p^63d^54s^2[Ar] 3d^54s^2
6	Nisbiy atom massasi	54,938
7	Atom yadrosidagi proton	25
8	Zichligi	7,44 g/sm^3
9	Suyuqlanish harorati	1 244 °C
10	Qaynash harorati	2 080°C
11	Yer po‘stlog‘idagi ulushi	0,1%
12	Tabiatda uchrashi	MnO2 – pirolyuzit, Mn3O4 – gausmanit, Mn2O3 – braunit
13	Kashf qilingan	1774 yil. K.Sheele
14	Barqaror oksidlanish darajasi	0; +2; +4; +7

Olinishi. Marganes oksidini elektr pechlarida kremniy bilan qaytarib, marganes olinadi (alyuminotermiya usuli bilan ham olinadi):
Mn₃O₄+ 2Si →3Mn + 2SiO₂ (3Mn₃O₄ + 8Al → 9Mn + 4Al₂O₃)
MnSO₄ tuzi eritmasining elektroliz qilish orqali ham marganes olish mumkin.
Fizikaviy xossalari. Marganes kumushsimon oq rangli qattiq metall (15-jadvalga qarang).
Kimyoviy xossalari. Marganes metallining sirti yupqa oksid parda (Mn₂O₃) bilan qoplangan holda bo‘lganligi sababli, hatto qizdirilganda ham havoda oksidlanmaydi.
Marganes qizdirilganda bir qator kimyoviy reaksiyalarga kirishadi. Kislorod bilan haroratning o‘zgarishiga qarab MnO, MnO₂, Mn₂O₃, Mn₃O₄ larni hosil qiladi:
4Mn + 3O₂= 2Mn₂O₃
Suv bilan qizdirilganda tez reaksiyaga kirishadi:
Mn + 2H₂O = Mn(OH)₂+ H2↑
Galogenlar, oltingugurt, azot bilan ham reaksiyaga kirishib, MnCl₂, MnS, Mn₃N₂ larni hosil qiladi:
Mn + Cl₂= MnCl₂ Mn + S = MnS 3Mn + N₂= Mn₃N₂
Suyultirilgan kislotalar bilan reaksiyaga kirishib, vodorodni siqib chiqaradi:
Mn + 2HCl = MnCl₂+ H₂ Mn + H₂SO₄= MnSO₄+ H₂
Konsentrlangan sulfat va nitrat kislota bilan reaksiyaga kirishganda, vodorod emas, SO₂ yoki NO₂ ni hosil qiladi:
Mn + 2H₂SO₄= MnSO₄+ SO₂+ 2H₂O Mn + 4HNO₃= Mn(NO₃)₂+ 2NO₂+ 2H₂O
Yangi mavzuni mustahkamlash: O’quvchilar bilan savol-javob qilish.


O’quvchilarni baholash: O’quvchilarning darsdagi ishtirokiga qarab


Uyga vazifa: O’tilgan mavzuni o’qish va kerakli ma’lumotlarni yod olish. Mavzuga oid testlarni ishlash. Keyingi mavzuga tayyorgarlik ko‘rish.

“ T A S D I Q L A Y M A N ”

O`. I. B. D. O’. : _______________ J.Mamadaliyev
Dars № : _____


Sana: _______________


Sinf: 9 – sinf


Fan: Kimyo.


Mavzu: Marganesning birikmalari.


Darsning maqsadi:
1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga berilgan mavzu yuzasidan ilmiy asoslangan, Davlat Ta’lim Standarti talablariga javob beradigan bilimlar berib, ularda amaliy ko’nikmakarni hosil qilib, tegishli malakalarini shakllantirish.
2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, tarixiy va madaniy merosimizga, O’zbek xalqining buyuk siymolariga, Ota-onaga muhabbat va milliy iftihor tuygusi ruhida tarbiyalash. Ularda ekologok madaniyatni shakllantirish va tarbiyalash.
3.Rivojlantiruvchi maqsad: Ilmni amaliyotga tatbiq etish. O’quvchilarning bilim va tafakkurini, kitobxonlik malakasini oshirish, mustaqil fikrlash ko’nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish, kimyo fani va shu sohadagi kasblarga qiziqishlarini shakllantirish. O’quvchilar dunyoqarashini kengaytirish.


Kompetensiyalar:
1. Kimyoviy jarayon, hodisalarni kuzatish, tushunish va tushuntirish kompetensiyasi:
2. Element va formulalarni kimyoviy tilda ifodalash kompetensiyasi:
3. Kimyoviy tajribalar o‘tkazish va amaliyotda qo‘llash kompetensiyasi:
4. Kommunikativ kompetensiya:
5. Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
6. O‘zini-o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
7. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
8. Milliy va umummadaniy kompetensiyalar:


Dars shiori: Kimki bilsa kimyoni, qo’lga olar dunyoni.


Darsning jihozlari: Plakatlar, texnik vositalar, darslik, davriy jadval, mavzuga doir tarqatmalar, slaydlar, bor, doska.


Darsda qo’llaniladigan metod: Aralash, interfaol metodlar, aqliy hujum, klaster.


Mashg’ulot bosqichlari:

№	Bosqichlar	Vaqti
1	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2	O’tilgan mavzuni takrorlash	7 daqiqa
3	Yangi mavzuni bayoni	15 daqiqa
4	Mustahkamlash	15 daqiqa
5	O’quvchilarni baholash	3 daqiqa
6	Mashg’ulot yakuni. Uyga vazifa berish	2 daqiqa
7	J A M I :	45 daqiqa

Foydalanilgan adabiyotlar: Kimyo 9. Toshkent-2014. R.Asqarov, N.X.To’xtaboyev, K.G’.G’opirov.
Darsning borishi: Tashkiliy qism: 1. O’quvchilar bilan salomlashish.
2. O ’quvchilar davomadini aniqlash.
3. Darsga tayyorgarlik ko’rish.


Uyga vazifani tekshirish: Konspektni tekshirish, savol-javob tariqasida o’tilgan mavzuni so’rash.


Yangi mavzuni bayoni:


Birikmalari. Marganesning 5 xil oksidi ma’lum.

1	MnO	marganes (II)-oksid	Asosli oksid
2	Mn2O3	marganes (III)-oksid	Asosli oksid
3	MnO2	marganes (IV)-oksid	Amfoter oksid
4	Mn2O7	marganes (VII)-oksid	Kislotali oksid
5	Mn3O4	marganes (II) va (III) -oksidlarinig aralashmasi	Aralash oksid ( MnO * Mn2O3 )

Amaliyotda marganesning (IV) - oksidi (kuchli oksidlovchi) va Mn₂O₇ oksidiga mos keluvchi tuzlari ko‘p ishlatiladi.

Mn₂O₇ marganes (VII)-oksidi yog‘simon suyuqlik. Uni olish uchun kaliy permanganatga sulfat kislota ta’sir ettiriladi. Natijada, hosil bo‘lgan Mn₂O₇ qizdirilganda, MnO₂ va O₂ ga parchalanib ketadi:

2KMnO₄ + H₂SO₄ = Mn₂O₇ + K₂SO₄ + H₂O 2Mn₂O₇ = 4MnO₂ + 3O₂

Kislotali muhitda: 2KMnO₄ + 10KCl + 8H₂SO₄ = 6K₂SO₄ + 2MnSO₄ + 5Cl₂ + 8H₂O

Ishqoriy muhitda: 2KMnO₄ + K₂SO₃ + 2KOH = K₂SO₄ + 2K₂MnO₄ + H₂O

Neytral muhitda: 2KMnO₄ + 3K₂SO₃ + H₂O = 2MnO₂ + 3K₂SO₄ + 2KOH

Kaliy permanganat qizdirilganda parchalanadi va bu usuldan laboratoriyada kislorod olish maqsadida foydalaniladi:

2KMnO₄ = K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂

Marganes (VII)-oksidiga mos keluvchi permanganat kislota (HMnO₄) kuchli kislota bo‘lib, beqaror va u suvda osongina parchalanib ketadi.

Ishlatilishi. Marganes va uning birikmalarining xalq xo‘jaligida ishlatilishi:
1. Po‘lat ishlab chiqarishda 2. Qotishmalar tayyorlashda
3. Metall buyumlar sirtini qoplashda 4. Katalizatorlar sifatida
5. Mikroo‘g‘itlar; MnSO₄ * 4H₂O 6. Oksidlovchilar
7. Tibbiyotda


Yangi mavzuni mustahkamlash: O’quvchilar bilan savol-javob qilish.


O’quvchilarni baholash: O’quvchilarning darsdagi ishtirokiga qarab


Uyga vazifa: O’tilgan mavzuni o’qish va kerakli ma’lumotlarni yod olish. Mavzuga oid testlarni ishlash. Keyingi mavzuga tayyorgarlik ko‘rish.

“ T A S D I Q L A Y M A N ”

O`. I. B. D. O’. : _______________ J.Mamadaliyev
Dars № : 54.


Sana: _______________


Sinf: 10 – sinf


Fan: Kimyo.


Mavzu: Mavzularga doir masalalar yechish.


Darsning maqsadi:
1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga berilgan mavzu yuzasidan ilmiy asoslangan, Davlat Ta’lim Standarti talablariga javob beradigan bilimlar berib, ularda amaliy ko’nikmakarni hosil qilib, tegishli malakalarini shakllantirish.
2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, tarixiy va madaniy merosimizga, O’zbek xalqining buyuk siymolariga, Ota-onaga muhabbat va milliy iftihor tuygusi ruhida tarbiyalash. Ularda ekologok madaniyatni shakllantirish va tarbiyalash.