O`zbekiston-Finlandiya Pedagogika Instituti “Aniq-tabiiy fanlar va jismoniy madaniyat” fakulteti

O`zbekiston-Finlandiya Pedagogika
Instituti “Aniq-tabiiy fanlar va
jismoniy madaniyat” fakulteti
Kimyo ta`lim yo`nalishi 240-guruh
talabasi Abduraimov Azizning 8-A sinfiga
“Oltingugurtning kislorodli birikmalar”
mavzusida 1-soatlik dars ishlanmasi
6-maktab kimyo fan o`qituvchisi: Zayniyeva.M.A


Samarqand-2023


Sinf: 8-A Sana: 24.02.2023
Mavzu: Oltingugurtning kislorodli birikmalari
Darsni maqsadi: 1.Ta’limiy maqsad:
O’quvchilarga berilgan mavzu yuzasidan ilmiy asoslangan, davlat ta’lim standarti talablariga javob beradigan bilimlar berib, ularda amaliy ko’nikmakarni hosil qilish.
2.Tarbiyaviy maqsad:
O’quvchilarimizni Ona-Vatanga, tarixiy va madaniy merosimizga , o’zbek xalqining buyuk siymolariga , ota-onaga muhabbat va milliy iftihor tuyg’usi ruhida tarbiyalash, kologok madaniyatni shakllantirish
3.Rivojlantiruvchi maqsad:
Ilimni amaliyotga tatbiq etish. O’quvchilarning bilim va tafakkurini, kitobxonlik malakasini oshirish, mustaqil fikrlash ko’nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish, kimyo faniga qiziqishlarini shakllantirish.



Darsning jihozlari: Plakatlar , tarqatma materiallar, proektor yordamida slayd.
Darsda qo’llaniladigan metod: Aralash , interfaol metodlar, savol-javob.
Foydalanilgan adabiyotlar: Kimyo 8. Toshkent-2019.
Sahifa:134-138. R.Asqarov, N.X.To’xtaboyev, K.G’.G’opirov.
Darsning borishi :
1.Tashkiliy qism: Salomlashish, davomat.
2.Pedagogik iqlim yaratish: Darsga tayyorgarlik ko’rish.
3.O’tilgan mavzuni mustahkamlash: Savol-javob tarzida.
4.Yangi mavzu bayoni: Slayd ko’rinishida.
5.Yangi mavzuni mustahkamlash: Savol-javob tarzida.
6.O’quvchilarni baholash: 5 ballik baholash tizimi asosida o’quvchilarning darsda faolligiga qarab.
7.Uyga vazifa: Kitobning 138-sahifasidagi savollarga mustaqil javob topib, o’tilgan mavzuni o’qib kelish.
Yangi mavzu bayoni:
Oltingugurt oksidlari. Oltingugurtning amaliy ahamiyatga ega bo‘lgan ikki xil oksidi bor. Oltingugurt (IV)-oksid va oltingugurt (VI)-oksid
Oltingugurt (IV)-oksid . Tabiatda vulqon gazlarida va tabiiy ko‘mirning (ko’mirning 95% C va 5 % qo’shimcha moddalar jumladan oltingugurt ham mavjud bo’ladi) yonishidan hosil bo‘lgan gazlar tarkibida uchraydi.
qutbli kovalent bog‘li gaz.
Laboratoriyada olinishi I. S ga
S + =
tuzlariga ta’sir ettirib olinadi:
+ = + +
III.Mis qirindilariga konsentrlangan sulfat kislota ta’sir ettirilganda ham oltingugurt (IV)-oksid hosil bo‘ladi:
+ Cu = + +
Sanoatda olinishi metall sulfidlarini havoda kuydirib olinadi:
4 + 11 → 2 + 8
2ZnS + 3 → 2ZnO + 2
— rangsiz, o‘tkir hidli gaz bo‘lib, –10 °C da suyuq,
–73°Cda qattiq holga o‘tadi, u kislotali oksid, suvda erib sulfit kislotani hosil qiladi (bir hajm suvda 36 hajm eriydi):
+ =
Asosli oksid va ishqorlar bilan ta’sirlashib, sulfitlar hosil qiladi:
CaO + =
2NaOH + → +
Oltingugurt (IV)-oksid katalizator ishtirokida oksidlanib, oltingugurt (VI)-oksidini hosil qiladi:
2 + → 2 + Q
Vodorod sulfidni oksidlaydi. Natijada o‘zi qaytariladi va S ni
hosil qiladi:
2 + → 2 + 3S
Oltingugurt (IV)-oksid organik bo‘yoqlarni rangsizlantiradi,mikroorganizmlarni o‘ldiradi, quruq turshak tayyorlashda, ba’zi rezavor mevalarni yetiltirishda qo‘llanadi. Suyuq neftni tozalashda ishlatiladi. Oltingugurt (IV)-oksidi zaharli gaz bo‘lib, uning havodagi konsentratsiyasi 0,03—0,05 mg/l dan ortishi turli xil kasalliklarni keltirib chiqaradi.
Oltingugurt (VI)-oksid — oltingugurtning yuqori oksidi bo‘lib, 45 °C da qaynaydigan, 17 °C da oq kristall massaga aylanadigan rangsiz suyuqlik. Kislotali oksidlarga xos xususiyatlarni namoyon qiladi. Suv bilan oson reaksiyaga kirishib, sulfat kislota hosil qiladi: + = + Q
ning o‘zi ham konsentrlangan sulfat kislotada yaxshi eriydi.
Bunda oleum hosil bo‘ladi: n - oleum.
+ n → n
Oltingugurt (VI)-oksid, asosan, sulfat kislota ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.
Laboratoriyada olinishi: Beketov metallarning aktivlik qatoridagi o’rta faol va passiv metallarning sulfat tuzlarini kuchli qizdirib, parchalab olinadi:
= CuO +