Sanaat geografiyasi pa’ninin’ obekti ha’m predmeti joba

Alyuminiy o’ndiriw usılı. Alyuminiy ba’rinen o’zinin’ jen’illigi menen belgili, onın’ salıstırmalı salmag’ı 2,7 ten’ yamasa mısqa salistirg’anda 3 esege jen’il. Balqıw temperaturası 660⁰C ten’jetedi. Alyuminiy ha’m onın’ eritindileri joqarı sapag’a iye. Alyuminiy jıllılıqtı ha’m elektr to’gin tez o’tkeredi. Onın’ mısqa salistirg’anda elektr togin o’tkiziwshen’lik da’rejesi 2/3 bo’limin quraydı.
Hawa qatlamında alyuminiydin’ tek sırtqı bo’limi okislenip, juqa qabıqtı payda etedi. Alyuminiydin’ bul juqa okis qabıg’ı metaldı okisleniwden ha’m qıyiliwdan saqlaydı. Usı qolaylı qa’siyetlerine qaray alyuminiy keyingi jıllarda texnikada ha’m xojalıq jumıslarında ken’nen qollanılmaqta.
Biraq taza halındag’ı alyuminiy ha’lsiz keledi, sonlıqtan ha’zirgi zamang’ı ITP-da alyuminiydin’ birikpe halindag’ı eritindileri ken’nen qollanılip, jen’il ha’m mıqlılig’i menen ajralip turadi.
Alyuminiy birikpesi ishinen en’ a’hmiyetlisi dyuralyuminiy dep ataladı, bul aviatsiya sanaatına ken’nen qollanıladı. Alyuminiydin’ bul eritindisi quraminda 3-4% mıs, 0,5% magniy ha’m 0,5% marganec boladı. Dyuralyuminiydin’ salıstırmalı salmag’ı 2,87 ten’ bolıp, bekkemligi jag’ınan jen’il polatqa uqsas keledi. Eger burın alyuminiy o’ndiriw rawajlanbag’an da’wirde tiykarinan bezew jumislari menen sheklengen bolsa, ha’zir sanaattın’ rawajlanıwına baylanıslı alyuminiy o’nimleri xalıq xojalıg’ının’ barliq tarawlarında qollanıladı.
Alyuminiydi qızdırıw waqtında kislorod penen tez birikkenlikten ha’m jılıw bo’lip shıg’aratug’ınlıqtan ko’pshilik metallardı (vanadiy stronciy, bariy, litiy h.t. b) okislerinen tazalaw ushın qollanıladı.
Alyuminiy birikpesin jag’ıw waqtında juda’ joqarı temperatura payda etetug’ınlıqtan polattı kepserlewde paydalanılatug’ın termit tayarlanadı. Alyuminiy ko’pshilik tarawlarda qollanıladı ha’m jer qırtısında 7,4%-in tutip kislorod ha’m kremniyden keyin u’shinshi orındı iyeleydi. Bul barlıq ren’li metallardı qosıp esaplaganda da ko’p esaplanadi. Alyuminiy ta’biyatta ushırasatug’ın ko’pshilik minerallardın’ quraminda gezlesedi. Biraq bulardın’ ishinen alyuminiy okisi ko’birek ushıraytug’ın glinazem Al₂O₃ minerali bolıp, texnologiyalıq qayta islewde ekonomikalıq jaqtan ko’birek na’tiyjeler beredi. Ha’zirgi waqıtta alyuminiydin’ tiykarg’i bo’limin boksitlerdi qayta islew arqalı alınadı. Onın’ quramina alyuminiydin’ gidrat okisi [Al(OH)₃], temir okisi, kremniyzem, kaltsiy, magniy birikpeleri kiredi.