Sanaat geografiyasi pa’ninin’ obekti ha’m predmeti joba

Polat o’ndiriw usili. Polat tiykarınan shoyındı qayta islew jolı menen alınadı ha’m onın’ shoyınnan tiykarg’ı ayırmashılıg’ı quramında uglerod mug’darinin’ (2%) kem bolıwı menen parq qıladı. Shoyınnın’ quramindag’i uglerodtı kemeytiw procesi, shoyın balqıg’an waqıtta kislorodtin’ ta’sir etiwi arqalı iske asırıladı. Bunda shoyın quramindagi uglerod kislorod penen okislenip, uglerod okisine aynaladı ha’m gaz tu’rinde bo’linip shıg’adı.
Son’g’i jıllarda shoyın quraminan suyıq halda polat o’ndiriw usılları oylap tabıldı. O’tken a’sirdin’ 2-yarımınan baslap polat o’ndiriwdin’ marten ha’m konventor usıllari ken’ tarqaldi.
Konventor usili - bul jabıq pech bolıp, sıyımlılıg’ı 70 tonna ten’. Polat alıw ushın konventorg’a suyıq haldag’ı shoyın quyılıp, temperatura 1300⁰C shekem jetkeriledi ha’m to’mennen 2-2,5 atmosfera basımda hawa jiberiledi. Bul proceste hawanın’ quramindagı kislorod shoyınnın’ aralaspasındag’ı artıq uglerodtı ha’m basqa birikpelerdi tez qısıp shıg’adi. Konventor usili boyınsha polat o’ndiriw texnologiyasında metallolomlardı qayta islew qolaysız bolıp keledi.
Marten usili - Ha’zirgi zaman mashina sanaatının’ rawajlanıwı, metallomlardın’ ko’beyiwi marten usılı dep atalatug’ın procesti payda etti. Marten usilinin’ konventorg’a qarag’anda o’zgesheligi suyıq haldag’ı shoyınnın’ barlıq tu’rine metallomlardı ha’m metaldı qayta islewden payda bolg’an qaldıqlardı da islew mu’mkinshiligine iye.
Marten pechi tek gaz janilg’sinda g’ana emes, suyıq otın mazutta da isleydi.
Metall o’ndiriwde marten usilinin’ elektrosplav usili da ken’nen qollanıladı. Bul ko’binese ligirlewshi joqarı sapalı polat o’ndiriw ushın qollanılıp, energiyanı ko’p talap etedi. Ms: 1 tonna ferrosplav o’ndiriw ushın 8-12 mın’ kVt saat elektr energiyani talap etedi.
Prokat o’ndirisi metallurgiya zavodlarının’ polat o’ndiretug’ın cexları o’z o’nimlerin metall quymalari tu’rinde shıg’arıp onnan prokat cexlarında qayta islewge tu’sedi. Usı jerde metal quymalarinan joqarı sorttag’ı trubalar o’ndiriledi.
Ha’zirgi zamang’ı metallurgiya zavodlarında ornatılg’an prokat stanoklarının’ o’nimdarlıg’ı ju’da’ joqarı bolıp trubaprokat zavodı dep te ataladi. Bunda truba islep shigariw u’sh basqishta iske asırıladı.
1) Metal listlerin quyıw.
2) Metaldı quyıw arqalı shoyın trubalar islep shig’ariw
3) Prokatlaw ha’m qurastırıw arqalı polat trubaları islenedi. Ha’zirgi waqıtta ITP basqishinda prokat o’ndirisinde onim tayarlawdın’ jan’a texnologiyalari qollanılmaqta.
Qara metallurgiya sanaati ka’rxanalarinan Bekabad qalasındag’ı O’zbekstan metallurgiya zavodı bolıp esaplanadı. Zavodta qara metallurgiya o’nimlerinin’ en’ a’hmiyetli tu’rleri polat, shoyın islep shıg’arıladı. Zavodta temir-tirsek metal shıg’ındıları eritiledi.
Orta Aziyadag’ı birinshi ha’zirgi zamang’a say metallurgiya zavodı qurılısı ulıwma xalıqlıq bolıp 1942-jılda baslandı ha’m 1944-jılda da’slepki metal eritpesi alındı.