SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi

2. informaciis ekonomikuri daxasiaTeba

ekonomikuri mecnierebis TvalsazrisiT informaciis ganxilvis sirTule dakavSirebulia imasTan, rom informacia aris misTvis ucxo cneba. miuxedavad imisa, rom informaciuli nakadebi aRwevs sazogadoebis ekonomikur cxovrebaSi, ukanasknel dromde mas eniWeboda arasakmarisi yuradReba. informaciisadmi gamwvavebuli interesi dResdReobiT mniSvnelovnadaa dakavSirebuli informaciuli sazogadoebis Camoyalibebaze. informaciam aSkarad daiwyo ekonomikuri cxovrebis yvela sferoSi SeRweva, amitom misi ignorireba ukve SeuZlebelia. amis axsna nawilobriv SeiZleba imiT, rom manam sanam informaciam TviTon ar daiwyo saqonlis brunvaSi Sesvla, xSir SemTxvevaSi mas ar aqcevdnen yuradRebas, rac Cans sxvadasxva ekonomikuri swavlebebis magaliTze.

informacia (f. naitis mixedviT) warmodgenilia rogorc cneba, romelic gaurkvevlobis sawinaaRmdegoa da ukuproporcionaluria riskis.

p. heine amtkicebda, rom “informacia aris iSviaTi sikeTe”, romlis SeZena xarjebTanaa dakavSirebuli.

sazogadoebis informatizaciis procesebis gamokvleva aqtualuria ekonomikisTvis, romlis warmatebiT ganviTarebisaTvis aucilebelia Tanamedrove sazogadoebrivi warmoebis informaciuli aspeqtebis aRricxva, ekonomikuri movlenebis analizisadmi informaciuli midgomis SemuSaveba. informacia aRwevs mTel ekonomikaSi, rac qmnis ekonomikuri cxovrebis informaciuli mxaris gamokvlevis sirTules.

yvelaferi, rac warmoebulia kacobriobis mier, atarebs informacias. bazarze realizebuli yvela saqoneli Seicavs informacias, romelsac gaCnia meti an naklebi materialuri Semadgeneli.

bazrebis ganviTarebis gziT izrdeba informaciuli kavSirebis raodenoba. amitom informaciuli kavSirebis mTeli moculobis aRwerisTvis, romelic arsebobs bazarze myidvelebsa da gamyidvelebs Soris, Semotanilia termini “sabazro informaciuli veli”. am ukanasknelis damaxinjeba gavlenas axdens sabazro ekonomikis normalur funqcionirebaze, ukumoqmedebas axdens konkurenciaze da iwvevs sazogadoebaSi resursebis araoptimalur ganawilebas.

informacia, rogorc saqoneli, SeiZleba arsebobdes ori ZiriTadi formiT: sakuTrebis uflebis gayidva (infomacia – s), gamoyenebis uflebis gayidva (infomacia – g). informaciuli bazari aris sam nawiliani sabazro struqtura, romelic Seicavs ara marto informaciis bazaars, aramed Tanmxlebi saqonlis da momsaxurebis bazrebs. SesaZlebelia pirveladi, meoradi da mesamedi informaciuli bazrebis gamoyofa. pirveladi infor-maciuli bazari aris uSualod informaciis bazari. meoradi informaciuli bazari aris momsaxureba informaciis mwar¬mo¬eb-lidan mis momxmareblebamde informaciis Sekrebaze, Segrovebaze da gadacemaze. mesamedi informaciuli bazari aris materialuri warmoebis sferoTa jgufi, romelic gankuTvnilia uzrunvelyos pirveladi da meoradi informaciuli bazrebis teqnikuri realizacia [1].

3. ekonomikuri informaciis cneba

informaciis erT-erT mniSvnelovan nairsaxeobas warmoadgens ekonomikuri informacia. ekonomikuri informacia ewodeba informacias, romelic axasiaTebs sazogadoebaSi ekonomikur urTierTobebs. Mmas miekuTvneba ekonomikur sistemaSi cirkulirebadi cnobebi sawarmoo procesebze, materialur resursebze, warmoebis marTvis procesebze, finansur procesebze, agreTve ekonomikuri xasiaTis monacemebi, romelTa gacvlac xdeba sxvadasxva marTvis sistemebs Soris. davakonkretoT ekonomikuri informaciis cneba samrewvelo sawarmos marTvis sistemis magaliTze.

marTvis zogadi Teoriis Sesabamisad, marTvis procesi SeiZleba warmovidginoT, rogorc ori sistemis – mmarTveli da marTuli sistemebis urTierTqmedeba (nax. 1).


მმართველი სისტემა

(ხელმძღვანელობა)

1

გეგმა

ბაზარი

2

3

ზემდგომი ორგანოები

მიმდინარე

მდგომარეობა

(უკუკავშირი)

y

მზა პროდუქცია

ეკონომოკური

და ფინანსური

შედეგები

მატერიალური,

შრომითი,

ფინანსური

რესურსები

x

ნახ. 1. მართვის სისტემის სტრუქტურა

sawarmos marTvis sistema funqcionirebs obieqtis Sesaxeb informaciis safuZvelze, mis Sesasvlelebze X (materialuri, SromiTi, finansuri resursebi) da gamosasvlelze Y (mza produqcia, ekonomikuri da finansuri Sedegebi) dasaxuli miznis (saWiro produqciis gamoSvebis uzrunvelyofa) Sesabamisad. marTva xorcieldeba mmarTveli zemoqmedebis 1 (produqciis gamoSvebis gegma) miwodebiT da ukukavSiris (samarTavi sistemis mimdinare mdgomareobis) gare garemos 2, 3 (bazari, zemdgomi organoebi) gaTvaliswinebiT.

mmarTveli sistemis daniSnulebaa marTul sistemaze iseTi zemoqmedebis Camoyalibeba, romelic aiZulebs au ukanasknels miiRos marTvis mizniT gansazRvruli mdgomareoba. samrewvelo sawarmos mimarTebaSi mciredi pirobiTobiT SeiZleba CaiTvalos, rom marTvis mizania sawarmoo programis Sesruleba teqnikur-ekonomikuri SesaZleblobis farglebSi. mmarTveli zemoqmedeba – es qvedanayofis muSaobis gegmebia, ukukavSiri ki – warmoebis mimdinareobaze monacemebi: nakeTobaTa gamoSvebasa da gadaadgilebaze, mowyobilobaTa mdgomareobaze, sawyobebSi maragze da a. S.

naTelia, rom gegmebi da ukukavSiris Sinaarsi – es sxva araferia, Tu ara informacia. Aamitom, mmarTveli zemoqmedebis Camoyalibebis procesi zustad warmoadgens ekonomikuri informaciis gardaqmnis process. aseTi procesebis realizaciaa sammarTvelo da ekonomikuri samsaxurebis muSaobis ZiriTadi Sinaarsi. Eekonomikur informacias waeyeneba Semdegi ZiriTadi moTxovnebi: sizuste, utyuaroba, operatiuloba.

utyuaroba gansazRvravs Semomavali da SedegobiTi informaciis damaxinjebis dasaSveb dones, amasTan efeqturi funqcionoreba SenarCunebulia.

operatiuloba asaxavs Secvlil pirobebSi gamoTvlebisa da gadawyvetilebebis miRebisaTvis aucilebeli informaciis aqtualurobas.

sizuste uzrunvelyofs momxmareblebis mier informaciis erTgvarovan aRqmas.

4. informaciis klasifikacia sxvadasxva niSnebiT

ინფორმაცია

წარმოშობის

ადგილით

სტაბილურობის

მიხედვით

დამუშავების

სტადიით

ასახვის

მეთოდით

მართვის

ფუნქციით

შემომავალი

გამომავალი

შიგა

გარე

ცვალებადი

მუდმივი

პირველადი

მეორადი

შუალედური

შედეგობრივი

ტექსტური

გრაფიკული

გეგმიური

ნორმატიულ-

საცნობარო

სააღრიცხვო

ნახ.2. ორგანიზაციაში ცირკულირებადი ინფორმაციის კლასიფიკაცია

Siga informacia warmoiSoba obieqtis SigniT, gare informacia - obieqtis sazRvrebs gareT.

stabilurobis mixedviT informacia SeiZleba iyos cvalebadi(mimdinare) da mudmivi(pirobiTad-mudmivi).

cvalebadi informacia asaxavs firmis sawarmoo-sameurneo saqmianobis faqtiur raodenobriv da xarisxobriv maCveneblebs. is TiToeuli calkeuli SemTxvevisaTvis SeiZleba icvlebodes rogorc mniSvnelobiT, aseve raodenobiT. magaliTad, samuSao cvlis ganmavlobaSi warmoebuli produqciis raodenoba, yoveldRiuri danaxarjebi masalebis transportirebaze da a.S.

mudmivi (pirobiTad-mudmivi) informacia - es ucvleli da mravaljeradad gamoyenebadi informaciaa drois xangrZliv periodSi. mudmivi informacia SeiZleba iyos sacnobaro, normatiuli, gegmiuri:

mudmivi sacnobaro informacia Seicavs obieqtis mudmiv TvisebaTa aRweras, xangrZlivi drois ganmavlobaSi ucvleli niSnebis saxiT. magaliTad, mosamsaxuris satabelo nomeri, mosamsaxuris profesia, saamqros nomeri da a.S.;

mudmivi normatiuli informacia Seicavs adgilobriv, dargobriv da zogadsaxelmwifoebriv normativebs. magaliTad, mogebaze gadasaxadis mniSvneloba, saxelmwifo mosamsaxureTa anazRaurebis satarifo bade; mudmivi gegmiuri informacia Seicavs firmaSi mravaljeradad gamoyenebul gegmiur maCveneblebs. magaliTad, kondicionerebis gamoSvebis gegma, garkveuli kvalifikaciis specialistebis momzadebis gegma.

damuSavebis stadiis mixedviT informacia SeiZleba iyos pirveladi, meoradi, Sualeduri, Sedegobrivi.

pirveladi informacia- es informaciaa, romelic warmoiSoba uSualod obieqtis saqmianobis procesSi da registrirdeba sawyis stadiaze;

meoradi informacia - es informaciaa, romelic miiReba pirveladi informaciis damuSavebis Sedegad da SeiZleba iyos Sualeduri da Sedegobrivi;

Sualeduri informacia gamoiyeneba sawyis monacemebad Semdgomi gamoTvlebisaTvis;

Sedegobrivi informacia miiReba pirveladi da Sualeduri informaciis damuSavebis procesSi da gamoiyeneba mmarTvelobiTi gadawyvetilebebis SemuSavebisaTvis.

asaxvis meTodis mixedviT informacia SeiZleba iyos teqsturi da grafikuli.

teqsturi informacia aris alfavitis, cifris da specialuri simboloebis erToblioba, romelTa saSualebiTac informacia warmodgeba fizikur matarebelze(qaRaldi, disfleis ekranze gamosaxuleba).

grafikuli informacia - es grafikebis, sqemebis, naxatebis erTobliobaa.

marTvis funqciebis mixedviT ekonomikuri informacia iyofa: sagegmo-saaRricxvo, normatiul-sacnobaro, saangariSo-statistikur informaciad.

gegmuri (direqtiuli) informacia Seicavs biznes-dagegmvis gegmiuri da sakontrolo maCveneblebis direqtiul mniSvnelobebs raRac momavali periodiT (xuTwledi, weli, kvartali, Tve, dRe-Rame).

magaliTad, produqciis gamoSveba naturaluri da RirebulebiTi gamosaxulebiT, produqciaze dagegmili moTxovnileba da misi realizaciiT miRebuli mogeba da a. S.

saaRricxvo informacia asaxavs dagegmili maCveneblebis faqtiur mniSvnelobebs drois garkveul periodSi. Aam informaciis safuZvelze SesaZlebelia gegmiuri informaciis koreqtireba, organizaciis muSaobis analizis Catareba, firmis ufro efeqturad marTvis mizniT gadawyvetilebebis miReba. saaRricxvo informaciis rolSi gamodis naturaluri(operatiuli) aRricxvis, sabuRaltro aRricxvis, safinanso aRricxvis informacia.

magaliTad, saaRricxvo informacias warmoadgens: muSis mier cvlis (operatiuli aRricxva) ganmavlobaSi damzadebuli mocemuli dasaxelebis detalebis raodenoba, datalis damzadebisaTvis muSis xelfasi (sabuRaltro aRicxva), nakeTobis damzadebis faqtiuri TviTRirebuleba (sabuRaltro da safinanso aRricxva).

normatiul–sacnobaro informacia Seicavs sxvadasxva sacnobaro da normatiul monacemebs, romlebic dakavSirebulia sawarmoo procesebTan da urTierTobebTan. es aris yvelaze moculobiTi da sxvadasxvagvari informaciis saxe. sakmarisia aRiniSnos, rom firmaSi cirkulirebadi informaciis saerTo moculobidan normatiul-sacnobaro informacia Seadgens 50-60%.

normatiul-sacnobaro informaciis magaliTebi: detalebis, kvanZebis, nakeTobebis mTlianad damzadebis teqnologiuri normativebi; RirebulebiTi normativebi (ganfaseba, tarifi, fasi). sacnobaro monacemebi produqciis momwodeblebze da momxmareblebze. saangariSo-statistikuri informacia asaxavs firmis faqtiuri muSaobis Sedegebs marTvis zemdgomi organoebisaTvis, saxelmwifo statistikis organoebisaTvis, sagadasaxado inspeqciisaTvis da a.S. magaliTad, firmis muSaobis erTwliani sabuRaltro angariSi.