BUDDA “PANCHA SHILA” BESH NASIHATI:
|
| |
|
BU BUDDAVIYLIKNING ASOSIY MAQSADI BO‘LIB, NARSALAR TABIATINI TO‘G‘RI TUSHUNISHDAN IBORAT.
|
BUDDIZM ASOSCHISINING SHAXSI ISMI
|
SIDDXARTXA – shaxsiy ism,
GAUTAMA – urug’ nomi,
SHAKYAMUNI – «SHakya qabilasidan chiqqan donishmand»,
BUDDA – «nurlangan»,
TADXAGATA – «shunday qilib, shunday ketgan»,
DJINA – «g’olib»,
BXAGAVAN – «tantana qiluvchi».
|
BUDDANING BIOGRAFIYALARI
|
Buddaning biografiyalari
«Nidanakatxa» – milodning I asrida yozilgan
«Buddxacharita» –milodning I-II asrlarida yaratilgan
«Lalitavistara» – milodning II-III asrlarida yuzaga kelgan
«Abnixishkramansutra».
|
SIDDXARTXA OILASI
|
Otasi: SHakya qabilasining podshohlari
dan biri Shuddxodana
Onasi:Malika Mayya
Turmush ortogi: YAshadxara
Raxula:Raxula
|
SIDDXARTXA TA’LIMOTI
4 OLIY HAQIQAT ASOSIDA YUZAGA KELADI
|
«Azob-uqubat mavjuddir»
«Qiynoqlarning sabablari mavjuddir».
«Qiynoqlarni tugatish mumkin».
«Qiynoqlardan qutilish yo`li mavjuddir».
|
AXLOQ NORMALARI
|
qotillikdan saqlanish;
o`g’rilikdan saqlanish;
gumrohlikdan saqlanish;
yolg’on, qalbaki narsalardan saqlanish;
mast qiluvchi narsalardan saqlanish.
|
DONISHMANDLIK
|
Nirvana so`zining lug’aviy ma`nosi – «o`chish, so`nish».
|
BUDDIZM KENG TARQALDI
|
Mil. av. 273-232 yillarda hukmronlik qilgan imperator Ashoka davrida buddizm keng hududlarga jadal tarqaldi.
|
BUDDIZM DINI MANBASI
|
TRIPITAKA
(yoki Tipitaka –
«uch savat»
ma`nosini anglatadi).
|
TRIPITAKA UCH QISMDAN IBORAT
|
Budda targ’ibotining haqiqiy bayoni hisoblangan sutra matnlari – Sutra-pitaka
Rohiblik axloqi, xonaqohlar nizomlariga bag’ishlangan vinaya matnlari – Vinaya-pitaka
Buddizmning falsafiy va psixologik muammolarini bayon qilgan abxidxarma matnlari – Abxidxarma-pitaka
|
BUDDIZM DINI OQIMLARI
|
Xinayana
Maxayana
Tsintu
Tantrizm
Tenday
CHan’-Buddizm
Lamaizm
|
XINAYANA OQIMI
|
Buddizmning asosiy yo`nalishlaridan biridir. Xinayana «kichik arava» ma`nosini anglatib, u diniy yo`nalish sifatida mil. av. I asrda shakllangan.
|
MAXAYANA
|
Maxayana ruhiy kamolot ahdiga rioya etuvchi, xudoga iltijo qiluvchi rohiblarga in`omlar berib yordam ko`rsatuvchi har qanday oddiy dindor najot topishi mumkin degan ta`limotga asoslanadi. Bu xudolarga ishonish yo`llari barcha uchun mumkin bo`lganligi sababli u «katta arava» nomini olgan.
|
TSZINTU
|
Xitoyda vujudga kelgan va keyinchalik YAponiyaga o`tgan. Unga Xuey-YUan’ asos solgan. Xitoyshunos olimlarning ta`kidlashlariga qaraganda, TSzintu yo`nalishi daosizm, hatto qadimgi Xitoy «sinizm»i ta`sirida shakllangan.
|
TENDAY
|
Bu nom shunday deb atalgan bir ibodatxona nomi bilan bog’liq. Mazkur yo`nalishning ilk va ko`zga ko`ringan vakillaridan biri monax CHji-I bo`lgan. Tenday yo`nalishi o`z tarafdorlari orasida katta obro`ga ega bo`lgan va XIV asrga qadar mavjud bo`lgan.
|
TANTRIZM
|
Hindistonda birinchi ming yillik o`rtalarida vujudga kelib, keyinchalik Xitoyga ham o`tgan. Buddizmning ushbu yo`nalishi VIII asrga kelib juda taraqqiy topdi.
|
CHAN’-BUDDIZM
|
Mazkur yo`nalishning nomi sanskrit tilidagi «dxiana» (meditatsiya, fikrni jamlash) so`zidan kelib chiqqan. Hindistonda vujudga kelgan dxiana buddizm maktabi tarafdorlari vaqti-vaqti bilan tashqi olamdan uzilib, ushbu abadiy tashvishlardan chetlanish va fikrni bir nuqtaga jamlash ta`limotini ilgari surganlar.
|
|
