lıda çonli-çiskinli adacıqlar qaralırdı. Vo bu adalarla sahil arasın-
dakı su zolağı qonur nöqtolorlo örtülmüşdü - bunlar üzoıı lcm m inq-
lor idi.
Sort şimal küloyi iliyimizo işloyirdi. Uzun yollarda yorulub
oldon düşsok do, hamı hoyocan içindo idi, suyun iyi iso bizi maqnit
kimi özüno çokirdi. Hansısa bir hiss, duyğu bizi clo hcy inandırırdı
ki, tcz suya girmok Iazımdır vo bu su bizim hoyocanımızı yuyub
aparacaq, bizi buxovlayan qandah açacaq. Biz öm ür boyu bu ongin
sulara qovuşmağa can atmışdıq vo indi somada ara vcrmodon dola-
şan qağayıların quduz çığırtısına, doniz yırtıcılarına mohol qoym a-
dan böyük noşo içindo donizin, köpüklü dalğaların qoynuna atıldıq...
Donizdo üzmok çayda, göldo üzmokdon xcyli asan imiş. D alğa-
lar aram-aram moni yuxarıya qaldırır, sonra aşağı cndirirdi. Monimlo
yanaşı otrafda çoxlu başqa qollar, çiyinlor do yuxarı qalxıb, aşağı
cnirdi. Doniz bizi yırğalayırdı, bizso poncolorim izlo avar kimi
çoko-çoko lozzot içindo üzürdük. Yuxarıdan bizo iri cığırğan quşlar
hücum cdir, lap suyun üzündo qanadlanm çırpır vo dimdiklorindo
qurbanları ağır-ağır yuxarı qalxırdılar. Bozon iso yaşıla çalan suyun
üzündo hansısa yırtıcınm tünd rongli küroyi pcyda otur, yeko bir
ağız açılıb, yumulur vo lemminqlorin biri qofloton yox olurdu.
Ancaq bütün bunları hcç vccimo do almırdım. Noşo içindo üzmokdo
idim - azad, xoşboxt vo mono clo golirdi ki, balıq kimi yüngülco
üzürom. Ancaq yox. balıqla bizi m üqayiso etmok olmaz. Tezliklo
hiss clodim ki, artıq su moni bayaqkı kimi saxlamır. Əvvollor
qupquru havayla dolu xoz dorim indi bədonim o yapışıb moni aşağı
çokirdi. Çiyinlorim artıq suyun altındaydı, birco başım üzdo idi.
İrolido adaların qaraltıları gücto seçilirdi. Mon üzür, hcy üzürdüm.
Ətrafım da elo bil lcmminqlor azalmışdı. Bozilərinin cosodi suyun
üzündə can sız-can stz yırğalanır, köpüklü, soyuq dalğaların
qoynunda yalnız qonur bcllori görünürdü. Bclo lcm m inqlərə tez-tez
rast golirdim. Onlar suyun üzündo yırğalana-yırğalana qalmışdılar.
Yuxarıdan quşlar, aşağıdan batıqlar onlara hücum cdirdi.
Mon soyuqdan titroyirdim, yorulmuşdum. Donizin ucu-bucağı
görünmürdü. Bəzon köpüklü dalğalar başımdan aşırdı. Yaşıl suyun
içindo ölü lcmminqlori, onların boğulub dənizin təkinə nccə get-
diklorini görürdüm. IIolə do monim kimi üzm əkdo davam cdib,
yaxın adalara can atan lem m inqləri do görürdüm. Bayaq donizin
sahilindo səbirsizlikdon alışıb-yanırdım vo bu sonsuz donizo böyük
372
scvinclo atılmışdım, indi iso torpaq moni yenidon özüno çokirdi.
Möhkom torpağın üstündo olmaqdan, poncoloro güc vcrmoyib din-
colm okdən, yuxuya dalmaqdan da böyük xoşboxtlik vardımı?
Yorğunluq vo yuxuyla mübarizo - açıq donizdo narahat və mis-
kin bir hoyat namino gcdon mübarizo uzun çokdi. Ətrafımda doniz
bomboş idi, yalnız arabir tok-tük lcmminqlor gözo doyirdi, qalan-
ları suda boğulmuşdu.
Düz qarşımda günoş üfüqo sarı oyilmişdi. Dalğa məni bir az
yuxarı qaldıranda sarı somanın fonunda qaralan adaları gördüm. Vo
get-gedə adalar daha gcniş və uca görünso do, mono clo golirdi hcç
vaxt oraya çata bilm əyəcəyəm . Moni bir ölüm yorğunluğu çulğala-
mışdı, artıq ncço dofo idi ki, bir ncçə saniyoliyo başımı aşağı salıb
m ürgüloyir vo boğulhaboğulda ayılıb poncələrim i sürotlo işo
salırdım.
Düz qabağımda böyük, hündür adanı görondə mon yanyuxulu
voziyyotdə idim. Ətrafı bürümüş qaranlıqda o bütün ozəm ətiylo
qarşımda ucalırdı. Torpağın iyi arabir bumuma doyir və moni son
gücümü toplayıb üzmoyo vadar cdirdi. Torpaq lap yaxında idi və
artıq m ən ayağımm altında qumu hiss cloyirdim. Budur, mon öz
bodonimin ağırlığına zorla güc golorək sürüno-sürüno gcdirom.
Ətrafı bürüm üş ala-toranda sahildo qaralan nöqtolor sezirom vo
onlan o saat iyindon tanıyıram: lcmminqlordir. Donizi üzüb kcçmiş
onlarca Icmminq orada sahildo uzanıb qalıb. O nlarm birino
yaxınlaşıb iyloyirəm: lıolo sağdır. Lcmminq yatıb. Monim özümü
d ə yuxu basır...
Lakin çox yata bilmirom. Dohşotli sos-küyo oyanıram. Quşlar
çığırışır. G ünəş doğmayıb, ancaq donizin o tayı gül rəngindodir.
Qulaqbatırıcı çığırtılar qayalardan, lap bizim başımızın üstündon
gəlir. Bütün bodənim tir-tir osir, yanımdakı lcmminqin də nccə tit-
rədiyini duyuram. Tükümüz bədənim izo yapışıb, soyuqdan tir-tir
osirik. İndico günoş üfüqdən bəylanacaq, ancaq bizo hücum ctmoyə
hazırlaşan yırtıcı quşların sosi kosilmok bilmir.
Sağ qalmış bir ovuc lemminqdo şüur qığılcımı közorirdimi? Vo
bu qığılcım çoxmu qalacaqdı? Soyuqdan ölmək, qanadlı vohşilorin
dim diyində m ohv əlm aq, yoxsa ycnidon yola davam ctmək -
bunlardan hansını seçocokdilor? Qodimlordo, çox-çox qodimlordo
lemminqlori görmüş, yaxud onlar haqqında hckayətlori dinlomiş
insanlar dcmişlor: “O nlar qəsdon dənizə atılırlar ki, boğulsunlar. Bu
özünü öldürmoyo gcdon yoldur” . I3ir do bunu dcmişlor: "Lcm -
minqlorin köçü donizdo bitir, çünki bura onların qodim, çox-çox
qodim moskoni olub, sonralar bu ycrlor suyun tokindo gizlənso do,
namolum qüvvo lcmminqlori öz qodim Voıonino çokib gotirir” .
İndi bu cür yozm alan daha cşitmozson.
* * *
Ümid cdirom ki, balaca aktyorumun kömoyi ilo bizim günlorin
bir hoqiqotini aça bildim: lcmminqlor daxili sckresiya vozilorinin
koskin doyişmosi ilo olaqodar gorgin, hoyocanlı voziyyoto uzun
müddot dözo bilmir, baş alıb uzaqlara gcdirlor. Uzaqlara çağınş,
soyahot cdon o biri canlılara nisboton onlara daha güclü şokildo
tosir cdir. A m ansız qüvvo onları uzaq donizo qovur, onlar
təzolonmok. rahatlanmaq, dinclik tapmaq üm idilo - obos bir ümidlo
özlərini donizin qucağına atırlar.
Mon lcmminqlorin qorbo doğru yol tutduqlarını danışdım. Bu
yolu tutan Icmminqlorin hcç biri hor cür manco vo təhlükəyə bax-
mayaraq, yollarından yayınmırlar. Başqa ycrlərin lcmminqləri özgə
istiqamoto do gcdirlər, ancaq hansı yolu scçirlorso scçsinlər, həm in
yol mütloq donizə gəlib çıxmalı vo orada da soyahət bitmolidir.
Yolun sonunda lcmminqlorin hamısı ölür, ya bir qismi? Ola b il-
sin ki, hamısı ölür. Skandinaviya tobiotşünası Xcçstrcm bir dofo
müşahido cdib ki, bozi lcm m inqlor üzüb gcri qayıdır. Ancaq bu fakt
mübahisolidir. Çox chtimal ki, bizim lıekayəçimiz kimi xilas olub
adaya, qayalığa çıxan homin lcm m inqlər orada mohv olub gedirlər.
Növün qorunub saxlanmasını səyahoto çıxmayan, yuvada qalan bir
neçə lcmminq ailəsi tomin cdir. Homin o çağırışın onlara dəxli yox-
durmu? Bu, növün yaşamaq instinkti ilo bağlıdır, güman ki, başqa
soboblor do var. Ncco olur ki, bizi lcmminqlori narahatlıq bürümür?
Bunun səbobini bilmok lazımdır, biz iso bilmirik.
Alim lor çılğınlıq encrjisinin səbəblori, ay n -ay rı illordə lcm -
minqlorlo birgo onların düşm onlorinin vo digor hcyvanların sürotlo
çoxalması ilo əlaqodar suallara cavab axtarırlar. Doktor P.Loran bu
problcmi “vulkanlann püskürm osi” , ycrin orta tcmpcraturunun
doyişkonliyi, günoş ləkəlori kimi böyük dövri hadisolərlə vo hotta
kosmik səboblorlo bağlı şokildə izah ctm əyo çalışır.
374
Ogor bu bclodirso onda bos no üçün o qüvvolor planctimızın bir
ycrinin tobii düzülüşünü pozur, digor ycrloro iso losir ctmir? Nə
üçün o q ü w o lo r başqa hcyvanlara vo insanın özüno təsir etmir?
Mon sosioloq olsaydım, “ lcmminq ili”ndə baş veron hadisolori
daha dorindon öyronor vo bolko do sübut etmiş olardım ki, bu
illordo hökmdarlar vo dövlot xadimlori öz saraylarında daha çox
özbaşınalığa yol verir, işbazlar öz idarolorində dalıa çox alvcro
qurşanır, yazıçılarsa daha çox vo çılğınlıqla yazıb pozurlar. Bolko
do, hcç nəyi sübut edo bilməzdim. Lakin bu sayaq axtarışları mən
m ənasız və boş bir iş hcsab ctmirom.
Biz artıq gördük ki. soma cisimlorinin cazibosi nəticosindo
okcanm qabarma və çəkilmosi təkeo donizdo yaşayan canlılara
dcyil, insanın özüno də tosir göstorir. İnsanlar düşündüklorindon də
artıq dərocodə kosmosdan asılıdırlar. Bizdo bclo tosovvür yaranıb
ki, planetimizdoki hcyvanların sonsuz köçündo insan yalnız kənar
bir m üşahidoçi kimi iştirak cdir. I.akin bu, aldadıcı losow ürdür.
Hansı bir yollasa biz özümüz do doyişirik, hotta bir ycrdo durub
qalsaq bclə yeno do durmadan doyişirik.
375
Dostları ilə paylaş: |