SeçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

virdi...  Spartakın  var-dövləti,  səxavəti, hətta  şeir  oxuması da  Təhm  i-nəni 
cəlb eləməmişdi, bu Moskva gecəsində, hotel nömrəsində Təh-minə məhz 
Zaurun boynunu-boğazını öpüşlərə qərq edir: 
- Sevirəm səni... sən hamıdan yaxşısan... mənim cammsan, əzi-zimsən, - 
deyirdi... 
 
Indi gündüz Moskva küçələrini dolaşıb bütün gecəki sözləri, xati-rələri 
bir  daha  yaddaşında  oyatdıqca,  çək-çevir  elədikcə  Zaur  ancaq  və  ancaq 
bəxtiyarhq hissi keçirirdi, heç bir xalla, heç bir fıkirlə ləkələn-məmiş tam bir 
xoşbəxtlik duyğusu. Və bu duyğu o qədər qüw ətli idi ki, aşıb-daşıb içindən 
çıxırdı, başqalarına, küçədən keçən yad adamla-ra da yoluxurdu. Zaura elə 
gəlirdi ki, bu hissin gücü qarşısında heç nə dayana bilməz, bu hiss hamım 
inandırmağa və bütün maneələri dəf et-məyə qadirdir. O əmin idi ki, hətta 
ata-anası belə bu hissin şiddətini bilsələr, heç bir etirazları qalmaz. Məgər öz 
oğullarının  düşmənləri  idi  ata-anası,  məgər  arzuları  onu  xoşbəxt  görmək 
deyildi  və  əgər  belədir-sə,  Zaur  ömründə  birinci  dəfə  olaraq  sözün  əsil 
mənasında  xoşbəxt  ikən  nə  deyə  bilərdilər  axı?  Bu  xoşbəxtlik  nəinki  ata-
anasına,  hətta  qonşularma,  Alya  xanımgilə  də  sirayət  etməliydi.  Zaur 
inanırdı  ki,  Murtuzovlar  belə,  Firəngizi  nə  qədər  Zaura  ərə  verməyi 
arzulasalar da, onun indiki xoşbəxtliyi qarşısında çəkilməliydilər, “qismət bu 
imiş” deyib Zaurla Təhminəyə uzun birgə ömür arzulamahydılar. Və bütün 
başqa tanış-bilişlər də belə... və o cümlədən Təhminənin əri Manaf da belə... 
“Mənimlə  xoşbəxt  olmadı,  barı  Zaurla  xoşbəxt  olsun”  deyə  qırağa 
çəkilməliydi Manaf və ümumiyyətlə, bütün adamlar bu dünyada belə nadir 
şey  olan həqiqi səadəti görüb ona qibtə eləməliy-dilər. Firəngiz, doğrudan, 
yaxşı  qızdır,  fağır..  Evlənmək  olardı  onunla,  ala  bilərdim  onu,  yaxşı  ailə 
qura  bilərdik.  Amma  nə  edəsən  ki,  bu  dünyada  Təhminə  var  və  Zaurun 
bəxtinə də məhz belo qəliz və xoş-bəxt sevgi düşüb. 
 
 
 
 
 
V eddinci fəsil 
 
Yar ilə əğyarı həmdəm görməvə olsaydı səbr 
 
Tərki-qürbət eyləyib əzmi-yar etm əzm idim ?! 
 
Axşam doqquzda  Şabalovkaya  gəldi, telestudiyanın  qarşısında  var-gəl 
eləməyə  başladı.  Studiyamn  çöl  qapılarından  içəri  elə  hey  adam  girib-
çıxırdı. Zaur da bir on beş dəqiqə bayırda gözləyib içəri 
 
girdi.  İçəri  foyedə  də  adam  çox  idi,  dəmir  məhəccərin  yanında  milis 
durmuşdu  və  foyenin  o  biri  tərəfınə  keçənlərin  buraxılış  vərəqələrini 
yoxlayırdı. Zaurun, təbii ki, buraxılış vərəqi yox idi, odur ki, foyenin o biri 
tərəfındə  qaldı...  Foyenin  bu  tərəfı  tüstü  içində  idi  və  hətta  divar-dakı 
lövhədə də göstərilirdi ki, papiros çəkmək yeri məhz elə buradır. Lövhənin 
altında,  döşəmənin  üstündə  dairəvi  sink  qutu  qoyulmuşdu,  belə  qutularda 
lent  saxlayırlar,  indi  isə  həmin  qutunun  yarısı  külqabı  olmuşdu,  papiros, 
siqaret  kötükləri  ilə  dolu  idi.  Arabir  bu  qutunun  ya-nına  gəlirdilər, 
acgözlüklə bir-iki dərin qullab vururdular və siqareti divara basıb (divar kül 
ləkələrindən qapqara idi) qutuya atırdılar... Qa-ra cemperli qız çiyninə palto 
ataraq küçəyə çıxdı, kimisə harayladı, geri qayıtdı... Başqa bir eynəkli qız 
telefonla  harasa  zəng  eləməyə  cəhd  edirdi.  Qara  cemperli  qız  növbətçi 
milisə  yanaşaraq  kağız  verdi  ona:  -  Vot,  pojaluysta,  spisok  akterov,  oni 
seyças proydut, - dedi. 
 
Sallaq bığlı oğlan foyeyə çıxdı və bayırdan gəlmiş meşin pencək-li, 
özü kimi sallaq bığlı başqa bir gənci görüb: 
 
- Privet, starina, - dedi, - uqosti siqaretoy. Kakie u tebya'? 
 
 Bete. Nu kak tebe? 
 
 Çto? 
 
Nu, vçera. Fcllini. 
 
 Nu, starik, qrandiozno. Ya oçumel, starik, ssena v tunele - eto 
 
oboldet mojno. 
 
- Da, koncçno, starik... No vse je znaeş, pomoemu, Fellini ot ba-rokko 
prişel k rokoko... 
 
Nodənsə bu cümlə Zaura xususi ləzzət verdi, pıqqıldayıb gülmok-don 
özünü  güclo  saxladı...  Eynəkli  qız  axır  ki,  niyyətinə  çatdı,  telefon-da 
istodiyi adamın sosini eşidib: 
 
İr,  eto  ya  Yulka,  -  dedi  -  Bitıy  ças  torçu  zdes  nc  moqu  do  tcbya 
dozvonitsya. 
Tohmino foyenin o başından gəlirdi, uzun paltar gcymişdi, yanın-da da 
iki kişi vo uzun, sarışın bir qadın vardı. 
 
Zaura tanış golirdi bu qadın və az sonra yadına düşdü ki, onu ck-randan 
tanıyır  -  Moskva  televizorunun  diktoru  idi.  Kişilordon  biri  do,  görünür, 
moskvah  idi,  o  biri  iso...  Zaur,  heç  vaxt  görmomişdi  bu  ada-mı,  amma 
dorhal  tanıdı,  kim  olduğunu  təyin  elədi.  Şübhəsiz,  homin  te-leviziya 
rcjissoru, adı Təhminənin dilindən düşməyən Muxtar Məhər-romov bu idi. 
Muxtar çox da yaşlı adam deyildi, amma başı ağannışdı, birçoklori tamam 
ağ idi, başında da ağ tüklər qaradan çox idi. Dolu bə- 

---

dəni  bir  az  lırt  təsir  bağışlayırdı,  bu  təəssüratı  qırış  zamş  pencəyi,  əzik 
köynəyi və səliqəsiz bağlanmış qalstuku da artırırdı, bu adam, d ey ə  - sən, 
üst-başma heç fıkir verən deyildi. Ağıllı və kədərli gözləri vardı. Muxtarın 
sifəti  yorğun  idi.  Həm  də  bu  yorğunluq  bir  gərgin  günün,  bir  yuxusuz 
geeənin əzginliyi deyildi, illərin yorğunluğu idi. Bu yorğun-luqda həyatdan 
bezarlıq da olmasa, hər halda, dünyanın hər üzünə b ə - lədçilikdən doğmuş 
bir  pərişanlıq  vardı,  bu  adam  elə  bil  yaşının  illə  -  rindən  qat-qat  artıq 
yaşamışdı dünyada və hər şeyi də bilirdi insanlar haqqında. 
 
Görünür,  Muxtar  Məhərrəmov  elə  sayaq  adam idi  ki, dünyada heç  bir 
şeylə təəccübləndirmək olmazdı onu. Belə adamlar bədbəxtlikdən heç nəyə 
ürəkdən  sevinə  bilmirsə,  xoşbəxtlikdən  heç  nəyə  də  dərin-dən 
kədərlənmirlər...  Qəribədir,  adamların  başları  da  müxtəlif  eür  ağarır: 
bəzilərinin  başı  ağappaq  qar  kimi  ağarır,  bəzilərininki  elə  bil  kif-atır... 
Muxtarın çallığı kül rəngində idi, amma elə bil yalnız saçla-rı yox, sifəti də 
kül  rəngində  idi,  alnında  və  dodaqlarının  ətrafında  də  -  rin  qırışlar, 
gözlərinin altında qara həlqələr vardı və Muxtar içində boğuimuş adatn təsiri 
bağışlayırdı.  Bircə  dişləri  ağappaq  idi  və  Mux-tar  güləndə  nazik  qara 
bığlarınm altından ağaran dişləri sifətinə xoş bir ifadə verirdi... 
 
Təhminə  Zauru  görüb  əl  elədi,  amma  gəlmədi  ona  tərəf,  dayanıb 
dostlarıyla  danışırdı...  Söhbətləri  nə  iso  uzantrdı,  amma  Zaur  səbirlə 
gözləyirdi,  bilirdi  ki,  indicə  Təhminə  onlarla  görüşüb  ayrılacaq,  Za-urun 
yanına gələcək və onlar yenə do dünonki kimi Moskva küçələri-ni e\odən-
belə ölçəcəklər... Yenə də eürbəcür adamlar foyeyə girib-çıxır, vosiqələrini 
göstorirdilər,  yenə  do  ayrı-ayrı  cümlə  qırıqları,  ay-rı-ayrı  sözlər  dəyirdi 
Zaurun qulaqlartna: “trakt, monitor, Xutsiev, Xe-sin, Fellini...” 
 
Nəhayot, Tohmino dostlarıyla vidalaşmağa başladı, ovvəlcə əlini kişiyo 
uzatdı,  kişi  Tohminonin  olindon  öpdü,  sonra  qadın  diktorla  qu-caqlaşıb 
öpüşdülər, sonra isə hər ikisino bir daha ol eləyib, çıxışa to-rət addımladı. 
Muxtar da moskvahlarla görüşüb Tohminənin yanınca gəlirdi. Zaur heç bu 
variantı ağlına gotirməmişdi... 
 
Təhmino: 
 
- Tanış olun, 
dedi. -■ Zaur - Muxtar... Hər ikinizə bir-biriniz haq- 
 
qında o qədər danışmışam ki, elə tanış kimisiniz. 
 
Muxtar: 
 
- Çox şadam, - dedi və olini uzatdı. 
 
Zaur da əlini uzadıb nəzakətlə: 
 
  Mən  də  şadam,  -  dedi. 
Təhminə: 
 
  Gedək, - dedi və onlar küçəyə çıxdıqda hər ikisinin qoluna girdi. 
 
  Yolumuz  hayanadır,  hara  gedirik  indi?  -  Təhminə  heç  birinə 
müraciət eləmirdi, amma birinci Muxtar cavab verdi: 
 
  Sənin kefın hara istəsə... 
 
Təhminə: 
 
- Bilirsən nə var, Zaur, - dedi. Zaur öz-özünə qeyd elədi ki, Mux-tarın 
yanında  ona  “Zaurik”  yox,  Zaur  deyir.  -  Muxtarın  başına  gözəl  bir  fıkir 
gəlib, bizi  yeməyə dəvət eləmək istəyir. Məncə dahiyanə fı-kirdir bu, sən 
necə bilirsən? 
 
Zaur tutulmuşdu, axı  ona  elə  gəlirdi  ki,  bu  axşam  da  ikisi  olacaq-lar, 
dünənkitək... Amma budur bax bu Muxtardır nədir, hardansa çıx-dı ortalığa 
və Təhminə do indi onun adından dəvət eləyir Zauru şam yeməyinə. Belə 
görünür ki, Muxtarın hesabına... Özü niyo dinmir bəs? 
 
Muxtar: 
 
- Zaur, - dedi, - əgər, axşam elə vacib işiniz yoxdursa, gedib bir yerdə 
otunnaq pis olmazdı moncə, ho? 
 
“Gör  bir  mosələni  necə  qoyur?  Vacib  işiniz  yoxsa...  Burada  monim 
Tohminədən  başqa  no  vacib  işim  ola  bilər?..  Yəni  məgər  bilmir  bizim 
Təhminəylə münasibotlərimizi?.. Təhminə qandırmaytb onu?..” Pis bir fikir 
goldi  Zaurun  başına:  “Bəlkə  elə  mon  özüm  do  Tohminoylo  homin  bu 
Muxtarın  osil  münasibotlorindən  bixəbəroın...  Bu  no  söh-botdir  bclo: 
“vacib  işiniz  yoxsa...”  .  Tutalım  ki,  ınonim  vacib  işim  ol-saydı,  mon 
Tohminoni  bununla  qoyub  gedocəydim  boyom...”.  Amma  qəribodir  ki, 
Zaur Muxtara yox, Tohminəyə əsobiloşirdi... bu ikibaşlı münasibotlor üçün 
osobiloşirdi... Bir istədi acıqcan desin ki, ho, vacib işim var; amma qorxdu 
ki,  onu  saxlayan  olmasın,  elo  Tohminə  do  o  cümlədon,  madam  ki,  vacib 
işin var, xoş gəldin... 
 
Yox, bir elo işim yoxdur, dedi. 
Muxtar: 
Lap yaxşı,  dedi.  Onda kino evino gedok. 
 
Taksi saxladılar - Muxtar qabaqda oturdu, Zaurla Təhminə dalda. 
Muxtar ünvanı dedi. 
Gəlib  çatdılar,  Muxtar  sürücünün  haqqın  verondo  do  Zaur  özünü 
birtohor hiss elodi, indi burada qabağa düşmək, “yox, mən verorom” demok 
gülünc olardı, axı, yeməklərinin daha böyük xorcini Muxtar 

---