Şəmil Sadiq
Yüklə 19,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 174 da da yazarsan. Birincini də yazanda onlar deyib, diqtə edib, sən yazmısan”. İndi İsa müəllim demiş- kən, sanki Zəlimxan müəllimə bu poemanı göylər- dən kimsə diqtə etmiş, o da yazmışdır. Əsər o qədər elmi və fəlsəfi mətləbləri poetik şəkildə ifadə edir ki, sanki bu poema deyil, mənzum elmi əsərdir. Bəli, mənzum elmi əsər. Çünki İsa Hüseynovdan İsa Mu- ğannaya qədər gedən yolda ustadın bütün yaradıcı- lığı poetik təhlilə cəlb edilmişdir. Mənzum əsərlərdə elmi izahat və təhlillər veril- məsi ənənəsi qədim türk təfəkküründən gəlir. Niza- miyə, Nəsimiyə, Xətayiyə yalnız şair demək və gü- nümüzün anlamı ilə şair kimi yanaşmaq böyük yan- lışdır. Kimlərsə elmi fikirlərini, fəlsəfəsini nəsrlə dediyi halda, bu böyük dühalar ahəngdar və ritmik olaraq ruhlara daha da yaxşı xitab etsin deyə nəzmi seçmişlər. Xalq şairi Zəlimxan Yaqubun "Ün" poema- sı onu göstərir ki, Sabir Rüstəmxanlı demişkən, "Bu torpaq hələ də bərəkətlidir". Bəli, bərəkətin toxumları genetik yaddaşımızda yaşayır hələ də, onu elmlə, zəka ilə, saflıqla suvara bilsək, bir zamanlar Bilgə xaqanlar kimi dünya mədəniyyətinə yaşam konsep- siyaları və dini fəlsəfi dünyagörüş ixrac edən və sadəcə yaradan xalq kimi mühüm yeri olan türk təfəkkürü yenidən cücərər və bəşəriyyətin xilasının işığı ola bilər. "Ün" poemasının sadəcə alt başlıqları göstərir ki, müəllif filosof yazıçının həyat və yaradıcılığına tam mənası ilə bələddir: SafAğ elmi, İsadan Muğannaya, Onun qurduğu məclis, Yerlə göy arasında, Atadan Bağ İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 175 Ataya, Yanğın, “Zarinci” üstündə, Muğanna saz çalırdı, Sən nələr çəkirsən, Sui-qəsd, Pıçıltılar, Firuzə xanıma salamlar olsun, Nəimilik – Nəsimilik - Muğannalıq, Mu- ğanna var, Muğannadan içəri. Başdan-başa müəmma, sehr qoxuyan kişi. “Tövrat”ı, “İncil”i də, Quranı “GurÜn” kimi, Təzə gözlə, baxışla, duyan, oxuyan kişi. Sən ağ görmək istədin, bu düzü, bu dünyanı. Silahlardan aralı, Günahlardan aralı, Allahlardan aralı. 119 Misralardan bəlli olur ki, Zəlimxan müəllim "İdeal" romanından başlamış "Mənim məhəbbətim" adlı bir səhifəlik son yazıya qədər Muğanna yara- dıcılığı ilə dərindən tanışdır. Müəllifin "Sehr qoxu- yan kişi" ifadəsi isə maraqlı bir tapıntıdır. Elmi ədə- biyyatda magik realizm – əfsunlu realizm kimi səciy- yələndirilən Muğanna yaradıcılığının baş obrazı olan İsa Muğannaya yaraşan uyğun poetik ifadələrdəndir – "Sehr qoxuyan kişi" ifadəsi. Ustad sənətkarın İsa Muğanna kimi yazdığı bütün əsərlərində bir sirr, bir məna gizlənib. Hər bir sözü üzərində fikirlər yürü- dülə, müzakirələr açıla bilər. Şairin "Silahlardan aralı, Günahlardan aralı, Allahlardan aralı" misraları 119 Zəlimxan Yaqub, Azərbaycan jurnalı, Ün, N10. 2014, s 8. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 176 ilk baxışdan oxucunu düşündürə bilər. Lakin əmi- nəm ki, Muğanna ideoloji fikri ilə tanış olan oxucu, gülümsəməyə bilmir bu məqamda. Dünyanı "Ağ" görmək istəyən yazıçı həyatının son 30 ilini təhrif olunmuş dinlərin, allahların mahiyyətini açmağa ça- lışdı. Onun konsepsiyasına görə bu gün dünyanı dinlərlə idarə edənlər pul allahları, qorxu allahları, təhrif allahlarıdır. Hər hansı bir oxucu əsərləri ilə yazıçını oxuya, duya, anlaya bilər. Hətta onunla dərdləşə, söhbətləşə də bilər. Lakin bu cür bir poemanı yazmaq üçün va- cibdir ki, oxuduğun əsərin müəllifi dostun ola, həm də onun yazdıqlarına pərəstiş edəsən, simpatiya ilə yanaşasan və hər cümləsinə qibtə edəsən ki, belə bir əsər ortalığa qoya biləsən. Əzizimiz, Muğanna! Heç kəs soruşmasın ki, Haralıyam, hardanam. Mən də Odərlərdənəm, Mən də SafAğlardanam. 120 Bəlkə, bir zamanlar Zəlimxan müəllim də İsa Muğanna ilə söhbətlərində onun göylərdən Ün eşit- məsinə inanmadığını deyib və ya eyhamını vurub, bəlkə də sadəcə ürəyindən keçirib. Amma poemanı oxuduqca görürsən ki, bu gün Zəlimxan müəllim İsa Muğannaya və onun Ününə tam varlığı ilə inanır. Və zaman-zaman planetdən Muğannanın göndərdiyi ilahi səsi, siqnalı eşidir, qədim elm olan ağ, maq, 120 Zəlimxan Yaqub, Azərbaycan jurnalı, Ün, N10. 2014, s 70. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 177 muğ – SafAğ elminin fəlsəfəsini sözün qüdrəti ilə bizə təqdim edir. Doqquz oğlu, övladı, bir-bir güllədən keçən, İsa, Musa babanın İsahaq, Musahəqtək, Anadilə çevrilib tüstülənən ahı da, Yazıq Taftı qarının Açılmaz sabahı da SafAğ elmindən gəlir. Cümrünün tütəyində alovlanan nəfəs də, Tapdığın sinəsindən qopan o qəmli səs də, Çayın hayqırtısı da, selin gurlaması da, Sudüşən çəmənində Şehin parlaması da SafAğ elmindən gəlir. 121 Yuxarıdakı misralar İsa Muğanna taleyi ilə ob- razlarının taleyinin ifadəsidir. Çünki İsa Muğanna- nın adı onun əmisinin, Musa isə babasının adıdır ki, biz bu haqda İsa Muğannanın "Həyatımdan səhi- fələr" oçerkindən oxuyuruq: "İsa əfəndi mənim do- ğuluşumdan səkkiz il əvvəl, nəslimizin Muğanlıdan əvvəlki kəndi Padişahlıqda dünyasını dəyişmiş əmim idi. Nəriman Nərimanov sosialist ideyaları 121 Zəlimxan Yaqub, Azərbaycan jurnalı, Ün, N10. 2014, s 9. Yüklə 19,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|