Şəmil Sadiq
Yüklə 19,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 193 Daxilimizdədi bu bataqlığa sürüyənlər institutlarda, mədəniyyət ocaqlarındadılar! Vətənin həqiqətlərini danan adam vətəndaş olammaz, oğul!” Dr. Fatih Yalçın beyin fikirləri bu məqamda fik- rimizi daha aydın ifadə edər: “Tarihsel bilginin nes- nelliğinin bile tartışıldığı bir dönemde bir de yazarların tarihî metinler üzerinde kurgu yapma özgürlüğü ortaya çıkınca tarih bir fantezi alanına dönüşmüştür. Hiçbir etik kaygı taşımayan bu tavır zaman zaman tarihin ideolojik kaygılarla çarpıtılmasına, kişilik haklarının ihlaline kadar ileri boyutlara varabilmektedir. Bu tür metinleri kurgusal metinler olarak değerlendir(e)meyen okur zihninde tarih bu yolla suistimal edilmekte, istikrarsızlaştırılmaktadır. 138 İdeal romanından sonra “Qəbiristan” (1991-92) romanında İsa Muğanna “Kitabi-Dədə Qorqud” mövzusuna bir daha qayıdır. Bu dəfə isə daha böyük ürək yanğısı ilə gizlədilmiş tarixin – vərəsənin yerini bilən Səməd Əmirli oğlu Səmiyə bu haqda danışır. İsa Muğanna sonralar öz xatirələrində yazır ki, “Ün eşitməyimdə təbəddülat yaranmışdı. Məhz bu təbəddülata görə romanda bəzi xırda-para nöqsanlar getmişdi. Həmin nöqsanları əsər "Azərbaycan" jurnalında çap olunandan sonra gördüm: "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanındakı rəmz- ləri açarkən nöqsana yol vermişdim. Dastanın əvvəlində kişilərə Bağ rütbəsi vermək əvəzinə, "buğa" rütbəsi ver- məklə kobud, təhqiramiz fiziki qüvvə təbliğ olunur. Bunu emosional cəhətdən nöqsanlı yazmışdım. Oturub düzəlt- 138 Atatürk ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum 2013, s 171-184, İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 194 dim.” 139 Nəzərinizə çatdırım ki, İsa Muğanna son əsərlə- rini yazarkən iddia edirdi ki, o Ün eşidir və sonra eşitdiklərini köçürür. Onun fikrincə Bağ Tanrı de- məkdir. “Ruscadakı Boq –Tanrı sözünün ilkin variantı məhz Bağ olub.” Bağ, maq, muğ sözlərini bir biri ilə əlaqələndirərək yeni etimologiya təqdim edirdi. Əsərin qəhrəmanı Səmi xəyalən ölmüş atası ilə söhbətləşir, atası ona deyir: – Birinci başla “Dədə Qorqud”dan. “Salur Qazanın evinin yağmalanması”ndan. Niyə? Çünki xalqın tarixi məhz o dastanda dəfn olunub. Təhqirlər kitabıdı Dədə Qorqud... Səminin ağzı açıq qaldı: – Ata!.. Ata, sən nə danışırsan?! Salur Qazan?! Burla Xatun?! Beyrək?! Qaraca Çoban?! O biri boylar!.. Dəli Domrul təki qeyri-adi igidlik rəmzi! Necə yəni təh- qir? Səməd birdən-birə başdan-ayağa titrədi. – Budur, bax, məhv olan xalqın məhv olan oğlu Səmi Səməd oğlu Əmirli. “Domrul” domara deməkdi! Qozbel deməkdi! Əzrayılla – əfsanəylə döyüşməyi!.. Təkcə “Yağ- malanmaya” görə nə qədər işgəncə çəkirik biz?!” 140 “Yarımçıq əlyazma”nı da oxuyanda Səmədin oğlu kimi bizim də ağzımız açıq qalır, ideoloji qəhrəman- larımızın gözdən düşmüş vəziyyətinə görə heyrətlə- nirik. Məhz bu baxımdan bütün tədqiqatçılar postmo- dernizmin keçmişə bu cür qəddarcasına hücumuna 139 İsa Muğanna, İlan dərəsi, Bakı: Hədəf nəşrləri 2013, s 91 140 İsa Muğanna, Qəbiristan, Bakı: Hədəf nəşrləri 2013, s 269 İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 195 razılaşa bilmirlər. Burda sanki əsərdə reallığı, yəni bizi təmsil edən Səmi atasına deyir ki, – “Ata, bu dastan xalqın qəlbindədir.” İstər İsa Muğanna, istərsə də Kamal Abdulla dastandakı obrazlara öz yozumları ilə yanaşıblar. “Qəbiristan” romanında müəllif Səmədin dili ilə deyir: “Ə” hərfini” “e” şəklində tələffüz eləyən tərikləri- mizin “dil”ində “Beyrək” ”bəyirək”deməkdi. Yəni gəyirək. İndi də işlənir bu “bəyirmək” sözü. Monarx hırıldayır, “Od”u yeyək, gəyirək! Budu sənin əli qılınclı, qolu zorlu “Beyrək” oğluyun “Od”u – həqiqəti! Yeyir, qolu zorlu olur, qılınc çalır, qan tökür, vəhşiləşib. Elmdən uzaq dü- şüb, düşmən pəncəsində əsir qalır!.. “Atilla”nın - OdƏlin “Qazağıstan” ərazisinə sığınmış OdƏr - “Kar”Uca ordu- sunu “Qaraca” çobana döndərib Monax, AğUcaya - Elmə yox, təhrif sözə “ağaca” bağlayıb” 141 deyən İsa Muğanna- dan hardasa on il sonra “Yarımçıq əlyazma”nı yazan Kamal Abdulla isə yazır: “Beyrək hiylə edir, ad qazanır, Qazanın inağı olur, bu yana da Təkgözün üstünə savaşa getməməkdən ötəri Bayburd əsirliyini intixab edir. Ancaq və ancaq böylə olmuşdur. Heç kim bilməsə də mən bunu səhih bilirəm. Bayburdun adamı mənə bunu dedi. Bu yana da bu casus… Nə edəlim?!” 142 Hər iki yazıçının da Beyrək kimi qəhrəmana bu cür münasibəti əlbəttə ki, şübhə doğurmaya bilmir. Kamal Abdulla İsa Muğannanı yaxşı tanıyır və əminəm ki, əsərləri ilə yaxından tanışdır. İsa Muğan- na sadəcə yazıçı olduğu halda akademik Kamal Abdulla həm də “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının 141 İsa Muğanna, Qəbiristan. Bakı: Hədəf nəşrləri 2013, s 270. 142 Yenə orda, s 270. Yüklə 19,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|