Seminar mashg`ulotlari uchun uslubiy ko`rsatma

10-Mavzu: Farzandi bo’lgan oilada er-xotinning ajrimi.
Reja:
1. Oiladagi ajrimlar psixologik muammosi sifatida.
2. Turli yoshdagi bolalarga ajrim haqida tushintirishning asosiy usullari va qoidalari.
Avvalambor har bir oilaning o’ziga xos va mos muammolari mavjud bo’lib bumuammolarni oiladagi shirin tashvishlar deb ataymiz. Mana shu shirin tashvishlarniga’m g’ussali tashvishlarga aylantirishimiz biz va shu xonadon azolarning o’zigabog’liq bo’lgan muammolaridir.Orzu-istaklarimiz shunchlik ko’pki b’azida tilaklarimizning biz istaganday bo’laolmasligi bizning ichki хoxishlarimizga tasir etishi bilan tashqi hatti harakatimizda namoyon bo’laveradi. Ayniqsa biz nimadir xoxlayotgan yoki nimasidandir umidvor bo’layotgan shaxsdan natija ololmasak tashqi stimullarimizni namoyon etaveramiz vaholanki biz bilmaymizki har bir shaxsning o’z qarashi va dunyosi bor uni boricha qabul qilishimiz vaziyatni yumshatishi mumkin. Ajralish muammosi zamonaviy oiladagi munosabatlar turining o’zgarishi bilan chambarchas bog’liq: yangi oilaviy modellar bu munosabatlarni buzishning o’ziga xos shakllarini keltirib chiqaradi. Agar an’anaviy nikohda ajrashish er -xotinning hayotini qayta tashkil etishni talab qiladigan huquqiy, iqtisodiy va psixologik nuqtai nazardan munosabatlarning uzilishi deb tushunilsa, oilaviy munosabatlarning zamonaviy shakllari shuni ko’rsatadiki, ular tugaganidan keyin psixologik jihatlar ajralishning oqibatlari nafaqat saqlanib qolmaydi, balki birinchi rejaga o’tadi.
Taniqli rus sotsiologi N.M.Rimashevskayaning fikricha, ajralish muammosi va oilaning taqdiri jamiyat hayotidagi burilish nuqtasida o’ta jiddiy ahamiyat kasb etmoqda. So’nggi yillarda mamlakatimizda bir vaqtning o’zida nikohlarning kamayishi bilan ajralishlar soni oshib bormoqda va qonuniy bo’lmagan tug’ilishlar to’liq bo’lmagan oilalar sonining ko’payishiga olib kelmoqda. Demograflarning hisob -kitoblariga ko’ra, erkaklar va ayollarning qariyb yarmi umr bo’yi nikohni buzishadi:o’rtacha har besh ro’yxatdan o’tgan nikohdan ikkitasi buziladi. Ajralishlarning 30%dan ko’prog’i 5 yildan kam bo’lgan yosh oilalarda sodir bo’ladi.1 Frantsuz sotsiologi F.Priou oilaviy o’zgarishlarning Evropa deb ataladigan modelini tasvirlab berdi. Birinchidan, Evropa mamlakatlarida rasmiy nikohsiz yashayotgan oilalar soni sezilarli darajada oshdi. Ikkinchidan, ko’payib borayotgan juftliklar uchun rasmiy nikoh farzandli bo’lish uchun shart emas. Uchinchidan, turmush qurgan yoki munosabatlarni rasmiylashtirmasdan birga yashaydigan, bolali yoki bolasiz juftliklar zaiflashadi; ajralishlar va tanaffuslar soni sezilarli darajada oshib bormoqda. To’rtinchidan, ketma-ket bir necha kasaba uyushmalariga kiradiganerkaklar va ayollar soni ortib bormoqda.
Rossiyadagi vaziyat ancha murakkab. Bir tomondan, oxirgi turmush qurishning yo’qligi va erta nikohlar an’anaviy oilaviy modelning mavjudligi haqida gapiradi, lekin boshqa tomondan, erta ajralishlar va tez-tez qayta uylanishlar uni Evropaga yaqinlashtiradi. Rus sotsiologlarining (S.I.Goloda, A.A.Avdeev va boshqalar) fikricha, bizda oilaning parallel ravishda bir necha xil turlari mavjud: patriarxal, yoki an’anaviy, bolalar markazli yoki zamonaviy, oilaviy yoki postmodern. Shu nuqtai nazardanqaraganda, Rossiyani Evropa mamlakatlari bilan solishtirish mumkin, bu erda, chetellik tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, bugungi oila "yaxshi do’stlarning nikohi" bo’lib, ular birgalikda hayotni tartibga solish va bolalar tarbiyasi uchun birlashgan. Bu
modelda bola ko’proq oila qurish maqsadi sifatida emas, balki huquq va majburiyatlari bilan sherik sifatida qabul qilinadi. Bu holda nikohning buzilishi oila taraqqiyotining faqat bir bosqichidir.
An’anaga ko’ra, Rossiyada ajralish muammosi oilaviy muammolarni turli bosqichlarida o’rgangan sotsiologlar va demograflar tomonidan tahlil qilingan. Afsuski, Rossiyada ajralishning haqiqiy psixologik tadqiqotlari yo’q. Ajralish, qoida tariqasida, bir martalik hodisa emas va o’ziga xos rivojlanish tarixiga ega. 90-yillarning oxirida o’tkazilgan tadqiqotga ko’ra. XX asr. V.V.Solodnikov, ajralishdan oldingi vaziyatda, er -xotinlar oila va nikoh maslahatidan emas, balki qarindoshlari va do’stlaridan yordam so’rashadi: onasi - 75,8%, do’stlari -51,8%, otasi 4,9%. Do’stlar va ota-onalardan qo’llab-quvvatlash va hamdardlikni kutib, ajrashishdan oldingi vaziyatga tushib qolgan odam ko’pincha chalkash, hayotiy qadriyatlarni yo’qotadi. U qanday maslahat oladi: 66,9% - xohlaganingizcha qiling; 40% - ajrashish; 14,7% - "bolalarning manfaatlarini hisobga oling, alohida yashang, vaziyat haqida o’ylang"; 21,6% - "xatti -harakatingizni o’zgartiring". Do’stlar va xotinlarning onalari ajrashish qarorini ma’qullashlari mumkin. Do’stlar do’stini "qutqaradi", onalar esa qizini qutqarishga harakat qilishadi.