Sevinc abbasova zakir qizi

*• 
" 
t  • 
I
edilirdi.  Ozü  də  bu  işin  əsas  təşkilatçıları  yə  iştirakçıları  qadınlar 
idi.  Bu  dövrdə kolxozlarda  50-dən  çox müvəqqəti  körpələr evi və 
uşaq  bağçaları  açılmış  və orada  967 hərbçi  uşağı  yerləşdirilmişdi. 
Noraşen  rayonunda  1943-cü  ilin  sonu  'üçün  hərbiçi  ailələrinə 
33200  kq  taxıl,  25000  manat  pul  verilmişdi  [183,  s.  84-85].  Bu 
məqsədlə  Naxçıvan  MSSR-da  yerlərdə  Naxçıvan  XKS  və  rayon 
ZDS  İcraiyyə  Komitələri  yanında  «Hərbi  qulluqçu  ailələrinin 
dövlət  təminatı və yaşayış quruluşu şöbələri yaradılmışdı  (1943-ci 
ilin aprelində) [129,  1974, 7 may]. 
, 
_
Qadınlar  bütün  Muxtar  Respublika  əhalisi  kimi  SSRİ-nin 
faşistlərdən  azad  edilmiş  bölgələrinə  yardım  edilməsində  də 
yaxından  iştrak  edirdilər.  Müharibə  1 dövründə  Stavropol 
ölkəsinə,  Stalinqrad  vilayətinə  və  b.  yerlərə  çoxlu  pul,  ərzaq 
yardımı göstərilmiş, Çərkəz MV isə hamiliyə götürülmüşdü [70, s.
256-257;  71, s.  338]. 
* 
; 
.  7 
.
Bütün  bunlar  naxçıvanlı  qadınların  ağır  sınaqlar  dövründə 
göstərdiyi  fədakarlıq  və  insanpərvərlyinin,  vətənpərvərliyinin 
parlaq təzahürü idi.
Vətəni  qorumaq  ideyası  hər  bir  naxçıvanlı  qadının  qəlbinə 
hakim kəsilmişdi.  Əlbəttə,  onların  göstərdiyi  əmək  qələbələri  heç 
də  asan  başa  gəlmirdi.  Bu  yolda  onlar  çoxlu  çətinliklər, 
mərhumiyyətlərlə 
üzəşirdildər. 
Arxa 
cəbhədə 
onların 
qəhrəmanlığı 
ön 
cəbhədəki 
qəhrəmanlığa 
bərabər 
idi. 
Naxçıvanda  elə  fəaliyyət  sahəsi  yox  idi( ki,  orada  qadınlarımız 
yaşından,  sosial  vəziyyətindən  asılı  olmayaraq  qələbə  üçün 
çalışmasınlar.  Məhz  onların  yorulmaz əməyi  sayəsində  Naxçıvan 
MSSR öz üzərinə götürdüyü mühüm dövlət öhdəlikldərini  yerinə 
yetirməyə nail  olmuşdu.  Qadınların  istehsalata fə,al  cəlb  edilməsi, 
onların  əmək  və  ictimai-siyasi  fəallığının  artması  nəticəsində 
müharibə  illərində  işləməyən  qadınların  sayı  kəskin  surətdə 
azalmış, xalq təsərrüfatı işçi qüvvəsi ilə təmin olunmuşdu.  ■
%
*
I
77
I
I
I
t

---

I
2. Müharibə dövründə qadınların ictimai-siyasi və
sosial-mədəni həyatda iştirakı
,  i
Müharibə 
dövründə 
Naxçıvan  qadınlarının 
təsərrüfat
həyatında  olduğu  kimi,  ictimai-siyasi  həyatda,  təhsildə,  mədəni 
quruculuqda,  idarəetmədə  mövqeyi  və  rolu  əhəmiyyətli  dərəcədə 
artmışdı.
Müharibənin  ilk. günlərindən  kişilərin  kütləvi  şəkildə  orduya 
səfərbər edilməsi nəinki maddi istehsal  sahələrində,  həm də qeyri- 
istehsal  sahələrində 
maarif  və  mədəniyyət  sahələrində, 
səhiyyədə  qadınların  xüsusi'çəkisinin  artmasına  və  fəaliyyətinin 
nəzərə  çarpacaq  dərəcədə  genişlənməsinə  gətirib  çıxardı. 
л  Müharibənin  çətinlikləri 
maarif 
müəssisələrinin 
kadr
potensialına,  maddi-texniki  bazasına  və  dərslərin  keyfiyyətinə 
ciddi  təsir  göstərmişdi.  Əgər  1940-41-ci  ilin  tədris  ilində 
regiondakı  196  ümumtphsil  məktəbində  30  mindən  çox  şagird 
təhsil  alırdısa,  1941-42-ci  tədris  ilində  ümumtəhsil  məktəblərinin 
sayı  153-ə  qədər,  şagird  kontingenti  isə  18  min  850  nəfərə  qədər 
azalmışdı.  Bu hər şeydən əvvəl yuxarı sinif şagirdlərinin istehsala, 
kənd  təsərrüfatına  cəlb  edilməsi  ilə  əlaqədar  idi.  Müharibənin 
qanunauyğunluqları  ilə  əlaqədar xalq  təhsilinə  ayrılan  vəsaitlərin
kəskiıı  suıoldə  ucalması,  onun  maliyyə  ləclıi/.alı  və  maddi
bazasının^  zəifləməsinə  gətirib  çıxardı.  Bundan  başqa  bir  sıra 
məktəb binaları müharibənin ehtiyacları üçün alınmışdı.
Lakin  xalq  təhsili  sahəsində  müharibə  ilə  əlaqədar  yaranmış 
ən  ciddi  vəziyyət  kişi  müəllimlərin  əsgərliyə  çağırılması  ilə  peda- 
qoci  kadrların  sayının  kəskin  surətdə  azalması  oldu.  Belə  və­
ziyyətlə qadın müəllimlərin sayını artırmaq  üçün  bir sıra tədbirlər 
həyata  keçirildi.  Naxçıvan  müəllimlər  institutuna,  Ordubad  pe- 
daqoci  məktəbinə  qızların  qəbulu  artırıldı.  Naxçıvan  şəhərində 
qısa  müddətli  qadın  pedaqoci  kursları  təşkil  edilmişdi.  Müəllim­
lərə  olan  ehtiyacı  nəzərə  alan  Naxçıvan  maarif  komissarlığı  pe­
daqoci  ixtisası 'olmayan  gəncləri,  hətta  orta məktəbi  təzə bitirmiş 
qızları məktəbə cəlb etmək haqqında qərar qəbul etməli olmuşdu. 
Müharibə  illərində  Naxçıvanda  müəliim  qıtlığının  əsas  səbəblə­
rindən  biri  də  müəllimlərin  başqa  ixtisas  sahələrində,  idarəetmə 
strukturlarında .məşğul  olmaları  idi.  Doğrudur,  bu  proses  hələ i
i
i
I

---

müharibədən  əvvəl  başlamış  və  ali  təhsillilərin,  ziyalıların  əsasən 
pedaqoci  təhsillilərdən ibarət  olması  ilə əlaqədar  olmuşdu.  Müəl­
limlərin məktəbə qaytarılmasının zəruriliyni  başa düşən  Azərbay­
can  KP  MK  və XKS  1943-cü  ilin  fevralında başqa  sahələrdə çalı­
şan  müəllim  kadrların  məktəblərə  qaytarılması  haqqında  qərar 
qəbul  etdi.  Artıq  1943-cü  ildə  Naxçıvanda  848  müəllim  işləyirdi 
ki, onların  da əksəriyyəti  qadınlardan  ibarət  idi.  1944-ciı  ildə cəb­
hədəki müvəffəqiyyətlər müəllimləri  ordudan  tərxis etməyə imkan 
verdi,  həm  də  cəbhənin  qərbə  tərəf  çəkilməsi  ilə  SSRİ-nm  şərq 
rayonlarında, o  cümlədən Azərbaycanda müharibənin  ehtiyacları 
üçün  alınmış  məktəb  binalarını  qaytarılmasına  şərait  yaradıldı.
Rıı  iso ö
7
. növbəsində məktəblərin  sayının  artırılması  ilə nəticələn­
di.
Müharibə  mədəni-maarif müəssisələrinin  işinə  də  rtıənfı  təsir
göstərmiş.  onların  savı  azalmaqla  bərabər,  kadr  təminatı  da 
pisləşmişdi.  Lakin  mədəniyyət  ocaqlarının  lıəm  də  əlnılı  arasında
təbliğat-təşviqat  və  kütləvi-izahat  üçün  müstəsna  əhəmiyyətini
nəzərə 
alan 
sovet 
və 
partiya 
orqanları 
onların 
işini
yaxşılaşdırmaq  üçün  müəyyən  tədbirlər  görürdülər.  Bu  məsələ
4
Naxçıvan  Vilayət  PK,  'XKS,  yerli  partiya,  sovet  və  icraiyyə 
komitələrində  dəfələrlə  müzakirə  edilmiş,  klubların  MTB-nm 
möhkəmləndirilməsi,  onların  kadrlarla  təmin  edilməsi,  işçilərin 
əmək  haqqının  artırılması  barədə  qərarlar  qəbul  edilmişdi.  Artıq 
1943-cü  ildə  2  rayon  mərkəzində  klub,  5  şəhər  klubu,  50  kənd
• 
I
klubu,  45  qiraətxana,  14  kitabxana,  2  mədəniyyət  evi  və  b.
mədəııiyyəl  müəssisələri  tikilmişdi 
1 Od V 
nprrl]
Mədəni-maarif  müəssisələri  qadınlar  arasında  müxtəlif 
təbliğat və  izahat  işləri  aparır,  bu  kampaniyalarda  fəal  qadınlar, 
Naxçıvanın  qabaqcıl  ziyalı  qadınları  mühazirə,  məruzələrlə  çıxış 
edir,  klublarda qadınlar  üçün  mitinqlər,  yığıncaqlar  təşkil  edərək 
onlara  müharibənin  gedişini,  partiya  və  sovet  hökümətinin 
qərarlarını  çatdırırdılar.  Bu  baxımdan  Naxçıvan  Dövlət  Dram 
Teatrının  fəaliyyəti  çox  səciyyəvi  idi.  Teatrın  kollektivi  müəssisə,
kulxıı/.  v.ı  ;u)vxo/.lnrdıı  ohnli  nııuııtuln  İr/.  İr/,  цч.чişinr  r d j r ,   l-əbliğnti
və  vətənpərvərlik  mövzularına  daha  çox  yer  ayırırdılar.  Təkçə 
10/1?  ri  ildə 
lr:ılr 
?S0-drm  nrlıq  müxtəlif  ləməşn  vn  konsertim*
təşkil etııüşdı [120, s.  2ƏJ.
79
I

---