SeyfəDDĠn qəNĠyev
Yüklə 1,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
47 də davam etdi. Türk birləşmələrinin şiddətli hücumu nəticəsində bolşeviklərin Şamaxı müdafiəsi dağılmış və qələbə türk birləşmələrinin əlinə keçmişdir. Türk birləşmələrinin təqibi ilə Mərəzə istiqamətinə geri çəkilən düşmən 21 iyuldakı döyüşdən sonra buradan da çıxarıldı və Bakıya doğru qaçmağa başladı. Bu döyüşdə 28-ci tabur komandiri mayor İzzət Əfəndi şəhid oldu. (Seçmələr bizimdir – S.Q.). Heybət Şikarovun dediklərindən: “Əgər, türk əsgərləri bir az da gec gəlsə idi, demək olar ki, Azərbaycan həm də Şamaxı bütövlükdə erməni cəlladlarının əlinə keçəcəkdir. Rəhmətlik atam həmin faciələrin hamısını öz gözləri ilə görmüşdür. Əsrlərin şahidi, qədim mədəniyyət mərkəzi olan Şamaxının talan edilməsi, yüzlərlə qədim tarixi abidələrin – məscid, hamam, mədrəsə, eləcə də xan, bəy və tacirlərin bənzərsiz, qədim Şərq üslubunda tikilən mülklərinin yerlə-yeksan olunmasının, yandırılmasının canlı şahidi olmuşdur. Dini bayramlar olanda atam Qədir Əfəndinin ruhuna “Yasin” oxutdurardı. Bununla yanaşı, türk şəhidinin məzarının üzərinə ilk dəfə daş saldırmış Məlikməmməd Məlik oğlu Tağıyevin də adını hörmətlə çəkər və ona rəhmət diləyərdi. Atam deyərdi ki, o kişi öz canı bahasına türk zabitinin adını əbədiləşdirdi. Belə ki, Məlikməmməd 30-cu illərdə Şamaxıda yüksək vəzifəli ermənilərin yuxarılara verdikləri donoslar əsasənda 30- cu ildə qardaşı və iki oğlu ilə həbs edildi. Sonralar bəlli oldu ki, 1937-ci ilin ortalarında Məlikməmməd Şamaxıda Dövlət Təhlükəsizlik İdarəsində işləyən Qavriloviç adlı erməninin göstərişi ilə “türkçülüyü yaymaq və müdafiə etmək” üstündə ikinci dəfə həbs edildi və o “xalq düşməni” adı ilə də güllələndi. 55 İllər keçdikcə, güclü yağışlar zamanı dağlardan axan sellər həmin təpəni yavaş-yavaş ovurdu. Məzar təhlükə qarşısında idi. Bu təhlükəni görən Babaxan Qara oğlu heç nəyi fikriləşmədən qolunu çırmalayıb işə başladı. Haşiyə: Babaxan Qara oğlu Rzaxanov, 1928-ci ildə Şamaxı rayonunun Qaracüzlü kəndində anadan olub. Ailələri ilə Bakıya köçüb Razin (Bakıxanov) qəsəbəsində yaşayıblar. Babaxan Suraxanıdakı qarajda sürücü işləmişdir. “O zaman “ZSL”-i varmış. Qırmızı rəngli “Zil” ancaq Babaxanda idi. “Əhməd haradadır” filmindəki Əhmədin “Zil”i onun olub”. 56 Gülnaz Babaxan qızının dediklərindən: “Atam 1954-cü ildə qəbri abadlaşdırmağı qərara alır. Bunun üçün fəhlə, usta tutmaq istəyir. Çoxları hökumətin qorxusundan razılıq vermir. Ən nəhayət, Kazım Süleymanov, Teymur Haqverdiyev, Əliheydər Xasayev işə başlayırlar. Onlar qəbrin ətrafını daşla hörür, dəmir çərçivəyə alırlar. Atam şəhərdən savadlı molla gətirir. Qəbir daşının üstündə olan yazının pozulanlarını da bərpa etdirir. Bu iş hüquq mühafizə orqanlarına çatdırılır. Vəzifədə olan ermənilərin şeytanlığı ilə atam müxtəlif təzyiqlərə məruz qalır. Sorğuya tutulur. Ondan düzəltdiklərini sökməyi tələb edirlər. Atam isə, həbs 55 H.Şikarovun xatirəsi bizdədir – S.Q. 56 “Hər gün” qəzeti. 1998. 4.IX. Məzar Qədir Əfəndinindir. 48 olunmağına razı olur, ziyarətgaha əl vurulmağına yox. Bu ara Türkiyə dövləti ilə SSRİ arasında yaranan yaxşı münasibət atamı bəladan xilas edir. Biz hər il mart ayında atamla Şamaxıya gedər, şəhid türk məzarını ziyarət edər, üstünə tər çiçəklər düzərdik. O da yadımdadır ki, atam bizi orada qoyub, Şamaxıya molla dalınca gedərdi. Gətirdiyi mollaya Qədir Əfəndinin ruhuna “Yasin” oxutdurardı. Atam 1994-cü ildə dünyasını dəyişdi. Vəsiyyətlərinin biri də “şəhid türk məzarına ziyarətə getməyi unutmayın”, - oldu. Ta bu günə kimi atamın vəsiyyətinə əməl edirik”. Azərbaycan soyqırımının 75 illiyi münasibətilə 1993-cü ildə məzarın yanında Şamaxı yanında Şamaxı və Qobustan rayonları rəhbərliyinin və ziyalıların məsləhəti ilə Türk məzarı yanında mitinq təşkil edilmişdir. Mitinqdə Türkiyənin ölkəmizdəki sabiq Altan Karamanoğlu, səfirliyin işçiləri və səfirin atası da iştirak etdi. Belə qərara aldılar ki, həmyerlimiz, bacarıqlı memar Cəfər Qiyasinin hazırladığı layihə əsasında türk qəbrinin ətrafında məqbərə ucaldılsın. Bu məqsədlə Qobustan rayon bankında 712 saylı hesab açıldı, imkanlı adamların xeyirxah işə kömək etmələri arzu edildi. Çox əfsus ki, istedadlı memar Cəfər Qiyasinin yaratdığı abidə elə kağız üzərində qaldı. Amma 2000-ci ildə Qobustan Rayon icra Hakimiyyətinin səyi ilə türk zabitinin qəbri təmir edildi və məzardan 30 metr kənarda, şosse yolunun üstündə 1918-ci ildə döyüşlərdə həlak olmuş insanların adına abidə kompleksi ucaldıldı. * * * Uzun zaman apardığımız elmi araşdırmalar nəticəsində Şamaxıda və eləcə də, onun kəndlərində qətlə yetirilmiş bir çox insanların adını və soyadını dəqiqləşdirə bilmişik. Şamaxıda qətlə yetirələnlər arasında yüzlərlə dövlət işçisi bəy, tacir, axund, əfəndi, molla, mirzə, müəllim, şair, memar, aşıq, xanəndə və başqa peşə, sənət sahibləri olmuşdur. Teymur Xudaverdiyev (şəhər qlavası), Hacı Cəfər Qulu Axundov, Hacı Baba Abbasov, Əşrəf Hacıyev, Hacı Əbdülxalıq Əhmədov, Hacı Əbdülhüseyn Zeynalov, (özünün üç qardaşı ilə) Hacı İsrafil Məmmədov, Mir İbrahim Qasımov, Eyyub Ağa Veyisov, Zeynəb xanım Veyisova, Əli Abbas bəy İbrahimbəyov, Ələkbər Qədirbəyov, Əbdürrəhim Ağa Ağalarov, Məhyəddin Əfəndizadə, Zəkəriyyə Əfəndi, Mehdi Xəlil oğlu, Ziyyəddin Abdullayev, Hacı Molla Həsən Zeynalov və arvadı, Mahmud Hacıağa oğlu arvadı və oğlu ilə Vahab bəy, İsrafil bəy, Mecid bəy, Məlik bəy, Xaspolad bəy, Nağı bəy, Tağı bəy, Soltan bəy, Mürşüd bəy, Hacı Murad, Hacı Musa Hacı Dadaş oğlu, Kərbəlayi Misir Hacı Namaz oğlu, Hacı Bağı Kərbəlayi Mirzəxan oğlu, Hacı Nurməmməd Hacı Axund oğlu, Mirzə Aslan Kərbəlayi Ağasəfoğlu, Axund Mecid Hacı Salman oğlu, Axund Zülfüqar Molla Məhəmməd oğlu, Molla Mirbaba, Mirzə Yüklə 1,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|