birgalikda aks ettirishdan ko’lam jihatidan keng, mazmun jihatidan rang-barangdir.
Geshtaltchilarning aksiomatik xarakterga ega bo’lgan ushbu tezislari mazkur
ta'limot g’oyasini ochib berishga xizmat qiladi,
alohida olingan qism va
elementlarning yig’indisi yaxlit tuzilish mazmunini belgilab bera olmaydi,
aksincha yaxlit tuzilma qism va elementlarning xususiyatlari va xossalarini
belgilab berishga qurbi yetadi.
Geshtaltpsixologiyaning markaziy nazariyasi
har qanday psixologik
jarayonlarning bosh mohiyati ularning sezgilarga o’xshash alohida elemetlari
emas, balki konfigurasiya shakl yoki geshtaltchilarning yaxlit yaratishidan iborat.
Geshtaltpsixologiyada tafakkur muammosining tadqiqoti keng qamrovli
tarzda olib boriladi. Jumladan, V.Kelyor antropoidlarning intellektual harakatlarini
eksperimental o’rganish natijasida yuqori darajada taraqqiy qilgan maymunlarning
aqliy harakatida inson harakatiga xos o’xshashlik borligi to’g’risida
xulosa
chiqaradi.
V.Kelyorning fikricha, topshiriqni yechish mexanizmi quyidagilardan iborat:
organizmning optik maydonidagi vaziyatlarning muhim elementlari bir butunlikni,
ya'ni vaziyat elementlariga, geshtalt ichiga kirib, geshtaltda qaysi joyni egallashga
bog’liq ravishda yangi ahamiyat kasb etadi. Vaziyatning muhim elementlaridan
namoyon bo’luvchi geshtaltchilar muammosi vaziyatda organizmda ba'zi bir
zo’riqishlar ta'sirida vujudga keladi, topshiriqni yechish
muammoli vaziyatning
qismlari yangi geshtaltda yangi munosabatda idrok qilina boshlaganida tugallanadi.
Masalani yechish aniq qadamlarni yuzaga keltiruvchi geshtalt sifatida maydonga
chiqadi.
Geshtaltchilarning ayrimlari "yo’nalish" atamasini qo’llab, uni o’tmish
tajribasi bilan bog’lashga intiladilar. Shuningdek, ular "tafakkurning evrestik
metodlari" to’g’risidagi tushunchadan ham foydalanadilar.
Bunda materialni,
qo’yilgan maqsadni, konfliktli holatlarni tahlil qilishni nazarda tutadilar.
Geshtaltchilar tafakkur psixologiyasining qator muammolarini ko’tarib
chiqadilar, chunonchi ijodiy tafakkurning o’ziga xosligi, tafakkur jarayonida
yangilikning vujudga kelishi, bilimlar
bilan tafakkur nisbati, topshiriqni bajarish
jarayonida asta-sekin va birdaniga yechish yo’lini qo’llash kabilar. Tafakkurni
psixologik o’rganishda funksional rivojlanish g’oyasini
amaliyotga tadbiq qilish
ham ma'lum darajada geshtaltpsixologiya namoyondalarining xizmati hisoblanadi.
Shunga
qaramasdan
Dostları ilə paylaş: