Shartli belgilar: taqrizchilar

ven-
yan
– eski adabiy tilni asta-sekin siqib chiqarayotgan, 
aholining keng qatlamlariga tushunarli boʻlgan 
bayxua
adabiy tilining tobora keng tarqalishi yuz berdi. XIX 
asrning ikkinchi yarmida xitoy tilida oʻnlab gazeta va 
jurnallar paydo boʻldi.
Xullas, XIX asrning boshlarida hali buyuk davlat 
sanalgan Xitoy asr oʻrtalariga kelib Gʻarb davlatlari, 
soʻng esa 
AQSH, Rossiya va Yaponiyaning ham 
mustamlaka chilik manfaatlari kesishgan eng muhim 
hududga aylandi. Xitoyning iqtisodiy va harbiy jihatdan 
qoloqligi, uning oʻz­oʻzicha saqlanib qolayotgan buyuk 
davlat maqomiga qaramasdan, uni Gʻarb davlatlarining 
yarim mustamlakasiga aylantirdi.
XITOY
Sun Yatsen
1889-yil bosh larida 
qabul qilingan Yapo
­
niya konstitutsiyasiga 
binoan mamlakat 
konstitutsion mo
­
narxiyaga aylandi.
Xitoy tarixida ik
­
kinchi “afyun uru shi” 
1856–1860-yillarda 
boʻlib oʻtgan.
YODDA TUTING

---

36
XIX 
asrning oxirlariga kelib Hin-
distonda Buyuk Britaniyaning 
mustamlakachilik zulmi yanada kuchaydi. 
Mustamlakachilar hind iqtisodiyotini Angli-
yaning industrial jamiyati ehtiyojlari uchun 
moslashtirishga harakat qildilar. Inglizlarning 
bevosita ishtirokida hind qishloq jamoasi 
barham topdi va Hindistonda kapitalistik mu-
nosabatlar yangi asosda rivojlana boshladi.
XIX asrning ikkinchi yarmidan Hindistonga 
ingliz kapitali kirib kela boshladi. Birinchi yirik 
sarmoya kiritilgan soha temiryoʻl qurilishi boʻl
-
di. Temiryoʻl qurilishiga sarmoya sarflagan 
kompaniyalar juda katta daromad oldilar.
Kapital kiritishning keyingi sohasi plantat-
siya xoʻjaligi boʻldi. Angliya hukumati Hindis
-
tonda choy, qahva, kauchuk plantatsiyalarini 
koʻpaytirish va turli imtiyozlar orqali qoʻllab ­
quvvatlashga katta eʼtibor qaratdi. Ingliz kapi
-
talistlari fabrika­zavodlar qurilishi va togʻ­kon 
sanoatiga ham yirik sarmoyalar kiritdilar.
Kapitalizm bilan birga Hindistonda milliy 
mafkura ham shakllanib bordi. Milliy yangi-
lanish mafkurasining dastlabki vakillari sifatida