Sinf: 11 Fan: Biologiya Mavzu: biologik tizimlar

Darsning borishi :
Tashkiliy qism: 1. Salomlashish. 2. Davomadni aniqlash. 3. Darsga tayyorgarlik ko’rish.
Uyga vazifani tekshirish: Konspektni tekshirish , savol-javob tariqasida uyga vazifani so’rash.
Yangi dars bayoni: Insoniyat paydo bolgandan boshlab atrof-m uhit, o ‘simliklar va hayvonot olami, tabiatda sodir boMadigan hodisa va jarayonlarning sirli tom onlarini o ‘rgangan. Ulardan kelgusi hayotda foydalanish yuzasidan dastlabki tajribalarga ega bo‘la boshlagan. Dastlab tabiatda sodir bo ‘ladigan hodisa va jarayonlarning o ‘ziga xos tomonlari bo ‘yicha alohida m a’lumotlar to ‘plangan. Shu tariqa inson tafakkuri rivojlangan, mantiqiy fikr yuritish orqali tabiatdagi hayotning mohiyati, o ‘sim liklar va hayvonlar hayotidagi mavsumiy m oslanishlar, tabiatda sodir bo ‘ladigan hodisa va jarayonlarni tushunish imkoniyati yuzaga kelgan. Tirik materiyaning sistemali tuzilishi. Tirik tabiat dunyosi turli xildagi, tuzilishi jih atid an turli m urakkablik darajasiga ega biosistem alarni o ‘zida mujassamlashtiradi. Biologik sistema (biosistema) - o ‘zaro aloqador va o ‘zaro ta ’sir k o ‘rsatadigan, muayyan funksiyani bajaradigan, rivojlanish, o ‘z- o ‘zini barpo etish va atrof-m uhitga m oslanish qobiliyatiga ega biologik obyektlarni o`zida birlashtiradi. Biologik sistemalarning iyerarxik tuzilishi. Tirik sistem alarning turli xil bir-biriga bogMiq, o ‘zaro aloqada b o ‘lgan darajalari iyerarxik tuzilishdan iborat. Hayot tuzilishining yirik darajalari o ‘zida kichik darajalarni tarkibiy qism sifatida m ujassam lashtiradi va har bir tuzilish darajasining o ‘zaro ta’siri kolamiga qaram holda um um iy qonuniyatlarga b o ‘ysunadi, ularning o ‘zaro ta ’siri tufayli um um iy xossalari paydo botadi. XX asm ing boshlarida biologiya fanining yangi tarmog ‘i - ekologiya vujudga keldi. Bu fan yuqorida keltirilgan m uam m olami hal etishda ilmiy asos bo`lib xizmat qiladi. «Ekologiya» (yunoncha «oikos» - uy, boshpana, «logos» - fan, ta ’lim berish) atamasi birinchi marta fanga 1866-yilda nem is olimi Ernest G ekkel tom onidan kiritilgan.Ekologiya ayrim individlam ing rivojlanishi, k o ‘payishi, yashashini, populatsiya va jam o alarin in g tarkibi ham da o ‘zgarishlarini yashash muhitiga b o g ‘liq holda o ‘rganadi.Ekologiya - o rg an izm lam in g o ‘zaro va atrof-m uhit bilan m unosabatlari haqidagi fan. Dastlabki bosqichda ekologiya o rganizm lam ing o ‘zaro ta ’sirini o ‘rganadigan fan boMgan. Hozirgi vaqtda uning vakolat doirasi sezilarli darajada kengaydi. O rganizm lardan tashqari, populatsiya, biotsenoz (jamoa), biogeotsenoz (ekotizim lar) va biosferani o ‘z ichiga oladi Tabiatda tarixiy taraqqiyot natijasida vujudga kelgan biosistema muvozanatining buzilishi ekologik sistem alar strukturasining o ‘zgarishiga, b a ’zi hollarda ularning nobud b o ‘lishiga olib keladi..Ekoiogik m adaniyat inson va tabiat o‘rtasidagi m unosabatlarga nisbatan m as’uliyatli yondashuv asosida paydo bo`ladi. kologik m adaniyatga jam iy at va tabiat o ‘rtasidagi munosabatlarni u y g 'u n lash tirish g a qaratilgan ekologik ta ’lim, ekologik ong va ekologik faoliyatning birligi sifatida qaraladi. Sayyoram izning hozirgi ekologik holati tabiatga yanada oqilona munosabatda b o ‘lishni talab etadi. Bu esa jam iy atim izn in g h ar bir a ’zosidan nafaqat keng ekologik bilim, balki tabiatga yangicha m unosabatni rivojlantirish, tabiat va jam iy atn in g barqarorligini ta ’minlovchi o m illam i izlashga asoslangan ekologik dunyoqarashni shakllantirishni taqozo qiladi.