Sirtqi bo`lim ta'lim sohasidagi tadqiqotlar va innovatsiyalar

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.https: //www.definitions.net/definition/theolinguistics;
www.yourdictionary.com; en.wiktionary.com (date of
access: 12.01.2019).
2.Yusupova Sh., Diniy matnlarning lingvopragmatik tadqiqi. Filol.fan.falsafa doktori....diss.avtoref. –Farg‘ona, 2021. –12 b.
3.Uluqov N.,O‘zbekcha diniy matnlarda teonimlar va ularning tadqiqi hamda talqini.-Namangan,2020.-2 b.
4.Bakirov M., Fenomen parallelizma drevneyshix mifologicheskix teonimov.-Kazan,2011.-1
5.Trubetskoy N.S. Mыsli ob indoevropeyskoy probleme // Voprosы
yazыkoznaniya. – 1958. –№1. – S.65–77.
6. Ishoqov M.,Sodiqov Q.,Omonov Q.,Mangu bitiglar.-Toshkent,2009.-30-b.
7.Галиева М. Дунёнинг лисоний тасвирида диний-мифологик тафаккурнинг акс этиши. Филология фанлари доктори (DSc) дисс...автореф. –Фарғона, 2019. –Б.5.
8.Худойберганова Д. Тил. Тафаккур. Маданият. –Тошкент: Nodirabegim, 2020. –Б. 30.
9.Жданова И.В. Семантико-структурная и функциональная специфика заглавий богословско-религиозного жанра// Молодой ученый. 2011. –№ 3. Т.2. –с.12-17. URL https://moluch.ru/archive/26/2773/ (дата обращения: 20.02.2021).
10.Van Noppen, J.P. (ed.) Theolinguistics. –Brussels: Studiereeks Tijdschrift Vrije Universiteit Brussel. New series – No.8. 1981.
5-sho‘ba. Pedagogika:
PEDAGOGIKA FANLARINI O’QITISHDA MULTIMEDIA VOSITALARIDAN FOYDALANISHNING O’RNI VA AHAMIYATI
T.Egamberdiyeva
Farg’ona davlat universiteti pedagogika fanlari nomzodi, professor
Eraliyev Yo’ldoshali
Farg’ona davlat universiteti 2-bosqich magistranti
Annotatsiya. Multimedia vositalaridan foydalanishning didaktik imkoniyatlari, pedagogika fani o’qituvchilarining multimedia o’quv-uslubiy majmuasini yaratish va ulardan foydalanish bo’yicha o’zlashtirish natijalarini mezonlar bo’yicha baholash va pedagogika darslarida multimedia vositalaridan foydalanishning didaktik imkoniyatlari haqida so’z brogan.
Kalit so’zlar: pedagogika, multimedia, majmua, didaktik imkoniyatlar.
Oliy pedagogik ta’lim rivojlanishining hozirgi bosqichida talabalarning kasbiy tayyorgarligi sifatiga ta’sir etuvchi omillar qatorida bo’lajak o’qituvchilarning umumiy kasbiy tayyorgarligida tayanch fan sifatida pedagogikani o’qitish jarayonini axborotlashtirishga o’qituvchilarning tayyorgarligi ham alohida va muhim ahamiyatga ega.
O’quv jarayonida multimedia o’quv-uslubiy majmuasini yaratish va ulardan foydalanish bo’yicha pedagog kadrlarning maxsus tayyorgarligini tashkil etishning asosiy ahamiyati quyidagilardan iborat:
• ish joyida o’qitish;
• o’qitishning refleksiv-loyihaviy xarakteri va o’qituvchilarning jamoaviy ishini tashkil etish;
• o’qituvchilar tomonidan tayyorlangan o’quv-uslubiy materiallarni tayyorgarlik jarayonida, talabalar bilan guruhdada sinovdan o’tkazish;
• talabalarning umumiy kasbiy tayyorgarligi tizimida kafedraning maqsadini aks ettiruvchi pedagogika universiteti axborot-ta’lim makonining tarkibiy qismi sifatida kafedraning axborot muhitini yaratish (qayta qurish).
Ta’limda multimedia vositalaridan foydalanish innovatsion yondashuvi bilan talabalar nazariy modellar va haqiqat o’rtasidagi aloqalarni kengaytirishga intiladi. Barcha guruhlar an’anaviy uslubdan qochishga va ushbu vositalardan interfaol tarzda foydalanishga harakat qilishadi, qolgan faoliyat esa ikkalasi o’rtasida zaruriy aloqasiz uzatish ko’rinishiga (mavjud ma’lumot va baholash) mos keladi. Ushbu faoliyatni tashkil etishda ham ma’lum darajada qiyinchiliklar vujudga keladi. Bu qiyinchilik kompyuter usullari masalan, amaliy ish o’rtasidagi munosabatlar murakkab va o’qituvchilar muvozanatli yondashuvni ishlab chiqishlari kerakligi sababli paydo bo’ladi. Bular shuni ko’rsatadiki, multimedia vositalari o’rtasida samarali integratsiyaga erishish uchun o’qituvchilar nafaqat texnik masalalarga, balki ushbu resurslarning o’rganishdagi roli, ularni tanlash, moslashtirish, integratsiyalashuvi bilan bog’liq pedagogik masalalarga ham alohida e’tibor qaratishlari kerak. Pedagogika fanlari bo’yicha multimedia o’quv-uslubiy majmuasi bu yangi avlod o’quv-uslubiy majmuasi bo’lib, uning o’ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat:
• Majmua an’anaviy (bosma asosda) komponentlardan tashqari, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari vositalarini o’z ichiga oladi, ular ochiq loyihaga yo’naltirilgan ta’lim tizimini tashkil etish uchun mo’ljallangan bo’lib, o’qituvchilar va talabalarning axborot va axborot sohasidagi kasbiy kompetentsiyalarini rivojlantirishga yordam beradigan kommunikatsiya texnologiyalaridir.
• Multimediali o’quv-uslubiy majmua modulli konstruksiya tamoyili asosida tuzilgan bo’lib, u har bir turdagi o’quv topshiriqlari (axborot ob’ektlari) imkoniyatlaridan optimal foydalanish imkonini beradi, ularga tayanganligi sababli ularga kiritilgan materialning izchilligini kafolatlaydi ma’lumotlarning yagona tuzilishi va tarkibi;
• Multimedia o’quv-uslubiy majmuasi ochiqlik va o’z-o’zini moslashtirish bilan ajralib turadi, bu esa boshqaruv elementi sifatida fikr-mulohazalarning mavjudligini nazarda tutadi. Pedagogikani o’qitish jarayonida multimedia vositalarini yaratish va ulardan foydalanish bo’yicha o’qituvchilarni tezkor va moslashuvchan tayyorlash dasturlari bir nechta turdagi instrumental va amaliy xarakterdagi dasturlarning ajralmas to’plami mavjud:
• multimedia vositalarini o’zlashtirish dasturlari;
• tayyor ta’lim ommaviy axborot vositalarini baholash dasturlari;
• o’quv-uslubiy multimedia materiallarining ayrim turlarini yaratish dasturlari;
• multimedia yordamida o’quv jarayonini qurish texnologiyalarini o’zlashtirish dasturlari;
• o’qituvchilarning kasbiy yutuqlarining multimedia taqdimotlarini yaratish dasturlari.
Pedagogika fani o’qituvchilarining multimedia o’quv-uslubiy majmuasini yaratish va ulardan foydalanish bo’yicha o’zlashtirish natijalarini quyidagi mezonlar bo’yicha baholash mumkin:
• o’qituvchilarning multimedia vositalaridan foydalanishga tayyorligi;
• o’qituvchilar tomonidan yaratilgan multimedia mahsulotlari sifati;
• o’qituvchilar va talabalarning darslarni o’tkazish uslubining kasbiy oliy ta’limni axborotlashtirish tendentsiyalariga muvofiqligidan qoniqish.
Universitet ta’limining turli kontseptsiyalarini tahlil qilish shuni ko’rsatdiki, universitetda o’quv jarayonini qurishda kontekstli va kompetentsiyaga asoslangan yondashuvlar guruh xonalarini qurishning,, ochiq usuli”. Ochiq metodikaning asosiy xususiyatlari - o’quv topshirig’ini bajarish jarayonida tegishli axborot texnologiyalaridan foydalangan holda guruh va individual ishlarning kombinatsiyasiga e’tibor berish, buning natijasi talabalarni mutaxasis qilib yetishtirishdir.
Pedagogika darslarida multimedia vositalaridan foydalanishning didaktik imkoniyatlari.
1) Interaktivlik - multimedia muhitida ish jarayonini boshqarish va muloqotni o’z ichiga olgan qayta aloqa printsipini bevosita amalga oshirish;
2) Materialning gipermatnli taqdimoti – kengaytma o’quv muhitida ma’lumotlarni taqdim etishning chiziqli bo’lmagan, ko’p o’lchovli formati tufayli idrok etish doirasi;
3) universallik – o’qituvchi talabaga yetkazmoqchi bo’lgan mazmunning har bir komponentini illyustratsiya qila olish, maxsus effektlar yordamida sinfning vaqtinchalik va fazoviy chegaralarini "surish", bir xil axborot blokini uzatish shakllarini diversifikatsiya qilish;
4) Modellashtirish - turli xil didaktik vazifalarni hal qilish. O’quv faoliyatini tashkil etishning eng oddiy vazifalaridan tortib, pedagogik dizayn sohasidagi modellashtirishgacha;
5) Muloqot - muloqot chegaralarini kengaytirish va ta’lim jarayoni sub’ektlarining o’zaro ta’siri - muayyan didaktik vazifalarni amalga oshirish uchun unga qo’shimcha belgilarni kiritish orqali dialogni qo’llab-quvvatlashning multimedia shaklini yaratish imkoniyati;
6) Mahsuldorlik - talabadan ko’p vaqt va kuch talab qiladigan ijodiy bo’lmagan operatsiyalarni avtomatlashtirishi, ma’lumotlar bazasidagi asosiy ta’riflar bo’yicha kerakli ma’lumotlarni tezkor qidirishi, raqamli kutubxonalarning noyob nashrlariga kirish va boshqa operatsiyalar ma’lumotnoma va ma’lumot xarakteri.
Xulosa o’rnida shuni aytish joizki pedagoglar doimo talabalarni o’qituvchiga yo’naltirilgan faoliyatga jalb qilish uchun muhit yaratishga harakat qilishadi. Bu, shuningdek, o’zgarishlar jarayoni o’qituvchilarning o’qitishda mmultimedia vositalaridan foydalanishining rolini tushunish uchun hamkorlikda ishlashi vaqt va sharoitlarni talab qilishini ta’kidlaydi. Multimedia vositalaridan foydalanish umumiy rasmni ifodalashdan ko’ra, hali ham muayyan kontekstlar (bu holda o’quv dasturi) bilan bog’liqligini ko’rsatadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   https://www.dissercat.com/content/multimediinye-tekhnologii-kak-sredstvo-sovershenstvovaniya-professionalnoi-podgotovki-inzhen/read
   
2. 
   Siddiqov, B. S., & G’aniyevich, Q. M. (2022). BO ‘LAJAK O ‘QITUVCHILARDA KORRUPSIYAGA QARSHI KURASH KOMPETENTLIGINI TAKOMILLASHTIRISH. INTEGRATION OF SCIENCE, EDUCATION AND PRACTICE. SCIENTIFIC-METHODICAL JOURNAL, 3(6), 173-180.
   
3. 
   Tuychiyeva, I. I. (2017). Question of Using Linguo-cultural Material for Learning Native Tongue in Professional Colleges. Eastern European Scientific Journal, (4), 84-88.