Sitologiya va

64­ §. madaniy o‘simliklarning kelib chiqishi va 
xilma­xillik markazlari
Mavjud hayvon zotlari va madaniy o‘simliklar navlarining 
geno fondi, boshlang‘ich yovvoyi turlarning genofondiga nisbatan 
kamroq bo‘lishi tabiiydir. Shuning uchun ham seleksion ishlar ning 
yutuqlari asosan o‘simlik yoki hayvonlarning boshlang‘ich guruh-
larining genetik xilma-xilligi bilan bog‘liq. o‘simliklarning yangi 
navlari va hayvonlarning yangi zotlarini yaratishda yovvoyi shakl-
larning foydali belgilarini qidirish va uni aniqlash muhim aha miyat 
kasb etadi. Madaniy o‘simliklarning xilma-xilligi va geografik tarqa
-
lishini o‘rganish maqsadida rossiyalik genetik va seleksio ner olim 
N.I.Vavilov 1920–1940 yillarda Rossiya va chet ellarga bir qator 
ekspeditsiyalarni uyushtirgan. Bu ekspeditsiyalar davomida dunyo 
o‘simlik resurslari o‘rganilgan va urug‘chilik uchun g‘oyat muhim 
kolleksiya to‘plangan. Bular keyinchalik seleksion ishlarda, yangi 
navlarni yaratishda foydalanilgan.
VI
 
I
BO‘LIm
SELEKSIYA ASOSLARI
Seleksiya va biotexnologiya 
asoslari
VIII bob
 SELEKSIYA VA BIOTEXNOLOGIYA ASOSLARI
http:eduportal.uz

---

176
SelekSiya aSoSlaRi
VII Bo‘LIM
N.I.Vavilov ekspeditsiya natijalari asosida seleksiya nazari-
yasi uchun muhim hisoblangan, umumiy xulosalarni ishlab chiq-
di. Madaniy o‘simliklarning kelib chiqishini 7 markazga bo‘ladi. Bu 
markazlar butun dunyo bo‘ylab tarqalgan. 
1. Janubiy Osiyo tropik markazi.
Tropik hindiston, hindi-Xi-
toy, Janubiy Xitoy, Janubiy – Sharqiy osiyo orollari kiradi (50 % 
madaniy o‘simliklar, shu jumladan, sholi, shakarqamish va sabza-
vot ekinlari vatani). 
2. Sharqiy Osiyo markazi.
Markaziy va Sharqiy Xitoy, 
Yaponiya, Tayvan orollari, koreya kiradi (bu yerlardan 20 % dan 
ortiq madaniy o‘simliklar tarqalgan, jumladan, soya va tariqning 
vatani hisoblanadi).