Sóknaráætlun fyrir Norðurland eystra 2015-2019

9 

 

Leikfélag Akureyrar, Listasafnið á Akureyri og Sinfóníuhljómsveit Norðurlands. Grunngerð á svæðinu er 

sterk  og  býður  upp  á  að  Norðurland  eystra  verði  leiðandi  í  menningar-  og  listalífi.  Í  mannauð  og 

grunngerð svæðisins felast þó enn frekari tækifæri til framtíðar. 

Í úttekt á framkvæmd menningarsamninga 2009-13 (Capacent 2013) kemur fram að á svæðinu hefur 

náðst  árangur  í  nýsköpun  og  fjölbreytni  í  menningu  og  menningarferðaþjónustu.  Einnig  hefur 

samningurinn leitt til nýrra starfa og verkefni hafa náð að þróast í það að verða varanleg. Þó er alltaf 

hægt  að  gera  betur  sér  í  lagi  í  fámennari  samfélögum og  auka  á  fjölbreytni og  atvinnusköpun með 

samvinnu m.a. sveitarfélaga, starfandi listamanna, áhugafólks og stoðkerfis.  

Ef litið er á grunngerð og mannauð á svæðinu þá liggur styrkleikinn víða í samvinnu atvinnulistafólks 

og  áhugafólks.  Á  sviði  leiklistar  þá  er  eina  atvinnuleikhúsið  utan  höfuðborgarsvæðisins,  Leikfélag 

Akureyrar (LA), staðsett á Akureyri. Í tengslum við LA er rekinn öflugur leiklistarskóli, sá eini á landinu 

sem tengdur er starfsemi atvinnuleikhúss. Auk þess eru 13 áhugaleikfélög sem mörg hver eru mjög 

öflug og setja reglulega upp sýningar. Sum þeirra setja upp nokkrar sýningar á ári og hafa allnokkrar 

þeirra hlotið mikla athygli og viðurkenningar.  Á síðustu árum hefur færst í vöxt að áhugaleikfélögin láti 

skrifa  fyrir  sig  leikverk  sem  oftar  en  ekki  byggja  á  sögu  og  sérstöðu  svæðisins.  Tónlist  á  svæðinu 

blómstrar, rúmlega 60 kórar og tónlistarhópar eru starfandi og eru um 1400 einstaklingar sem standa 

að  baki  starfsemi  þeirra.  Sinfóníuhljómsveit  Norðurlands  er  staðsett  á  Akureyri  og  tónlistarmenn 

búsettir á svæðinu og víðar að spila með sveitinni. Vel menntaðir tónlistarmenn eru fjölmargir og flestir 

þeirra vinna einnig við kennslu í tónlistarskólum á svæðinu.  

Sjónlistir  eru  áberandi  á  Norðurlandi  eystra,  sér  í  lagi  í  Eyjafirði.  Öflugar  stofnanir  s.s.  Listasafnið  á 

Akureyri og minni staðir þar sem sjónlistir skipa stóran sess  eru áberandi. Mörg þeirra eru rekin af 

listafólki s.s. Verksmiðjan á Hjalteyri, Alþýðuhúsið á Siglufirði, Kaktus á Akureyri og Fjúk Art Center á 

Húsavík.  Myndlistarfélag  er  á  svæðinu  og  eru  yfir  80  félagsmenn  skráðir  í  félagið.  Vinnustofur 

listamanna  eru  fjölmargar  og  eru  yfir  60  skráðar  í  gagnagrunn  menningarráðs.  Á  svæðinu  eru  10 

gestavinnustofur  fyrir  lista-  og  fræðifólk  (Art  and  Scholar  residency)  og  geta  rúmlega  30  listamenn 

dvalið  á  slíkum  vinnustofum  í  hverjum  mánuði.  Í  undirbúningi  er  að  opna  fleiri  gestavinnustofur  á 

svæðinu.  

Safnastarf á svæðinu er öflugt, um 40 söfn, setur, sýningar og stofur eru á svæðinu. Átta þeirra hafa 

hlotið  viðurkenningu  safnasjóðs.  Safnaflóran  er  mjög  fjölbreytt  og  starfsemin  til  fyrirmyndar  undir  

forystu þeirra safna sem hafa hlotið viðurkenningu safnasjóðs. Mikilvægt er að sveitarfélögin á svæðinu 

setji sér sameiginlega stefnu í safnamálum sem felur í sér áherslur varðandi uppbyggingu, skipulag og 

þróun safnamála á svæðinu.  

Handverkshefð  á  svæðinu  er  sterk.  Rúmlega  20  handverkshópar  og  handverkshús  eru  starfandi  á 

Norðurlandi eystra. Handverkshópar líkt og Laufáshópurinn, Handraðinn og Þingeyskt og þjóðlegt hafa 

vakið athygli fyrir öflugt og metnaðarfullt starf sem byggir á sérstöðu. Ein stærsta handverkssýning á 

landinu,  Handverkshátíðin  á  Hrafnagili,  er  haldin  árlega  í  Eyjafjarðarsveit.  Þar  kemur  saman 

handverksfólk af öllu landinu og styður það við handverkshefð á svæðinu.  

Yfir 50 önnur menningarfélög eru á Norðurlandi eystra. Þau félög eru áhugafélög og vinna að öflugu 

menningarstarfi sem setur svip sinn á svæðið. Þetta eru t.d. rímnafélög, þjóðdansahópar, jassklúbbar, 

ljóðafélög, tónlistarfélög, myndlistarfélög, sögufélög, ljósmyndaklúbbar og fl. slík félagasamtök. Þessi 

félög eru hverju samfélagi mikilvæg og eiga sinn þátt í sterkum félagsauði á svæðinu. Mikilvægt er að 

hlúa að sjálfboðaliðastarfi í menningu og hvetja áfram til góðra verka samfélaginu til hagsbóta.  

Menningarhátíðir/dagskrár sem eru rúmlega 30 á svæðinu. Þá er átt við hátíðir sem hafa fest sig í sessi 

og eru haldnar reglulega. Um 14 aðrar hátíðir eru á svæðinu þar sem menning og listir skipa veglegan 

---

10 

 

sess. Ef skoðuð er dreifing þessara hátíða á svæðinu eru þær flestar í Eyjafirði, tækifæri gætu verið til 

að þróa og efla þessar hátíðir sem og fjölga  menningarhátíðum í Þingeyjarsýslu. 

Ef  litið  er  til  menntunar  á  sviði  lista  þá  eru  12  tónlistarskólar  á  svæðinu,  þrír  dansskólar,  einn 

leiklistarskóli  og  4  skólar  sem  kenna  sjónlistir.    Þrír  framhaldsskólar  bjóða  upp  á  listnámsbrautir. 

Tónlistarskólar eru í öllum sveitarfélögum en aðrir sérskólar eru í Eyjafirði.  

Aðstaða fyrir menningarstarf er víðast á svæðinu góð. Á síðustu árum hafa tvö ný menningarhús verið 

tekin  í  notkun,  á  Akureyri  og  Dalvík,  auk  þess  eru  Menningarhúsið  Tjarnarborg  Ólafsfirði  og 

Menningarmiðstöð  Þingeyinga  á  Húsavík  skilgreind  sem  menningarhús.    Yfir  50  önnur  rými  eru 

víðsvegar  um  svæðið  sem  eru  nýtt  til  ýmiskonar  menningarstarfs  s.s.  tónleika-  og  sýningarhalds 

hverskonar. Mörg þeirra eru vannýtt og má því leiða líkum að því að tækifæri felist í vannýttu húsnæði 

til menningarstarfs.  

Að  ofansögðu  er  ljóst  að  grunngerð  og  mannauður  menningar  er  sterkur  á  svæðinu,  þá  sér  í  lagi  í 

Eyjafirði. Í Þingeyjarsýslum er þó sterk áhugamenning sem byggir á ómældu sjálfboðastarfi og öflugu 

starfi m.a. undir merkjum Menningarmiðstöðvar Þingeyinga. Auk þess hefur starfandi listafólki verið 

að fjölga í Þingeyjarsýslum. Þörf fyrir fjármagn í málaflokkinn er þó mikil og rekstur setra, sýninga og 

menningarverkefna  er  þröngur  stakkur  sniðinn  sem  veldur  því  að  nýsköpun  og  þróun  innan 

málaflokksins er nokkuð erfið. 

Menntun  á  sviði  lista  er  víða  nokkuð  fjölbreytt  og  góð  en  tryggja  þarf  öllu  svæðinu  aðgengi  að 

metnaðarfullri og faglegri menntun á sviði lista og menningar, hvort sem er í námskeiðsformi, innan 

grunnskóla eða til framhaldsnáms. 

Tryggja þarf fjármagn í málaflokkinn til að hægt sé að standa að því öfluga starfi sem þegar er til staðar, 

auka  samvinnu  innan  svæðisins  og  út  fyrir  svæðið  sem  og  landið.  Greina  þarf  möguleika  innan 

svæðisins og bæta það sem betur má fara og styrkja ákveðinn hluta svæðisins enn frekar.  

 

Staða mannauðs og lýðfræðileg þróun 

Í  landshlutanum  er  víðast  gott  aðgengi  að  öllum 

skólastigum allt frá leikskóla til háskóla.  

Samkvæmt  stöðugreiningu  Byggðastofnunar  fyrir 

Norðurland  eystra  (2015,)  þá  er  samsetning 

vinnuafls  á  Norðurlandi  eystra  þegar  kemur  að 

menntunarstigi nokkuð frábrugðið landsmeðal-tali. 

Hlutfall  þeirra  sem  hafa  einungis  lokið  prófi  úr 

grunnskóla, eru með  starfsnám  úr  framhaldsskóla, 

eða  minni  menntun,  er  hærra  en  landsmeðaltalið. 

Þá er hlutfall karla með iðnmenntun og kvenna með 

stúdentspróf  hærra  en  landsmeðaltalið.  Hlutfall 

þeirra  sem  hafa  lokið  einhverskonar  háskólaprófi 

hins vegar undir landsmeðaltali (sjá mynd 1). Þessa 

stöðu  þarf  að  styrkja  og  auka  breiddina  í 

námsframboði á sviði verk- og tæknigreina eftir því 

sem  atvinnulífið  kallar  á.  Stöðugreiningar 

Mynd 1 - hlutfallsleg skipting íbúa 18 ára og eldri 2011-  

                2012 eftir menntun. Mynd úr stöðugreiningu  

               Byggðastofnunar fyrir Norðurland eystra (2015). 

---