Sof2007-Azeri doc

Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 
2007 Gələcəyin Durumu                                                                                                                            
76
 
 
 
Qrafik 15.  
 
Qlobal Çağırışlar və GDİ Prosesi  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
- Ən yaxşı və pis dəyərlər 
- Tendensiyaların Təsirinin Təhlili 
- GDİ-yə təsir edən amillər  
- Tarixi Məlumat və Proqnozlara Baxış 
- Metodologiyaya yenidən Baxış 
- Real Time Delphi-dən istifadə edərək Dəyişənlərə yenidən baxış 
 
Qlobal Çağırışlar 
Gələcəyin Durumu İndeksi 
GDİ-nin Yenilənməsi
Milli GDİ
- Ümumi Təsvir 
- Regional Baxışlar 
- Fəaliyyət 
- İndekslər 
182 Dəyişiklik
180 Dəyişiklik
Distilə edilmiş 
Məlumat 
131 Fəaliyyət ilə  
15 Məsələ 
213 Fəaliyyət ilə 
15 İmkan
 
213 Fəaliyyət ilə 
15 Qlobal Çağırış 
 
Qlobal Çağırışlar 
- Davamlı Yenilənmə 
- Tərəqqinin Ölçülməsi 
- Ən yaxşı və pis dəyərlər 
- Tendensiyaların Təsirinin Təhlili 
- GDİ-yə təsir edən amillər  
- Tarixi Məlumat və Proqnozlara Baxış 
- Metodologiyaya yenidən Baxış 
- Real Time Delphi-dən istifadə edərək Dəyişənlərə yenidən baxış 
 

---

Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 
2007 Gələcəyin Durumu                                                                                                                            
77
 
2. Gələcəyin Durumu İndeksi 
 
Gələcəyin Durumu İndeksi ümumilikdə  gələcəyə baxışın onillik ölçüsüdür. O əsas 
dəyişənlərdən və proqnozlardan istifadə edilərək hazırlanır və bütövlükdə gələcəyin daha 
yaxşı və ya pis olacağını təsvir edir. GDİ gələcəyə baxışın istiqamətlərini və intensivliyini  
göstərmək və  məsul amilləri müəyyən etmək niyyəti daşıyır. Minillik Layihəsinin bəzi 
indeksli eksperimentləri, irəli sürülmüş strategiyaların nominal Gələcəyin Durumu 
İndeksinə  təsirini nümayiş etdirməklə strateji məqsədlər üçün necə istifadə oluna 
biləcəyini aydınlaşdırıb. GDİ yanaşması sistem daxilindəki elementlər arasındakı əlaqələri 
– vahid dəyişikliyin necə bütün sistem boyu pulyasiya etdiyini - araşdırmaq üçün 
mexanizm təqdim edir. Başqa sözlə, bəzi müsbət, gözlənilən, həmçinin gözlənilməyən 
nəticələr və bu il aparılan işlər də daxil olmaqla, millət-millət müqayisələrini artıracaq milli 
GDİ-lərin qurulması üçün standartlar yaradır.  
 
Lakin çoxlu sayda dəyişənləri vahid indeksdə birləşdirmək detalların itkisinə gətirib çıxara 
bilər.  İndeksin yaradılması, təkcə daxil ediləcək dəyişənlərin seçilməsini deyil, həm də 
onların qiymətləndirilməsini tələb edir. Qlobal şərtlərin indeksi regionlar, millətlər və ya 
qruplar arasındakı  dəyişənlərin üstünü örtə bilər.  İndeksin aşkar qiymətləndirilməsi 
asanlıqla onun dəqiqliyi ilə  səhv salına bilər. Bu səbəblərdən, sosial və iqtisadi şərtlərin 
izlənilib tapılmasında maraqlı olan bir çox insanlar özlərinin vacib, xüsusi və fərqli hesab 
elədikləri dəyişənləri saxlamağa üstünlük verirlər. Nəticə etibarilə, indeksi formalaşdıran 
dəyişənlərə xüsusi diqqət yetirilir. Bu dəyişənlər dəqiq mənbələri axtarıb tapır və 
dəyişikliklər meydana gələrkən onarı izləyib tapır.  
 
Gələcəyin Durumu İndeksi ilk dəfə Minillik Layihəsinin 2001-ci il üçün Gələcəyin Durumu 
hesabatında şərh edilib. O vaxtdan bəri Gələcəyin Durumu hesabatlarının GDİ fəsli bütün 
səylərini məlumatlar mənbəyində  və metodun özündə  təkmilləşdirmə aparmağa 
cəmləşdirib. Bu fəsil 2006-07-ci illərdə  həyata keçirilmiş GDİ araşdırmasının xülasəsini 
təqdim edir.   GDİ-lərin altı-illik təffərüatları və təhlili və köməkçi məlumatlar kompakt disk 
versiyasının 2-ci Fəslinə daxil edilib. 
 

---

Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 
2007 Gələcəyin Durumu                                                                                                                            
78
 
Cədvəl  2. GDİ Dəyişənləri 
 
2007-ci il üçün GDi-nə Daxil Edilmiş Dəyişənlər 
 
  Təmiz su mənbələrindən istifadə imkanı olmayan əhali (əhalinin faizi) 
  Savadlılıq səviyyəsi, yaşlı insanların ümumi sayı (yaşı 15 və daha çox olan insanların faiz 
göstəricisi) 
 
Korrupsiya səviyyəsi (15 ən böyük ölkə) 
 
Məktəblərə qəbul, orta məktəblər (ümumi faiz) 
 
Gündəlik 1 dollar səviyyəsində adambaşına düşən yoxsulluq nisbəti (əhalinin faizi) (Aşağı və 
Orta Gəlirli Ölkələr) 
 
Nüvə silahına malik və ya onunla bağlı planlarının olması zənn edilən ölkələr (sayı) 
 
CO2-nin (karbon qazının) emissiyası (qlobal, karat
 
) 
 
 İşsizlik, ümumi (ümumi işçi qüvvəsinin faizi) 
 
Enerji istifadəsinin hər bir vahidi üzrə ÜDM ( hər neft kiloqramı ekvivalenti üzrə 2000$ 
konstanta) 
 
Geniş silahlı münaqişələrin sayı (ölüm hallarının sayı >1 000) 
 
Əhali artımı (illik faiz) 
 
Tədqiqat və Təkmilləşdirmə xərcləri (dövlət büdcəsinin faizi) 
 
Terror aktları nəticəsində öldürülmüş və ya yaralanmış insanlar (sayı) 
 
Bölünməyən və qeyri-mədən mənbələrdən hasil edilən enerji (əsas enerji  
   
təchizatının müəyyən faizi olaraq)  
 
Qida ehtiyatı (kalori/həcm) 
 
Müstəqil ölkələrdə yaşayan əhali (ümumi qlobal əhalinin faizi) 
 
Qlobal Səthi Temperatur Anomaliyaları 
 
Adambaşına düşən ÜDM (sabit 2000 ABŞ dolları) 
 
Seçkilərdə səs verən Əhali (səsvermə hüququna malik olan əhalinin yaş qrupunun faizi) 
 
Terapevtlər (hər 1000 adama) (Səhiyyə işiçilərini əvəz edə biləcək) 
 
İnternet istifadəçiləri (hər 1000 adama) 
 
Körpə ölümü (hər 1000 doğuma düşən ölüm sayı)  
 
Meşə torpaqları (bütün torpaq sahələrinin faizi)  
 
Doğum zamanı gözlənilən həyatın davamlılığı (illər) 
 
Parlamentlərdə qadınlar (bütün üzvlərin faizi) 
 
Qaçqınların sayı (ümumi əhalinin hər 100.000-nə düşən) 
 
Tam Borc Xidməti (Ümumdaxili Gəlirin faizi) (Aşağı və Orta Gəlirə malik Ölkələr) 
 
HİV virusunun yayılması (əhalinin faizi) 
 
Qətillər, düşünülmüş (qəsdlə) (hər 100 000 adama) 
 

---