Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

Tey  (z.)  -  tamamilə.  -  Bir  erkəx'  kəsdix'  nişanda,  tey  yağıydı, 
yeyilmədi ha.
Təfciməx' (f.) -  sapla nəyisə tikmək. -  Nənəm  eiə axşam-savax 
uşaxlann coraflann təfciyir (E.).
Təkəmbir (s.) — tək-tük. -  Axşamatərəf təkəmbir qar atdı
Təkəmseyrəx’ (sif.) -  çox seyrək. -  Taxıl təkəmseyrəx' pitif.
Tələf olmaq  (f.)~  ölmək. -  Qızxanımın 3  uşağı  tələf oluf.
Təlisbənt  (sif)  -  amanat.  -   Qapıyı  təlisbənt  bərkidif  ustalar 
gedifıər.
Təlləməx'  (f.)  -   aldatmaq,  kələk  gəlmək.  -   Bizim  uşağı  X ırça 
Söyünün yetimi təlliflf.
Təhnə  (is.)  -   ağacdan  düzəldilmiş  iri  qab.  -   Südü  ağaş 
təhnələrə  sərif,  üzünü  yığıllar;  Süd  maşnası  olmuyan  əvlərdə  südü 
təhniyə sərillər.
Uyğur,  özbək,  qaraqalpaq dillərində də həmin mənada işlənir.
Belə bir acıtma var:
Bajadan baxdırn iştxdı,
Təhnə dolu qaşıxdı.
Gülsüm xala,  acıma,
Qızın  maga aşıxdı.
Təhlim  (is.)  -   təlim.  -   Əsgərrikdə  təhiim  vaxtı  çox  uşax 
dözmür çətinniyə (Ox.).
Təhrinnən  (z.)  -   görkəmindən.  -   Əhmədxan  kişinin  təhrinnən 
görünür kin, nəyəsə acığı tuüıf.
Təkin  (q.) -  məsafə qoşması. -  Əvə təkin qaşdım.
T əkyələm əx'  (f.) -  sökəıımək. -  Vəli tufara tərəf təkyələnif.
T əx’qulp  (is.)  -   tək  qulpu  olan  su  qabı.  -  Əvimizdə  nənəmnən 
qalma iki təx’qulp vanydı.
Təl  (is.)  -   yalan,  fənd,  hiylə.  -   Oğlum  maga  təl  gəlir,  dəsən, 
inistutdan çıxanflar,  əmə mana demir.
Təlisbənd  (z.)  -   amanat,  amanabənd.  -   Arpa  qüsunun  ağzını 
təlisbənd düzəltmişdim, su keçirif.
Təlləməx’ (f.) -  tovlamaq.  -  Əbilin  o  yekə oğlu uşaxian  təllıyif 
gölə çimməyə apanf, yaxşı kin,  salamat qayıdıflar.
Tən  (is.)  -   dişi  heyvamn  cinsiyyət  üzvü.  -   İnəyin  təni  şişif, 
dəsəıı doğacax.
T ənzif (is.)  -   cuna.  -   Qounnan  sağannan  söra  ikiqat  tənzifiaən 
südü süzüllər.
Tənə  (is.)  -   Sirğa.  -   Heydann  qızmm  bəlgəsiydi,  iri  qızıl 
tənələr 
gətimişdilər.
TənbəkiJ/təmbəki  (is.)  -   tütün.  -   Qaraçənteydə  aolxoz  tənbəki 
əkirdi,  əmə xeyir vermədi.
Belə bir bayatı da var:
Həsən də qalyan çəkir 
Söyün də qalyan çəkir.
Tənbəki bol olanda 
Bağır da qalyan çəkir.
Təntix’ (sif.) -  tələsik.  -  Mürəsdənin  qızı  təntix'  bizə gəlmişdi, 
der babasj can verir.
Təntix’lix'  (is.)  -   tələskənnix'.  -   Təntix'lix'  eləsən,  bu  iş 
almmıyacax.
Tənliməx  (f.) -  tələsmək.  -  Axşam  çox təntidim,  uşax  Bakıdan 
gələciydi gəlif çıxmırdı, şükür gəldi.
Təpitməx' (f.) - qurutmaq.  - Coxaflan təndirdə təpitdım (İ.).
Təpəl (sif.) — qaşqa qoyun və ya keçi.  -  Təpəl quzu naçaxlxyxf.
Təpələmə  (sıf.)  - dolu.  - Hər səhər bir təpələmə  cxnqir qounlara 
arpa venrəm.
Təpəcəx  (is.)  -   küflənin  ağzına  təpilən  cır-cxnda.  -   Ay  uşax, 
təpəciyi küflüyə bas, təndir soudu.
Təpər (is.) -  dözüm, davam. -  Bu əvi tikilmiş Bədəlin  heş söğa 
təpəri  yoxdu.
1.  Təpitmə  (is.) -  xamrasız çörək.  -  Uşaxlar  üçün  sacrn üstünə 
təpıtmə  saldxm.
2.  Təpitmə  (is.)  — xəmir  və  yağdan  ibarət  məlhəm.  -   Biləyimə 
təpitmə saldxrdım,  çox  ağnyır.
Təpiməx 
(f.) 
-qurumaq.  -  Dünənnən  piçilən  ot  təpiyif, 
bulullamax  lazımdı.
Təpinnıəx  (f.)  -  acıqlanmaq.  -  Getmişdim  Musuyu  çağxrmağa, 
iələsi  mana yaman təpindi.

---

Təpgi  (is.)  -   zor,  mane.  -   Fxmənilər  həmməşə  türkJərə  təp g i 
göstərməx'  istiyillər, əmə bacaramıllar (Qar.).
1.  Təpməx'  (f.)  -   geyinmək.  -   Əyyaqqabılannı  uşax  b ir  ildi
təpir.
2.  Təpməx'  (f.)  -   uzaqlaşdırmaq.  -   Toux  cücələrini  topif,  ta 
yaxm durmur.  İnəyin südü quruduğuna, damyı təpif və s.
3.  Təpməx' (f.) -  soba borusunun evin  içinə  tüstü buraxması.  -  
Sevə təpir, tüstüyü çəx'mir ha (A.).
Təsif  (is.)  -   qeyrət.  -   A  bala,  təsifm  olsun  bir,  m oşoyun 
ucıuınan tut (S.).
Tətəiəbaz -  (si.) -  fmldaqçıy'/dələduz,  - Tətələbaz Ə şrəf bir işin 
qulpundan yapışmır, onu bunu yalladır, həriyə bir yaian damşır.
Tərəx (is.) -  qab -  qacaq düzmək üçün divara bərkidilən taxta.
-   Görərdin, 
gözəldərəli  Dilbar  arvadm  qab  -   qacağı 
tərəxdə 
düzülüdü.
1.  Tərrix’ (is.) ~ alt paltarx. -  İndi yaxşı tərrix' tapbax olmur.
2.  Tərrix'  (is.)  -   yəhərin  altmdan  atm  belinə  qoyulan  keçə.  -  
Atm tərriyini quratmax lazımdı (Qon.).
Tərsməssəb  (z.)  -   tərsinə  görülən  iş.  -   Bu  nalbənd  çox 
tərsməssəb iş görür.
Təsdəməx' (f.) -  atın peyin ifraz etməsi. -  At yola təsdədi.
Təs (is.) -  at peyini. -  At təsini çürüdüf əkinə verillər.
Təjərə  (is.)  -  mal-qaranm  altından  kürənib  çölə  qalaqlanmış 
peyin yığmı. -  Təjərənin yaz vaxtı yerə verillər.
Təvgir  qılmax/ftəvgir  tökmək  (f.)  — nəyəsə  tədbir  görmək.  -  
Uşax tələbəliyini qutardı, toya təvgir görməx' lazımdı.
1.  Təvər  (ıs.)  -   xizəyin  əl  ağacı.  -   Təvəri  qamışdan 
düzəldillər.
2.  Təvər  (is.)  -   balıq  tutmaq  üçün  balta  ilə  smdmlan  buz 
deşiklərini döymək üçirn alət. -  Buz deşix'lərini təvəmən döəndə tora 
çox balıx gəlir.
1.  Təvərə  (is.)  -   su  dəyirmamnm  oxunun  başına  keçirilən
dəmir. -  Təvərə dərm an daşmın ortasma keçir.
2.  Təvərə  (   s if)-  iridodaqlı  adam.  Təvərə  dodaq  bir  kişivdi
rəhmətdix'.
1. 
Təvərrix'  (is.)  -  əziz.  -   Gör  bir,  biriqadirin  təvərriyi  işə 
çıxıfbı?
2.  Təvərrix' (is.) -  matah. -  Meyva çıxana qədər təvərrix olur.
Təvəkəli  (sif.)  -   şübhəli,  maraqlı.  -   Çox  təvəkəli  damşer  bu
Murat (X.)
Təzməx' (f.)-  sürətlə qaçmaq. -  Dana təzif,  az qaldı çatdasm.
Tığ (is.) -  topa.  -  Arpıyı xırmanda tığ vurdular.
Tığlamax  (f.)  -   təpə  şəklində  taxılı  yığmaq.  -   Yağış  gəler, 
xırmandakı laxılı  tığladıx.
Tığın  (is.)  -  top.  -  Məx'təf uşaxlan  əkinnən 2  tığm daş  yığıflar
böün.
Tıqqı  (sif.)  -   düz,  tamamilə.  —  Tıkqı  atasına  oxşuyurdu  bu 
Bəhrəm (B.).
1.  Tıncıxmax  (f.)  -   bezmək,  danxmaq.  -   Anam  çox  ağır 
xəsdəydi,  tıncıxıf qaimışdıx.
2.  Tıncıxmax  (f.)  -   boğulmaq,  danxmax,  təngnəfəs  olmaq.  -  
Qızdıımadan uşax tmcıxır.
Tın-tın  (sif.)  -   kinli  -   Abbasəli  kişi  çox  tın-tın  adamıydı,  hər 
şei də yadında saxlerdi  (G).
Tırpan  gəlm əx'  (f.)  -  əziyyət  vermək,  dağıdıb  tökmək.  -   Bu 
gədiyi böyüdənə qədər maqa bir tııpan gəldi, gəl görəsən (Çiv.).
Tırınqı  (is.)  -   zümzümə.  -   Ağbavada  çoxlu  tınnqı  oxuyannar 
vanydı.
Tiftik  (is.)  --  keçi  qılı.  -   Keçinin  tiftiyinnən  bizə  nənom  alcəx 
toxuvurlar,  çox da yumşax  olur.
Tikmə  (is.)  -  kətan və  ağ parça iizərində müəyyən rəsmin rənglı 
saplarla tikilməsi.  -  Sənbər çox gözəl tix'mələr tikərdi.
Tix'dir (z.) -  hündür yer. -  Naxır dağm tix’dirmdə otduur.
Til  (is.)  —  daşm  iti  tərəfi.  -   Palavar  daşının  tili  düz  olmasa, 
tufar da əyri  olar.
Tilişh)  (is.)  -  ağacın  və ya taxtaııın  iti  yonqusu.  -  Əlimə  tilişkə 
batmışdı, bilmədim  su çəkdi, nədi, əlim şişdi.
Tipi (is.) -  boran. -  Bu tipidə yola çıxmax olmaz ha.
Müasir türk dilində də tipi boran mənasmda işlənməkdədir.

---